Şirketler, yazılım şirketine CEO’lar teknolojiste dönüşür mü?

YAZI: M.RAUF ATEŞ

General Motors, 1977 yılında Oldsmobile Toronado modelini üretirken, dünya çapında önemli bir yeniliğe imza atacaktı. Şirket, otomobil sektöründeki ilk yazılımı bu modelinde kullanacak ve ‘elektronik kontrol ünitesi’ için aracın içine, geleceğin teknolojisini koyacaktı. 1981 yılında ise ABD’de piyasaya sürülen bütün binek otomobillerine ‘motor kontrol’ yazılımı koymuştu. Sonrasında ise diğer araç üreticileri benzer yolu izleyip, yazılımın payını artırmaya devam ettiler. Çip kullanımı ise 1960’ların sonunda, 1970’lerin başında devreye girmişti.

Accenture’un araştırmasına göre 2022 yılı itibarıyla ortalama bir aracın yüzde 10’u yazılımdan oluşuyor. Ancak, donanımın yüzde 90 olan payı yıllar itibarıyla azalacak ve önümüzdeki yıllarda yüzde 40’a kadar düşecek.

“Otomobilin yüzde 40’ı donanım, yüzde 40’ı yazılım ve yüzde 20’si de içerikten oluşacak. Uzmanlara göre bunu başarmak için otomobil şirketlerinin çeşitli ortaklıklara gitmesi gerekiyor.

YENİ CEO’NUN GEÇMİŞİ

Microsoft’un CEO’su Satya Nadella, şirketlerin birer yazılım şirketine dönüşümünü anlatırken ünlü traktör üreticilerinden John Deere’i örnek göstermişti. “Eğer bir traktör alacaksanız, artık sürekli yenilemeniz gereken şey yağ filtresi değil, yazılımı olacak” diye konuşmuştu.

Bir başka örneği de perakendeden vermişti. “Size bir başka örneği perakendeden vereyim. 3 bin 500 mühendisi var, haftada 500 yazılım çıkarıyorlar ve 4 bin uygulama/hizmet ise üretimde” diye konuşmuş, eklemişti: “Bu şirket perakendeci Home Depot’tan başkası değil.”

Sadece bu şirketler değil. Ford’da yaklaşık 25 bin, perakendeci Walmart’ta ise 15 binin üstünde “yazılımcı” görev yapıyor.

Tablo böyle olunca, şirketlerde, ürün ve hizmetlerinde “yazılımın”, teknolojinin ağırlığı artınca, teknoloji tarafı güçlü liderlere de ihtiyaç artıyor. Geçmişte şirketler CEO’larını ağırlıklı olarak CFO’lardan seçiyordu. Örneğin, Spencer Stuart’a göre 20 yıl önce S&P 500 şirketlerinde yeni CEO’ların yüzde 85’i CFO kökenlilerden seçiliyordu. Geri kalanlar ise büyük iş birimlerini yönetenler, CMO’lar ile COO’lardan seçiliyordu. Şimdi bu tablonun değişmeye başladığı, değişmesi gerektiğine dikkat çekiliyor.

HAKAN ARAN’IN İZLEDİĞİ YOL

Dünyanın ilk internet tarayıcısı Netspace’in kurucusu Marc Andreessen, bunu şu sözlerle formüle ediyor: “Şirketteki en akıllı teknolojisti bulun ve onu şirkete CEO yapın.”

Andreessen, bu görüşünü şöyle destekliyor: “Gerçek teknolojistler masalarda oturmuyor, onlar duvarın arkasında, etkin olmayan yerlerde görev yapıyorlar. Şimdiye kadar gerçek anlamda ana grubun içine dahil olamadılar ve sadece oturdukları yerden başlarını sallayıp onay verdiler.”

Teknolojist CEO önerisini ise Netflix, Microsoft gibi zaten dijital olan şirketler için yapmıyor. Microsoft CEO’sunun dikkat çektiği gibi teknoloji şirketi olmayan John Deere, Walmart gibi başka sektörden şirketler için öneriyor.

Bu kapsama giren şirketlerden biri de Goodyear. Lastik üreticisi şirketin CEO’su Richard Kramer, Goodyear’ı “teknoloji odaklı mobilite şirketi” olarak tanımlıyor.

