Geleceğin bilgisayarı

YAZI: MARK WILSON

Startup kurucuları ve yazılım geliştiricilerle dolu olan gürültülü odada, en sevdikleri şey olan network kurmanın cazibesine kapılırken, ücretsiz içecekleri servis eden barmen, yapacak bir şeyi olmadığı için etrafa bakınıyor.

ChatGPT ve Midjourney gibi yaratıcı yapay zeka platformlarının altüst ettiği bir dünyada, Chardonnay ve şarküteri ürünleri bir rakip değil. Yapay zeka devriminden bu yana neredeyse sekiz ay geçti ve risk sermayesi şirketi NFX’in, San Francisco’nun Hayes Valley bölgesindeki ofislerinde gerçekleştirdiği ve sadece davetiyeyle girilebilen bu kokteyl de bu devrimin merkez üssü olabilir.

Şirket, muhtemelen üretici yapay zeka konusunda en önde gelen yatırımcı ve 150 milyon dolar değerindeki tohum fonunun bir kısmına yakışır yeni yetenekler arıyor.

Şirketin ortağı James Currier, bu coşkunluğu yandaki sessiz bir odadan yorgun gözlerle izliyor. Daha şimdiden 200 yapay zeka startup’ıyla görüştüğünü tahmin ediyor ve bunların çoğunluğu hâlâ neler olduğunu anlamış değil. “Teknoloji hazır. Zaten hazırdı. Eksik olan ise bu teknolojiyi dünyayı sarsacak yazılımın son aşamasına dönüştürecek bakış açısı.”
“Yani yapay zekanın tasarım katmanına yatırım yapıyorsun” diyorum.
“Kesinlikle” diyor Currier.

Bir tişörtün üstüne ‘90’larda babaların giydiği ve düğmeleri iliklenmemiş bir gömlek giyen ve hızlı konuşan Currier’ın aradığı şey, kullanıcıların gelişmekte olan bu yapay zeka modellerine sadece şiir yazmak veya resim yapmak için değil, bildiğimiz haliyle günlük hayatı ve çalışmayı değiştirmek için girmesine izin verecek olan geleceğin ara yüzünü bulan bir şirket. Currier, beklediği kaymanın bir örneğine dikkat çekiyor: 2007 yılında iPhone’un çıkışından sonra bile, geliştiricilerin dokunmatik ekran, GPS, veri bağlantısı ve uygulama mağazasının bir araya gelişinin Uber gibi toplumu yerinden oynatan işletmelere yol açabileceğini fark etmesi üç yıl aldı. Currier, yapay zeka patlamasına özgü şifreli bir tarzda konuşarak “Bence büyük şeyler var fakat kimse bunlardan bahsetmek istemiyor çünkü korkuyorlar; derinlerde bir yerde, insanlar bunun ne anlama gelebileceğinden psikolojik olarak korkuyor” diyor. “Büyük düşünceleri düşünmüyorlar.”

Currier’ın fikri aykırı bir fikir çünkü hakim görüş, yapay zekanın yükselişinin tasarımın ölümü olacağını söylüyor. Bizi tekrar 1960’lara ışınlayan kaba ve ilkel bir ara yüz olan “bilgi istemi” aracılığıyla büyük bir dil modeline erişimi olan herkes, grafik illüstrasyonlar yapmak ve internet siteleri oluşturmak için yapay zekayı kullanabilir. Bu bakış açısı, ister kişisel bilgisayarlar için grafik kullanıcı ara yüzü olsun, ister akıllı telefonların büyütme ve kaydırma gibi el hareketlerine dayalı kontrolleri olsun, tasarımın, yeni teknolojileri insan kullanımı için pratik, karşı konulamaz araçlara dönüştürdüğünü göz ardı ediyor.

İşte ben de bu yüzden San Francisco’ya geldim. Yeni oluşan bu yapay zeka sahnesinin üyeleriyle buluşmak ve Currier’ın aradığı şeyi bulmak için. Apartman daireleri ve ortak çalışma alanlarıyla milyar dolarlık startup’ların ofislerine saklanmış şekilde, yapay zeka çağında tasarımın rolüne dair bir vizyon belirleniyor. Bu fikirler, tasarımı bu yeni çağda baştan tanımlayacak fikirler olmayabilir fakat bizim geleceğe kısa bir bakış atmamızı sağlıyorlar. Söz konusu gelecekte tasarım, bilgisayar kullanımındaki bu yeni kaymayı popüler hale getirme konusunda teknolojinin ortağı olma görevini yerine getiriyor.

