Yapay zeka kaç kişi gücünde?

YAZI: MEHTAP DEMİR

McKinsey Global Enstitüsü, 2017 yılandaki araştırmasında, iş dünyasına dair çarpıcı bir gerçeği gün yüzüne çıkardı: Çalışanlar, zamanlarının neredeyse yüzde 50’sini, makinelerin kolaylıkla üstlenebileceği görevlerle geçiriyordu. Bu saptama, iş yapma biçimlerindeki köklü dönüşümün habercisiydi. O tarihten itibaren McKinsey, teknolojik otomasyonun iş gücü üzerindeki etkilerini sistematik biçimde izlemeye başladı.

2017’den bu yana süregelen, 47 ülkeyi kapsayan ve dünya iş gücünün yüzde 80’inden fazlasını temsil eden çalışma, 18 temel yetenek grubuna odaklanarak bu becerilerin hangilerinin yapay zeka ve otomasyonla yer değiştirilebilir olduğunu puanlıyor.

Ortaya çıkan veriler, teknolojinin iş süreçlerine yerleşiminin ani bir kopuş değil, aksine sektöre ve ülkeye göre değişen, 8 ila 27 yıla yayılabilen, aşamalı ve karmaşık bir geçiş süreci olduğunu ortaya koyuyor. Ancak, bu geçişin sonuçları oldukça net: Roller değişiyor, beceri setleri evriliyor ve sektör dengeleri yeniden şekilleniyor.

ARAŞTIRMALAR NE DİYOR?

Yapay zeka yalnızca yeni bir teknoloji alanı değil, aynı zamanda küresel iş gücü, üretkenlik ve ekonomik yapı üzerinde dönüştürücü etkiye sahip stratejik bir güç haline geldi. Statista’nın 2024 verilerine göre, küresel yapay zeka pazar büyüklüğü 305 milyar doları aştı. 2025 yılı sonunda ise 244.22 milyar dolara ulaşması bekleniyor. Pazarın, yıllık ortalama yüzde 26.60 büyümeyle 2031 yılına kadar 1.01 trilyon dolara ulaşacağı öngörülüyor.

Otomasyon uzun süredir iş dünyasının bir parçası olsa da, yapay zeka bu dönüşümü niteliksel olarak farklı bir seviyeye taşıyor. Sadece süreçleri hızlandırmakla kalmıyor, aynı zamanda işin doğasını değiştiriyor. Tekrarlayan görevler azalırken, çalışanlar stratejik ve yaratıcı rollere kayıyor; bu da hem verimliliği artırıyor hem de iş gücünün niteliğini dönüştürüyor.

Bu dönüşüm artık istisnai değil, iş dünyasının yeni normu haline geliyor. Öyle ki, bugün işe alınan her 10 çalışandan 1’i, 2000 yılında olmayan bir meslek unvanına sahip. ABD’de ise bu oran yüzde 20’ye kadar çıkıyor…

İŞİNİ KAYBEDECEK NÜFUS!

Dünya Ekonomik Forumu’na göre, şirketlerin yaklaşık yüzde 75’i 2027 yılına kadar yapay zekayı sistemlerine entegre etmiş olacak. Öte yandan şirketlerin yüzde 80’i otomasyon süreçlerini hızlandırmayı planlıyor. Hatta bazı kuruluşlar, belirli görevleri tamamen yapay zekaya devretmeye başladı bile. Bu, yalnızca operasyonel verimlilik için değil, aynı zamanda rekabet gücü için de kritik bir hamle olarak öne çıkıyor.

McKinsey’e göre, 2030 yılına kadar firmaların yüzde 70’inin yapay zekayı aktif olarak kullanıyor olması bekleniyor. Goldman Sachs, dünya genelinde yaklaşık 300 milyon işin yapay zeka tarafından devre dışı bırakılma riskini beraberinde getireceğini tahmin ediyor.

Zaten günümüzde rutin işlerin yüzde 25’i yapay zeka tarafından otomatikleştirilmiş durumda. Statista verileri ise 2027 yılına kadar mevcut işlerin yüzde 23’ünün önemli ölçüde değişeceğini ortaya koyuyor. Ayrıca, önümüzdeki 5 yıl içinde yapay zeka nedeniyle 83 milyon iş kaybı yaşanacağı öngörülüyor.