“Teknolojist” CEO atamasının bir örneğini de Türkiye’de 2 yıl önce İş Bankası yaptı ve ‘Teknolojiden Sorumlu Genel Müdür Yardımcısı” Hakan Aran, genel müdür koltuğuna oturdu. 1990 yılında ODTÜ’den bilgisayar mühendisi olarak mezun olan Aran, Türkiye’de ilk internet bankacılığını ‘kodlayan’ ekipte yer almış, tüm güvenlik algoritmalarını yapanlardan biri olmuştu. İlk e-ticareti başlatan teknoloji yöneticileri arasında yer almıştı. Onu genel müdürlüğe götüren de bankacılıktaki dönüşüm, neredeyse bir yazılım evine dönüşmeleri olmuştu.

ZİHNİYET DEĞİŞİMİ ZAMANI

Danışman Jeremy Schneider’e göre 2023 yılıyla birlikte her şirketin “zihniyet” değişikliğine gitmesi gerekiyor. 100 yıllık geçmişi de olsa bu değişimi yapanlar, “Her şirket, aynı zamanda yazılım şirketidir” yaklaşımını benimseyenler, geleneksel şirketlere göre daha avantajlı olacaklar.

“Yazılım, şirketler için kritik gereklilik haline geliyor. En iyi performans gösteren şirketlerin yaklaşık yüzde 70’i, diğer şirketlerden ayrışmak için ‘yazılımı’ çekirdek stratejilerinin içine gömüyorlar. Hatta en iyi performans gösterenlerin 1/3’ü gerçekten de yazılım satıyorlar.

McKinsey’nin araştırmasına göre, yazılım odaklı şirket için “yazılım kültürü” en önemli unsurların başında geliyor. Bu, deneyimli yazılımcılar eklemek ve yazılım geliştirme ile bilişim operasyonlarını kurmaktan daha fazlası anlamına geliyor:

“Bu, yaratıcılığı destekleyen bir değeri, sanatçı niteliğindeki mühendisliği, ürün liderliğini, müşteri odaklılığı ve ekibe yetki vermeyi kapsar. Yazılım işini güçlü şekilde anlamayı ve içselleştirmeyi kapsar. Bunu yapanların da 3 sırrı vardır: Liderlik, iletişim ve yatırım. Bizim deneyimlerimize göre böyle bir yapıda ekibin yarısının ‘çok deneyimli yazılım uzmanlarından’ oluşması gerekiyor.

Bu tip şirketlerde sürdürülebilir yatırım çok önemlidir. Yazılım odaklı şirketler, gelecek dönemde başarılı olabilmek için 3-5 yıllık süreçte gelirlerinin yüzde 25-30’unu yatırıma ayırırlar. Kâr ise ancak bu dönemden sonra mümkün olabilir.

TEKNOLOJİNİN KATKISI BÜYÜK

Esas Holding CEO’su Çağatay Özdoğru, teknoloji konusunda “kendini şanslı hisseden” liderlerden. Çünkü, “teknolojist” lider tanımı için uygun bir eğitim ve kariyer yolu izlemiş. İTÜ’deki elektronik ve haberleşme mühendisliği eğitiminden sonra George Washington Üniversitesi’nde yine elektronik mühendisliği alanında yüksek lisans derecesi almış. İlk 14 yıllık kariyerinde Unisys, IBM ve France Telecom gibi teknoloji şirketlerinde görev yapmış, internet dönüşümün tam ortasında yer almış. Bunu kendine büyük bir şans olarak görüyor.

“2005 yılından bu yana 17 yıldır Esas Holding’de yatırım ve üst düzey yönetimle ilgileniyorum. Özellikle kariyerimin ikinci bölümünde elektronik mühendisi olmanın, yüksek teknoloji endüstrisinde yetişmenin büyük avantajlarını yaşadım. Konulara analitik düşünce yaklaşımı, bunun en temel özelliğidir. Ama daha geniş anlamda her türlü teknolojiyi çok çabuk kavrama ve bunların iş dünyasında uygulanması ve şirketlerin dönüşümünde dijitalleşme projelerinin çok hızlı bir şekilde hayata geçirilmesinde bana çok fayda sağladı. Verinin önemini ve anlamlandırılması suretiyle şirket stratejilerinin oluşturulması ile ‘derin teknoloji’ (deep tech) projelerini daha iyi anlayabildim, hayata geçirebildim.”