RESİM GÜZELLEŞTİRİCİ

Krea’nın Hayes Valley’de bulunan ofislerine giriyorum (aslında burası hem yaşanıp hem çalışılan bir yer) ve ilk fark ettiğim şey, boş La Croix maden suyu kutularından oluşan bir yığın oluyor. Eminim ki bu yığın yakında, mavi Noel ışıkları ve kahve fincanlarıyla dekore edilmiş, beyaz duvarlı ve beyaz halılı bu yerin bir köşesinde Eyfel Kulesi gibi alüminyumdan bir dünya harikasına dönüşecek.

Krea’nın kurucu ortağı ve CEO’su Victor Perez, maden suyu değil de yazılım konusunda neler inşa ettiğini gösterme konusunda hevesli. Perez, havalı bir İspanyol. Odd Future marka kapüşonlu bir sweatshirt ve üç kişiden oluşan startup’ının resmi ayakkabısı olarak adlandırdığı siyah beyaz desenli Crocs giyiyor. Kendisi ve ekibi, Mart 2022’den beri görsel fikirler üretmek ve bunlara rötuş yapmak için, Figma benzeri bir ilham panosu programı olan bir yapay zeka aracı üretiyorlar. Bu program, tasarımcıların bir fikir geliştirmesi ve sonra bu fikri Photoshop gibi daha resmi bir düzenleme platformuna taşıması için üretiliyor.

Perez, “Ürettiğimiz şey, sizin yaratıcı ortağınız” diyor. Kendisi, bir hızlandırma programına girmek ve Krea’yı kurmak için tohum yatırım almak üzere, kurucu ortağı Diego Rodríguez ile birlikte Cornell Üniversitesi’ndeki lisans üstü eğitimini yarım bırakmış. Perez, geçtiğimiz 40 yılda bilgisayarların “fırçayı dijitalleştirdiğini, böylece piksellerle boyama yapabildiğimizi” açıklıyor. Peki amacı ne? “Boya yapanı dijitalleştirmek.”

Krea ben denediğim zaman hâlâ alfa versiyonundaydı fakat yapay zekayla ara yüzün nasıl bir araya gelebileceğini gösteriyordu. Krea ile çalışmak boş bir sayfa ve bir hayal ile başlıyor fakat Midjourney ve Adobe Creative Cloud’un birleşimi gibi daha geleneksel görünen ara yüz araçlarından oluşan bir iskele, Krea’nın ayaklarını yere basmasını sağlıyor. İllustrator’deki gibi dikey bir çubuk, araçları sol tarafınızda tutuyor ve bir resmi vurguladığınız zaman da başka bir görev çubuğu ortaya çıkıyor. “Metin ekle” ve “arka planı kaldır” gibi bu araçların bazıları tanıdık. Resimlerinizi ister Studio Ghibli tarzında ister fotogerçekçi bir tarzda olsun, nasıl isterseniz öyle değiştirmenize izin veren “stilize et” düğmesi gibi diğer araçlar ise sadece modern yapay zekanın sonucu.

Perez, bana önümüzdeki birkaç ayda eklemeyi beklediği özellikleri gösteriyor. Bunların en ilginci belki de en basit olanı: Krea’dan bir çiçek oluşturmasını istediğinizde, Perez programının bu çiçeğin kaç yaprağı olacağını değiştiren bir kaydırma çubuğu göstermesini istiyor. Bu çubuğu sola kaydırdığınızda, yapay zeka çiçeği daha az yaprakla çiziyor ve sağa kaydırdığınızda da daha fazla yaprakla çiziyor.

Teknik olarak, kaydırma çubuğu kullanıcı için etkileşim katmanı oluyor. Bunun altında, yazılım çiçeği baştan çizmek için gerekli bilgi istemlerini açık kaynaklı metinden resme dönüştürücü Stable Diffusion ve Krea’nın kendi yapay zeka modellerine gönderiyor. Bu, bir fikre kelimelerden daha fazlası ile rötuş yapmak anlamına geliyor ve “Bu çay fincanını daha gotik hale getir” gibi daha soyut fikirleri bile gerçekleştirmemize izin veren bu tarz fiziksel kontrolleri hayal etmek kolay.

