Fast Company Türkiye
Fotoğraf: Pixabay
Spor, uzun yıllar boyunca sezgiyle alınan kararların, duyguyla şekillenen anların ve fiziksel yetenekle yazılan başarı hikâyelerinin alanıydı. Ancak, artık sahada sadece kas gücü değil, veri gücü de yarışıyor. Diğer sektörlerde olduğu gibi, spor dünyası da yapay zekanın (YZ) dönüştürücü etkisiyle yeniden şekilleniyor.
Sporun geleceği artık sadece antrenman sahalarında değil, veri merkezlerinde yazılıyor. YZ destekli giyilebilir teknolojiler, sporcuların nabzını, kas yükünü, yorgunluk seviyesini, uyku kalitesini, hatta stres düzeylerini anlık olarak izliyor. Örneğin, Avustralya merkezli spor performansı analitiği şirketi Catapult Sports’un geliştirdiği giyilebilir cihazlar, 100’den fazla veri noktasını analiz ederek sporcuların performansını optimize ediyor. 2024 itibarıyla, bu teknolojiler dünya genelinde 4 binden fazla profesyonel takım tarafından kullanılıyor.
SPOR ANALİTİĞİ DEVREDE
NBA’de Golden State Warriors, YZ destekli antrenman analiz sistemleriyle atletik başarıyı veriyle bütünleştiren öncülerden biri oldu. Warriors, sporcu verilerini gerçek zamanlı işleyerek her oyuncunun antrenman yükünü kişiselleştiriyor.
Liverpool FC, YZ tabanlı “StatsBomb” platformunu kullanarak oyuncuların saha içi hareketlerini detaylı bir şekilde analiz ediyor. Bu sistem, bir oyuncunun maç başına pas isabet oranını, top kapma başarısını ve rakip savunmayı delme potansiyelini yüksek doğrulukla değerlendiriyor.
Atletizmde ise Kenya ve Etiyopya gibi ülkelerde geliştirilen YZ destekli koşu analizleri, bireysel biyomekanik profillere göre optimize edilmiş antrenman planları sunuyor. Örneğin, Eliud Kipchoge gibi elit maratoncular, Strava ve WHOOP gibi platformların YZ’yla koşu formlarını geliştiriyor. Teniste, IBM Watson destekli algoritmalar, oyun içi tepkilerden oyuncu formuna kadar çok yönlü performans analizi sağlıyor.
Amatör sporcular, Garmin ve Fitbit gibi giyilebilir cihazlarla VO2 max (maksimum oksijen tüketimi), laktat eşiği ve kalp atış hızı değişkenliği gibi verilere erişiyor. Egzersiz takip uygulaması Strava’nın 2024 raporuna göre, dünya genelinde 135 milyon kullanıcı, YZ destekli koşu ve bisiklet uygulamalarıyla antrenmanlarını optimize ediyor. Böylece her seviyeden sporcu, kendi “dijital koçunu” cebinde taşıyor.
Scout’lar (yetenek avcıları) ve performans analistleri için de devrim yaşanıyor. YZ saha içi performansı; koşu mesafesi, hız, pas isabeti, çarpışma sayısı gibi yüzlerce değişkenle ölçüyor. Örneğin, FC Bayern Münih, transfer kararlarında Wyscout ve YZ tabanlı InStat platformlarını kullanıyor. Bu sistemler, oyuncunun potansiyelini yüzde 85 doğrulukla tahmin edebiliyor.
KARAR SÜREÇLERİNDE AKIL ÇAĞI
Antrenörler, geçmiş maçların analizlerinden rakip takım alışkanlıklarına kadar çok sayıda veriyi işleyerek YZ destekli oyun planları geliştiriyor. İngiltere’nin Brentford FC kulübü, kadrosunu neredeyse tamamen veri analizine dayalı kuruyor. Kulübün sahibi Matthew Benham’ın geliştirdiği SmartOdds algoritması, düşük bütçeli transferlerle Premier League’de tutunmayı sağladı. 2023-2024 sezonunda Brentford, Premier League’in en yüksek harcama yapan kulüplerine kıyasla düşük bir transfer bütçesiyle 20 takımın yer aldığı ligde 16. sırayı elde etti.
Futbol dışında, satrançta da YZ devrimi hissediliyor. Norveçli satranç büyükustası Magnus Carlsen, Chess.com’un YZ destekli analiz araçlarını kullanarak rakiplerinin hamlelerini öngörüyor. Örneğin, 2024 Champions Chess Tour Finalleri’nde Carlsen’in YZ destekli hazırlıkları, Rus satranç büyükustası Yan Nepomnyaşi’ye karşı üstünlük sağlamasında kilit rol oynadı.