YENİLİKÇİ ORTAMI YEŞERTİN

Perakendenin büyüklerinden Migros, dijitalleşmeye büyük önem veriyor. Bunu, 2022 yılında teknolojiye yaptığı 1.65 milyar TL’lik yatırımdan da görmek mümkün. İcra Kurulu Başkanı Özgür Tort, “Verimlilik sağlayan ve fark yaratan dijitalleşmenin tüm yönetim ekibi olarak ele alınarak kurum kültürüne yerleşmiş olması çok önemli” diyerek stratejisini özetliyor.

Şirket liderinin teknolojiye açık olmasını ve yenilikçi bakış açısına sahip olmasını önemsiyor. Bu şekilde ancak “yenilikçi bakış açısını yeşerten bir iş kültürü ortamı” yaratılabileceğini söylüyor: “Biz teknolojiyi insan kaynağımızın hayatını kolaylaştırmak üzere tüm iş yapış biçimimize entegre ediyoruz. Bu sayede operasyonlarımızda verimlilik ve sürdürülebilir büyüme sağlıyoruz.

alışanlarımızın, perakendenin değişen dinamiklerine uygun olarak teknoloji temelli yeni inovatif iş fikirlerine kucak açıyor, Ar-Ge merkezimiz ve MigrosUp projelerimizle, fikirleri gerçek çalışma ortamında test ederek iş modelleri geliştiriyoruz.”

HER ZAMAN DOĞRU OLMAZ

Tat Gıda Genel Müdürü Evren Albaş, “Her şirkette en iyi teknolojisti bulmak ve CEO yapmak doğru bir strateji olmayabilir” diyor. Ona göre, CEO pozisyonu, bundan daha fazlası anlamına geliyor. Bünyesinde ‘liderlik’, ‘yönetim’, ‘strateji’ ve ‘planlama’ gibi becerileri barındırır. Oysa, teknolojist olmak, sadece teknik yetkinlikleri ifade eder.

Evren Albaş, “Bunlar farklı yeteneklerdir ve her iki pozisyon da ayrı ayrı değerlendirilmelidir. Şirketin başarısı için, her pozisyonun doğru kişi tarafından doldurulması önemlidir” diye ekliyor.

Çok sayıda CEO ve üst düzey yöneticiyi yerleştiren Şerif Kaynar, bu konuya, “Hem evet hem de hayır” diye yaklaşıyor. Korn&Ferry Türkiye Başkanı olan Kaynar’a, “Patronlar ve hissedarlar, CEO ararken teknoloji konusuna çok önem veriyorlar mı?” diye sorduğumuzda şu bilgiyi aktarıyor:

“İş dünyası giderek daha fazla dijitalleşiyor. O yüzden kısa zamanda teknolojiyi iyi bilmek şart haline gelecek. Ancak, hâlâ bunu çok önemsemeyen patronlar, şirketler var.”

Şerif Kaynar, teknolojinin önemli olduğunun altını çizmekle birlikte, “İyi CEO, en iyileri etrafına toplamayı becerendir” diye ekliyor.

Anadolu Bank Genel Müdürü Namık Ülke, “Yeni dünyada CEO’nun teknoloji konusunda belli bir yetkinliğe sahip, yeni teknolojilere açık olması çok önemli. Ancak, tek başına da yeterli değil” diyor ve ekliyor:“Çünkü CEO, şirketin tüm birimlerini sinerji içinde çalışmaya odaklayabilecek yönetsel ve sosyal/duygusal yetkinliğe sahip olmalı. Bu özelliklerin hepsini barındıran bir profil ise olabilir. Ancak, bazı durumlarda deneyim ve eğitim açısından teknoloji ağırlıklı liderlerde bu özelliklerin tamamını görmek mümkün olmuyor.”