Ayrıca, yeni ortaya çıkmakta olan yapay zeka-kullanıcı deneyimi sahnesinde neredeyse herkesin gitmek istediği yeri gösteriyor. Perez, “Şu anda gördüğümüz şey şu, statik değil tamamen dinamik bir yazılımımız olacak” diyor. “Kendisini kimin, nasıl ve ne için kullandığını anlayabilecek bir yazılım.”

Notion’ın yapay zeka ve kullanıcı ara yüzü hakkındaki konuşmalara en önemli katkısı, elektronik tabloları…

HESAP YAPAN BİR PROGRAM TÜRÜNDEN YAZI YAZAN BİR PROGRAM TÜRÜNE DÖNÜŞTÜRMÜŞ OLMASI OLABİLİR.

KELİME BİRLEŞTİRİCİ

Perez görsellere odaklanırken, Linus Lee ise yazılı kelimeler hakkında düşünmeden duramıyor.
Lee, metin ara yüzlerinin geleceği fikriyle oynayacağı bir yıl geçirebilmek için, 2021’in sonunda küçük bir startup’taki ürün mühendisliği işinden ayrıldı. Yarım düzine not uygulaması da dahil olmak üzere, 100’den fazla farklı yapay zeka projesi üretti. Lee, yapay zekanın kelimelerin anlamı konusunda başka bir seviyeyi nasıl açabileceği konusuna takıntılı hale geldi. Uygulamalarından biri olan Notation, büyük metin bloklarını bir ısı haritası haline getiriyor. Eğer Notation’da daha önce bir şeyler yazmışsanız, söz konusu fikir sayfada daha belirgin bir vurguyla görünüyor. Buna tıklayınca, “bu konu araştırdığınız diğer örneklerle bağlantılar veriyor” diyor. Bu bağlantı önemsiz gibi görünebilir fakat akademik makaleler arasındaki alıntıları takip eden bir araç olarak Google’ın kökenini hatırlatıyor.

Lee’ye göre yapay zeka, kelimelerin altında yatan kuralları ve bunların bir araya getirilişini tamamen değiştirdi.

Lee, 2023 yılına Notion için çalışarak başladı. Notion, değeri en son 10 milyar dolar olarak belirlenen ve aynı adı taşıyan ürünü belgelerdeki, listelerdeki ve elektronik tablolardaki kelimeler arasında çapraz bağ kurarak çalışan bir kurum üretkenliği yazılım şirketi. Lee, Notion paketinin en üstünde bulunan ve yaratıcı bir yapay zeka aracı olan Notion AI piyasaya sürülmeden hemen önce geldi. Bu aracın yapay zeka ile kullanıcı ara yüzü etkileşimlerine önemli katkısı, elektronik tabloları hesap yapan bir program çeşidinden yazı yazan bir program çeşidine dönüştürmesi olabilir.

Lee ile birlikte Notion’ın, San Francisco’nun dikenli tellerle çevrilmemiş tek tük çitlerinden biri gibi görünen tek bir çitle çevrili, üç katlı, 6038 m2’lik açık ofisinde oturduk ve kendisi Notion’ın, kullanıcıların daha sonra okumak istediği makaleleri kırpan popüler özelliğini daha da geliştiren yeni yapay zeka gücünü gösterdi. Excel’de yeni hücreler eklemek için “toplam” özelliğini kullandığınız gibi, Notion’da bir sütuna tıklamak da “AI Özel Doldurma” seçeneğini getiriyor.

Notion’ın yapmasını istediğiniz şeyi bir kere yazın, örneğin “bu makalede bahsedilen şirketleri listele” ve elektronik tablo bunu otomatik ve siz durdurana kadar sürekli olarak yapıyor.