TARAFTAR DENEYİMİ 5.0
YZ tribünlerde ve ekran başında da devrim yaratıyor. Taraftarlar artık pasif izleyici değil; kişiselleştirilmiş bir deneyimin parçası. Manchester United, 2024’te taraftarlarının sosyal medya etkileşimlerini analiz ederek kişiselleştirilmiş pazarlama kampanyalarıyla taraftar katılımını artırdı. Fan token platformları, Socios.com gibi YZ destekli sistemlerle taraftarların kulüp kararlarına katılımını artırıyor. YZ ile yapılan analiz, 2024’te dünya genelinde 50 milyondan fazla taraftarın, bu platformlar üzerinden oylamalara katıldığını gösteriyor.
Maç yayınlarında YZ, önemli pozisyonları otomatik tespit ediyor ve farklı kamera açılarından içerikler üretiyor. İngiltere merkezli DAZN, YZ destekli yayın sistemleriyle maç özetlerini otomatik olarak üreterek yayın deneyimini geliştiriyor. Amazon Prime Video, YZ tabanlı özelliklerle taraftarlara kişiselleştirilmiş içerik ve gelişmiş maç analizleri sunuyor.
RİSK ANALİZİ VE SAKATLIK ÖNLEME
Profesyonel atletler için sakatlıklar, kariyerlerini tehdit eden kırılma noktalarıdır. YZ destekli sistemler, sporcunun biyomekanik verilerini ve antrenman geçmişini analiz ederek sakatlık riskini yüksek doğrulukla öngörebiliyor. Örneğin, NBA’de Orlando Magic, AutoSTATS gibi YZ destekli platformlarla oyuncu performansını ve sakatlık risklerini analiz ederek antrenman süreçlerini optimize ediyor.
Bisiklette, İngiliz takımı Ineos, YZ tabanlı biomekanik analiz ile sürüş pozisyonlarını optimize ederek diz sakatlıklarını yüzde 30 düşürdü. 2023 Tour de France’ta, bu teknoloji sporcuların performansını koruyarak yarışta önemli bir fark yarattı. Sakatlık önleme, aynı zamanda ekonomik bir kazanım. Deloitte’un “Futbolun Finansmanı 2024” raporuna göre, sakatlıklar Avrupa futbol kulüplerine yılda 1,2 milyar euro kayıp yaratıyor. YZ tabanlı risk analizi, bu kaybın yüzde 30-50 arasında azaltılabileceğini gösteriyor.
SPORA YATIRIMDA YENİ DÖNEM
YZ yatırım kararlarını da dönüştürüyor. “Predictive analytics” (tahmin analitiği) ve “injury risk modeling” (sakatlık riski modellemesi), kulüplerin milyonlarca dolarlık transfer kararlarını şekillendiriyor. Örneğin, Chelsea FC, 2023’te Enzo Fernández’in transferinde YP zekayla veri oyuncunun performansını değerlendirdi. Bu sistemler, oyuncunun mevcut formunu ve potansiyelini analiz ederek transfer kararlarına katkı sağladı.
Aynı zamanda bu alana yatırımlar da artıyor. 2024’te, spor teknolojisi girişimleri küresel çapta 8 milyar dolar yatırım aldı. Örneğin, 40’tan fazla spor dalında 315 bini aşkın takımın kullandığı YZ tabanlı analiz platformu Hudl, 200 milyon dolar fon topladı.
YZ artık sadece bir “yardımcı” değil; stratejileri, yatırımları ve deneyimleri baştan yazan bir vizyon kaynağı. Türkiye’de de bu dönüşümün parçası olmak için spor kulüpleri, federasyonlar ve teknoloji liderleri iş birliği yapmalı. Örneğin, Türkiye Futbol Federasyonu’nun 2022’de başlattığı YZ tabanlı hakem atama sistemi, hakem performansını daha objektif bir şekilde değerlendirmeye katkı sağladı. Gençlik ve Spor Bakanlığı, yapay zekayı ve genel olarak teknolojiyi sporda ve gençlik politikalarında daha etkin kullanmak için çeşitli projeler yürütüyor. Ancak daha fazla yatırım ve eğitimle, Türkiye küresel spor teknolojisi sahnesinde öncü olabilir.
Sporun yeni kuralları, veriyle yazılıyor. Geride kalmak değil, yol açmak isteyenler için çağrı net: Yapay zeka, sporun geleceğini kodluyor ve bu oyunda yer almak için vizyoner olmak şart!
Sorularınız için: [email protected]