TÜRK CEO’LARIN PLANI

Türkiye’de görüşlerine başvurduğumuz liderler de benzer bir tablo çiziyor. Tam Finans CEO’su Hakan Karamanlı, 10 yılı aşkın süredir kredi risk değerlendirmesi ve fiyatlamada yapay zeka kullandıklarını, kararların saniyeler içinde, insan eli değmeden alınmasını sağladığı için “verimliliği” önemli ölçüde artırdığını vurguluyor.

Karamanlı, yapay zekanın insan gücü karşılığını ise rakamlarla ortaya koyuyor: “Günde ortalama 5 bin başvuru alıyoruz. Teknolojiyi etkin kullanarak her başvuruyu 5 dakikada değerlendirebilir hale gelmeseydik, 50 kişilik bir tahsis ekibine ihtiyacımız olurdu. Oysa bu süreci 5 kişilik ekiple yönetiyoruz.”

Borusan Cat Yapay Zeka ve Robotik Çözümler Direktörü Nermin Yalçı, yapay zeka çözümlerinin, insan gücüne kıyasla “hız, doğruluk, tutarlılık ve öngörülebilirlik” açısından büyük verimlilik sağladığını kaydediyor: “Örneğin, Boom360 uygulamamızdaki ‘Müneccim’ yapay zeka modeli, iş makinelerinden gelen sinyalleri analiz ederek arızaları önceden tespit ediyor. ‘Usta Kulağı’ modeli ise yalnızca 30 saniyede makine sesi analizini yaparak saha ekiplerinin saatler süren analizlerini büyük ölçüde kısaltıyor.”

YÜZDE 50 DAHA HIZLI

Siemens Healthineers Türkiye CEO’su Enis Sonemel, yapay zekayı, sağlık profesyonellerinin iş yükünü azaltmak, karar alma süreçlerini desteklemek ve klinik operasyonları hızlandırmak için kullandıklarını kaydediyor: “Görüntüleme ve laboratuvar ekipmanlarımızdaki yapay zeka destekli otomasyon sayesinde tekrarlayan görevleri kolaylaştırıyor, insan hatasını azaltıyor ve işlem kapasitesini artırıyoruz. Örneğin, radyolojide yapay zeka ile çekim süresini yüzde 50 kısaltıp daha kaliteli görüntüler elde ediyoruz. Algoritmalarımız sayesinde erken teşhis oranları yükselirken, uzmanların iş yükü hafifliyor ve daha fazla hastaya hızlı müdahale imkânı sağlanıyor.

Şirket içi süreçlerde ise GenAI ve GPT tabanlı araçlarla rutin doküman tarama, veri işleme ve raporlama gibi işleri otomatikleştiriyoruz. Robotik otomasyon finans ve satın alma operasyonlarında da zaman ve iş gücü verimliliği yaratıyor.”

MediaMarkt Türkiye İK Direktörü Seçil Namruk, yapay zekanın işe alım ve günlük iş süreçlerinde önemli verim artışı sağladığını kaydediyor. Bu süreçleri, AI’M Hiring sistemi ile yürüttüklerini paylaşan Namruk, sistemin somut faydalarının altını çiziyor: “Giriş ve orta seviye pozisyonlara gelen tüm başvuruları inceledikten sonra uygun adayları yapay zeka tabanlı AI’DA’ya yönlendirerek hem zamandan tasarruf sağlıyor hem de verimliliğimizi artırıyoruz. AI’DA ile 1 yılda ortalama işe alım süresini yüzde 78 hızlandırırken, ön mülakat sürecini de yüzde 66 oranında kısalttık. AI’DA, 1 yılda yapılan başvurulardan 916 adayı analiz ederek gelen CV’leri değerlendirme süresini yüzde 50 hızlandırdı.”

GÜNLER YERİNE SAATLER!

Kiğılı Pazarlama Direktörü Pelin Erkıralp, dijital dönüşümün temelinde yer alan yapay zekayı, iş süreçlerine sistematik ve bütüncül şekilde entegre ettiklerini paylaşıyor: “Sosyal medya içeriklerinden kampanya filmlerine kadar pek çok çalışmada yapay zeka kullanıyoruz. Bu sayede, gelenekselde günler süren projeler artık saatler içinde tamamlanıyor. Daha fazla varyasyon deneyip, hedef kitleye özel mesajlar oluşturabiliyoruz; bu da pazarlamada çevikliği ve maliyet avantajını artırıyor.”