YAZILIMCI NÜFUSU ARTANLAR

Dijitalleşmenin en çok etkilediği sektörlerin başında otomobil geliyor. Ford Otosan da bu dönüşüme ayak uyduran şirketlerden… Dijital Ürünler ve Servisler Lideri Hayriye Karadeniz, “2022 sonu itibarıyla yazılımcı sayımız part-time (üniversite ofisleri) ve dış kaynak çalışanlarımız dahil 177 kişiye ulaştı” diye konuşuyor. 2023 yılı başı itibarıyla 188’i yakaladıklarını, yıl sonunda 237 kişilik bir takıma ulaşacaklarını belirtiyor:

“Günümüzde araç başına ortalama yazılım kodu 200 milyon satıra ulaştı. Bunun 2025’te 650 milyona çıkması bekleniyor. Karşılaştırma yapmak gerekirse, çok bilinen savaş uçaklarında bu miktar 8 milyon düzeyinde. Yani yazılım artık modern araçların kritik bir bileşeni, hatta onun değerini yazılım belirliyor.”

Giyim perakendecisi Defacto’nun Defacto Teknoloji adında ayrı bir şirketi var. CIO Abdurrahman Kılınç, 2022 sonu itibarıyla 170 yazılımcılarının olduğuna, yeni arkadaşlar alacaklarına dikkat çekiyor ve “Her şirketin, yazılım şirketine dönüştüğü fikrine katılıyorum” diyor:

“Her şirketin kendine has ihtiyaçları karşılayabilecek, spesifik bazlı bazı konularda yazılım geliştirecek ve bunu ayakta tutacak ekiplere ihtiyacı var. Ancak, bütün ihtiyaçları geliştirmeye çalışmak da fazla maliyet ile zorluklar anlamına gelir. Bunun için buluttan, dış kaynaklardan da yararlanılmalı.”

Socar CIO’su Hakan Irgıt, şirketteki yazılımcı sayısını 2022 yılında yüzde 10 düzeyinde artırdıklarına dikkat çekiyor.

Akaryakıt sektöründen Opet’in CIO’su Barış Gündüz, “Dijitalleşmeyle birlikte hemen hemen her işin sonu bir uygulamaya çıkıyor. Bu açıdan hızlı bir şekilde ürün sunmak için yazılımcılar çok kritik öneme sahip” diyor. Opet’te de bu yolu izlediklerini, 8 yazılımcı ile 15 sistem analisti bulundurduklarını ekliyor.

Pegasus Havayolları, yazılım ve teknoloji konusunda fark yaratmak için Hitit Bilgisayar’a ortak olmuş. Şirketin CIO’su Barış Fındık, bunun yanı sıra kendi bünyelerinde de 6 yazılımcı bulundurduklarını söylüyor.

• En iyi performans gösteren şirketlerin yaklaşık yüzde 70’i, diğer şirketlerden ayrışmak için ‘yazılımı’ çekirdek stratejilerinin içine gömüyorlar.
• 2022 yılı itibarıyla bir aracın yüzde 90’ı yazılımdan oluşuyor. Ancak, donanımın payı yıllar itibarıyla azalacak ve yakın gelecekte yüzde 40’a kadar düşecek.

CEO’NUN İKİ KRİTİK GÖREVİ

“En iyi teknolojist, CEO olmalı” görüşünün haklı tarafı var. Ama bu önerinin “ eksik olduğunu düşünüyorum.
Ben her zaman şunu savunurum: CEO eşittir ‘Doğru vizyon’ artı ‘Ekip oluşturma’. En doğru yöntemin bu olduğunu düşünüyorum.
Teknoloji vizyonu, CEO’nun ‘kritik başarı faktörleri’ içinde önemli parçalardan biridir. Başarının tek faktörü değildir.
Böyle bakınca CEO’larda doğru teknoloji vizyonu ile bu vizyonu oluşturacak becerilere sahip bir takım kurma yeteneği olmalıdır.

LİDER NE DİYOR?

Yeni dönemde CEO’ları seçerken, “teknolojiyi en iyi bileni mi tercih etmeli” sorusuna, liderler farklı yanıtlar veriyor.

