Güç mücadelesi

YAZI: ALEX PASTERNACK
FOTOĞRAF: PETER ESSICK

VERİ MERKEZLERİ, KÜRESEL YAPAY ZEKA üstünlüğü yarışında çıkış takozu haline geldi. Meta, Alphabet ve OpenAI gibi teknoloji devleri, daha fazlasını inşa etmek için toplamda 100 milyarlarca dolar harcadı. ABD eyaletleri, veri merkezlerinin geliştirilmesi için teşvikler sunuyor ve Başkan Trump, temmuz ayında yapımlarını hızlandırmak için regülasyonları gevşeten bir kararname imzaladı.

Vaat ettikleri tüm çığır açıcı gelişmelere rağmen, bu tesislerin çevreye olan zararı şimdiden şaşırtıcı: Uluslararası Enerji Ajansı’na göre, ABD veri merkezleri 2024 yılında yaklaşık 185 terawatt-saat elektrik tüketti; bu, Pakistan’ın 248 milyonluk nüfusunun tamamının tükettiğinden daha fazla. Isınan sunucuları serin tutmak için, 100 megavatlık tipik bir hiper ölçekli veri merkezi, günde 6 bin 500 evin tükettiği kadar su kullanıyor. Ve önceki teknolojik devrimlere güç sağlayan fabrikalar ve demiryollarında olduğu gibi, bu durumun özellikle çevresinde yaşayan topluluklar üzerindeki etkisi derin olabilir.

Georgia eyaletinde, Atlanta’nın 65 kilometre doğusunda küçük bir köy olan Mansfield’de, Beverly Morris ve kocası, yapay zeka patlamasını destekleyen altyapıyla yaşayan ve sayısı giderek artan aileler arasında. Morris çiftinin evlerini satın almasından iki yıl sonra, 2018’de inşaat ekipleri burada Meta’nın en büyük veri merkezlerinden birini inşa etmeye başladı; bu, ön kapılarından sadece 300 metre uzakta 1 milyar dolarlık, 23 hektarlık bir bina grubu. Toprak yollarının karşısındaki meşe ormanı kesilmiş ve evleri bir sıra çevre projektöründen gelen beyaz ışıkla dolmuş. Morris, “Doğa oradan tamamen kaçmıştı” diyor. İnşaatın kuyusunu altüst ettiğini ve tesisatını tıkadığını söylüyor. Temmuz ayında yapılan bir değerleme, mülkünün değerinin çöktüğünü ortaya koydu.

Vergi indirimleri ve ucuz elektrik, Atlanta bölgesini ülkenin en hızlı büyüyen hiper ölçekli veri merkezi pazarına dönüştürdü ve talebi o kadar artırdı ki, eyalet birkaç kömür yakıtlı elektrik santralinin kapatılmasını erteledi. Tahminlere göre, Meta’nın veri merkezi 2023 yılında yaklaşık 90 bin eve bir yıllık elektrik sağlayacak kadar enerji tüketti ve ilçenin günlük su ihtiyacının yaklaşık yüzde 10’unu kullandı.

Meta, mayıs ayında Morris çiftinin evine yönelen spot ışıklarını kapattı, ancak tesis hâlâ geceleri kilometrelerce öteden görülebilen bir ışık kubbesi oluşturuyor. İnşaat seslerinin yerini sürekli bir elektrik uğultusu ve dizel jeneratörlerin aralıklı vızıltısı aldı. Morris kendini çaresiz hissettiğini itiraf ediyor, ancak eyalet genelinde yeni veri merkezi yapımına karşı çıkan diğer insanlarla bağlantı kurarak internette -hatta Facebook’ta bile- biraz olsun teselli bulduğunu söylüyor. “Artık yalnız olmadığımı biliyorum” diyor.