Yine de Notion liste ve elektronik tablo işinde kalıyor, gerçi çoğumuz bu hantal belgelerin ortadan kaybolmasını diliyoruz. Kullanıcılar Notion’ın tüm gücünü kullanmadan önce, genellikle ilk önce kaynakları etiketlemeye ve bilgilerin nasıl sınıflandırılmasını istediklerini düzenlemeye ihtiyaç duyuyor. Bu anlamda, program Parks and Recreation dizisindeki Leslie Knope gibi, belli bir bilgi parçasını her zaman elinin altında tutmak için sonsuz etiketler içeren sonsuz bir dosya oluşturmaktan keyif alan birisi için ideal yapay zeka rüyası gibi duruyor.

Lee, yapay zekayı, kurumların mevcut yazılım çerçevelerine oturtarak, Notion’ın kullanıcı beklentilerini yönetebileceğini ve bir yararlılık ve kalite temeli vaat edebileceğini
söylüyor. Lee, “Büyük dil modelleri hakkında gerçekten güçlü olan şey genellik” diyor.

“Fakat iyi bir ara yüz tasarımının büyük bir kısmı, sınırlamalar ve size belli bir göreve özel araçları verebilmekle ilgili.” Bir şeyi prompt’larla yapmak yerine, Notion AI bu şeyi bir liste veya elektronik tablo aracılığıyla yapmak için oluşturulan bir araç.

İliklerine kadar kelimelere takık olan Lee, metin odaklı analizi sayesinde üretici yapay zeka alanında neredeyse bir ünlü haline geldi. Lee’nin geçtiğimiz yıl aklına geldiğini söylediği “insanın aklını başından alan düşüncelerden” biri, tıklanabilir düğmelerin ara yüzler içinde her yerde bulunabilmesi hakkındaydı. Aslen bir şeyleri gerçekleştirmek (örneğin asansör çağırmak) için fiziksel olarak bir devreye bağlı olan bu mekanik nesneler, artık yazılımda dijital hale getirilmiş soyut bir kavram.

Lee’ye, kendisinin ara yüzlerinde artık kelimelerin düğmeler haline geldiğini söylüyorum; şimdiye kadar yazılımda gördüğümüz neredeyse her şeyden daha somut olan düğmeler. Zaten bu yüzden bilgi istemi yani prompt bir ara yüz aracı olarak iş görüyor. Lee, henüz her kelimeyi bir düğmeye dönüştürmeyi düşünmüyor fakat Notion’ın yapay zekaya daha fazla sorumluluk yükleyeceğini öngörüyor. Notion’ın bir yapay zeka asistanı düşündüğünü ima eden Lee, “İdeal olarak, yapay zeka sorunlarınızın ne olduğunu anlayabilir ve ihtiyaçlarınızı ayarlayabilir” diyor. “Her Notion kullanıcısının bir Notion elçisi olsa, ilginç olmaz mıydı?”

YUAN, İHTİYAÇLARINIZA GÖRE ŞEKİLLENEN BİR KULLANICI ARA YÜZÜ HAYAL EDİYOR. HEM GERÇEKTEN HEM DE MECAZİ OLARAK. “BU, DAHA ŞEKİL VERİLEBİLİR BİR MADDE OLSAYDI
NE OLURDU?

SIVI MI, GAZ MI, KAR MI?” DİYE SORUYOR.

HAYAT ARKADAŞI

Jason Yuan geldiğinde, öğle yemeği saatinde San Francisco’nun merkezindeki bir Blue Bottle’a doluşmuş olan genç çalışanlardan oluşan homojen bir grubun arasında sıkışmış vaziyetteydim. Baştan ayağa siyahlar içinde ve Maison Margiela Tabi botlar giyinmiş, kafasına da yüzünü bir sanal gerçeklik gözlüğü gibi saran metalik siperlik kuşanmış olan Yuan, animelerden fırlamış bir vampir avcısının zarif siluetine sahipti. Apple’da eski bir yapay zeka mühendisi olan Yuan, “PC”nin temellerini baştan düşünmek için (her ne kadar bunu bir iPhone uygulaması aracılığıyla yapacak olsa da) 2023 yılında New Computer adında bir şirket kurdu. Kendisi, PC’nin kişisel bir bilgisayardan ziyade, artık daha çok kişisel bir küratör gibi olabileceğini düşünüyor.