HALUK KAYABAŞI
KİBAR HOLDİNG CEO
Teknolojist CEO’, keskin bir önerme gibi görünüyor. Ancak, haklılık payı çok yüksek… İş yaşantımda daktilodan cep telefonuna kadar birçok evreyi deneyimledim. Merakla, hayranlıkla dahil olmak ve yaşantımın bir parçası haline getirmeye gayret ettim. Küresel bir grup olarak dijitalleşmeyi iş yapış süreçlerimizin çoğu aşamasına entegre ettik. Zaten aksi düşünülemezdi.

 

SERKAN KAPTAN
TAV HAVALİMANI CEO
CEO, tüm iş destek alanlarında konulara hakim olmalı. Teknoloji, sektörlerde iş yapma biçimlerini ivmesi artan şekilde dönüşüyor. Bununla birlikte ana ilke değişmedi. Dijital teknolojilerin de iş stratejisine ve şirketin amacına katkı sunduğu ölçüde anlamlı olduğuna inanıyorum. Giderek karmaşıklaşan dünyada tek alandaki uzmanlık yeterli değil. Çok yönlü becerilerin daha kritik hale geldiğini düşünüyorum.

 

MARC ANDREESSEN
NETSCAPE KURUCUSU
Şirketteki en akıllı teknolojisti bulun ve onu şirkete CEO yapın. Gerçek teknolojistler masalarda oturmuyor, onlar duvarın arkasında, etkin olmayan yerlerde görev yapıyorlar. Şimdiye kadar gerçek anlamda ana grubun içine dahil olamadılar ve sadece oturdukları yerden başlarını sallayıp onay verdiler.”

 

ŞERİF KAYNAR
KORN FERRY BAŞKANI
“İş dünyası giderek daha fazla dijitalleşiyor. O yüzden kısa zamanda teknolojiyi iyi bilmek şart haline gelecek. Ancak, hâlâ bunu çok önemsemeyen patronlar, şirketler var. İyi CEO, en iyileri etrafına toplamayı becerendir.”

 

“CIO/CDO’lar da artık CEO’luğa aday”

• Dünyada ilk CIO unvanı 1981 yılında, Bank of Boston’da GMY olarak çalışan William Gruber tarafından kullanıldı. Bundan 21 yıl sonra ise verinin önem kazanmasıyla birlikte Capital One Bank’ta, 2002 yılında CDO (Chief Digital Officer) unvanı kullanılmaya başlandı. CDO unvanı, çoğu zaman CIO ile harmanlanarak dijital dönüşüm yolculuğuna liderlik eden liderler için kullanıldı.
• Bu tarihsel gelişimde şirketlerin destek fonksiyonu olarak başlayan teknoloji bazlı roller günümüzde önemini artırarak şirketlerin stratejik fonksiyonlarından biri, belki de en önemlilerinden biri haline geldi. Bunun en önemli nedeni, teknolojinin iş dünyasında kapsadığı alan ve önemle açıklanabilir.
• Bugünün dünyasında teknoloji olmadan son kullanıcılara/müşterilere hizmet sağlamak, birçok sektör için çok zor, hatta olanaksıza yakın. Hal böyleyken, CEO’ların da şirket yönetiminde teknolojiyi stratejik olarak konumlayabilecek bilgi ve beceri seviyesinde olması lazım. Bunun da gün geçtikçe artan bir ajanda maddesi olacağı gerçeği gün yüzüne çıktı.
• Bir süre önce CFO veya CSO’ların doğal olarak CEO koltuğuna aday olduğu bir dönemden CIO/CDO’ların da aday olduğu bir döneme geçiş yaşanıyor.

ESAS HOLDİNG CEO’SU ÖZDOĞRU’NUN 3 UYARISI

1. Veriyi anlamalı Bugün teknolojiyi ve veri bilimini anlayamayan liderlerin CEO seviyesinde başarılı olması mümkün görünmüyor.
2. Teknolojiyi izlemeli Marc Andressen’in “Şirketteki en iyi teknolojisti bulun ve CEO yapın” yaklaşımına katılmamak elde değil. Yeni nesil CEO, teknolojiyi en iyi anlayandır.
3. Sentezleyebilmeli Ama tabii buna ekleme yapmam da gerekir; sadece teknolojiyi anlamak yetmez. Aslında çok daha önemlisi; bu bilgiyi finans ve mevcut trendlerle sentezleyerek yatırım ve büyüme stratejilerine dönüştürebilme kabiliyetidir.