Yuan da ‘tıklanabilir düğmeler’ gibi kanıksadığımız kullanıcı ara yüzü unsurlarına kafa yoruyor. Yuan, “Bir bilgisayarla paylaşılan ve bu görsel tasarım metaforlarına dayanan ikinci bir paylaşımlı dil katmanı geliştirdik” diyor ve ekliyor: Yapay zekayla birlikte “Gerçekten yapmak istediğiniz nedir? Bilgisayar sizin bunu yapmanıza nasıl yardımcı olabilir? konusundaki insani prensiplere geri dönüyoruz.”

Yapay zeka konusunda çalışan tasarımcıların en iyileriyle metaforlar oluşturan Yuan, hem gerçekten hem de mecazi anlamda ihtiyaçlarınıza göre şekillenecek bir ara yüz hayal ediyor. “Bu, daha şekil verilebilir bir madde olsaydı ne olurdu? Sıvı mı? Gaz mı?” diye soruyor. “Yoksa kar mı?” diye merak ediyor. “Katı görünüyor” fakat alıp “bir kardan adam yapar gibi” bilgisayarı dilediğinizce şekillendirebilir misiniz? Şaşırtıcı olmayan bir şekilde Yuan’ın Apple’da işe alınmasını sağlayan şey, adını bu materyal metaforundan alan bir işletim sistemi hakkındaki vizyonuydu: Mercury OS.

New Computer’ın adı NC-1 olacak uygulaması, devam eden bir sohbette metin ve resimlerle mesajlaşabileceğiniz bir hayat arkadaşı gibi olacak. Siz ve ilgilendiğiniz şeyler hakkında sonsuz bir hafızası olacak ve daha akışkan bir sohbet gerçekleştirmeye çalışacak. Temel ara yüz artık standart haline gelen yapay zeka prompt’u olsa da ekranı küçültmek için çimdik hareketiyle dokunabilirsiniz. Böylece etkileşim ekranı da tarih veya konu ile sınıflandırılabilen çeşitli temalar hakkındaki alt başlıkların bir toplamı haline geliyor.

Yuan, “Dokunma, kaydırma, büyütüp küçültme gibi kanıksadığınız metaforlar, yaratıcı yapay zekada yeni anlamlar kazanıyor” diyor. “Yakınlaştırma bir şeyde daha fazla veya daha az ayrıntı istediğiniz anlamına geliyor, değil mi? Peki bu bir metin parçasına nasıl uygulanabilir?”

O kalabalık kahve dükkanından çıktık ve artık yakınlardaki bir parkta, köpek gezdiricilerin ve bol miktarda ağacın arasında oturuyoruz. Yuan, anlatmak istediğini açıklamak için manzaraya doğru dönüyor. “Doğada yaratıcı olan şey nedir? Açan çiçekler mi?” diye soruyor, mücadele ettiği asıl soruya gelerek. “Benim bir bilgisayara bir fikir tohumunu ekmem ve bunun büyümesi ne anlama geliyor?”

NC-1’deki tohumlar, uygulamanın sizin hakkınızda bildiği şeyler. Apple’ın Notlar uygulamasında tekrarlayan şakalardan oluşan bir liste tutup, NC-1’e bunları 10 dakikalık bir gösteriye dönüştürme görevi verebilirsiniz. NC-1’den bir şarkı önermesini isterseniz, en sevdiğiniz şarkılardan bazılarının aynı prodüktör tarafından üretildiğini fark edip, size o prodüktörün diğer çalışmalarını önerebilir.

Yuan, “Yapay zeka bizim kaçırdığımız bağlantıları kurmamıza yardım edebilir” diyor, “fakat kendi başımıza kurduğumuz bağlantıların yerini almasına gerek yok.” Hatta bu durumun diğer insanlar konusunda da geçerli olabileceğini öne sürüyor. “Kendi evrenimi; kendi fikirlerimden oluşan mitleri sizinkilere bağlarsam ne olur? Yapay zeka katındaki iletişim, sadece “Gelecek hafta buluşmak için bize bir vakit bul”dan daha fazlası. Bu iletişim, “Paylaşılan deneyimimizin kesişim noktası nedir?” sorusuyla ilgili.”

Yuan bir an bu düşünce hakkında düşünüyor.
Gülerek “Aslında henüz oraya nasıl varacağımızı bilmiyorum” diyor. “Belki bu Seri A yatırımdan sonra olur.”

İLLÜSTRASYONLAR: TWISHA PATNI