QNB Türkiye İnsan Kaynakları Genel Müdür Yardımcısı Cenk Akıncılar ise yapay zekayı en çok robotik süreç otomasyonu ve işe alımda ön CV değerlendirmede kullandıklarını kaydediyor: “Akıllı yazılımlar sayesinde rutin işler otomatikleşiyor, böylece çalışanlar stratejik görevlere daha fazla zaman ayırabiliyor. Otomasyon, merkezileşme, standartlaşma, optimizasyon ve güvenilirlik sağlıyor.

Robotik otomasyon sürecini ilk olarak e-rapor onayında kullanmaya başladık ve yüzde 35’lik FTE kazanımımız oldu. Projelerimizi ve uygulamalarımızı üç ana hedefimiz doğrultusunda gerçekleştiriyoruz; sürdürebilir olmak, çalışan bağlılığı ve memnuniyetinin etkisini artırmak, çalışanlarımızın liderlik ve teknik gelişimlerine sürekli yatırım yapmak.”

SANKO Holding İnsan Kaynakları Direktörü Çiğdem Gürbüz, RPA (Robotik Süreç Otomasyonu) ile İK süreçlerinde görev tamamlama süresinin yüzde 60-80 kısaldığını kaydediyor ve şöyle devam ediyor: “Mevzuata dayalı işlemlerde hata oranı sıfıra yaklaştı, süreç güvenilirliği arttı. Operasyonel yük azaldı, çalışanlar stratejik ve katma değerli işlere yöneldi. Yapay zeka, ‘daha az insan’ değil, ‘daha etkin insan’ hedefiyle kullanılıyor.”

135 İNSAN GÜCÜNDE

Securitas CIO’su Aykut Yılmaz, Securitas’ta yapay zekanın, özellikle video analitik, devriye takibi, olay bildirimi ve görev planlama gibi kritik alanlarda insan gücüne kıyasla ciddi verim sağladığını paylaşıyor: “Video analiz sistemleri, anormallikleri gerçek zamanlı tespit ederek müdahale süresini yüzde 60 hızlandırdı. Bu sistemler, 30-35 kişilik bir izleme ekibinin iş yükünü tek başına yönetebiliyor. Genel olarak yapay zeka çözümleri, izleme ve planlama süreçlerinde toplamda 135 adam/ay iş gücüne denk geliyor. Görev planlama sistemleri, manuel çalışan 20-30 kişilik ekiplerin işini üstleniyor. Video izleme, 15-20 kişilik bir gözlemci ekibin görevini sistematik biçimde yerine getiriyor. Giriş-çıkış ve ziyaretçi yönetimi, ön büroda onlarca kişinin yükünü azaltıyor.”

TKYB CEO’su İbrahim Öztop, bankanın yapay zekayı insan kaynakları, kredi ve raporlama süreçlerinde “hız ve doğruluk” artıran bir destek aracı olarak kullandığını kaydediyor: “Bankamızda yapay zeka, insan kaynağımızı ikame eden değil, yetkinliklerini geliştiren, iş tatminini artıran ve stratejik katkılarını görünür kılan bir araç olarak konumlanıyor. Rutin işler otomatikleştirilirken, çalışanlarımız daha stratejik, analitik ve yaratıcı görevlere yönlendiriliyor. Ayrıca, yapay zeka destekli eğitim ve gelişim platformlarımız, çalışanlarımızın sürekli gelişimini destekleyerek, onları dijital dönüşümün aktif parçası haline getiriyor. Yapay zekayı sadece verimlilik aracı olarak değil, insan kapasitesini büyüten ve bankacılığı geleceğe taşıyan stratejik bir yatırım olarak görüyoruz.”

GELECEĞE HAZIR ORGANİZASYON

Global araştırmalardan öne çıkan veriler, 2018’den bu yana, daha önce teknik uzmanlıkla ön planda olan rollerin dahi insan odaklı becerilere ortalama yüzde 20 daha fazla değer verdiğine işaret ediyor.

Pegasus Hava Yolları Bilgi Teknolojileri GMY Barış Fındık, yapay zekayı bir teknoloji değil, stratejik dönüşüm aracı olarak konumlandırıyor: “Manuel süreçler, yapay zeka destekli sistemlerle artık daha hızlı, doğru ve standart şekilde yürütülüyor. Bu dönüşüm, çeviklik, şeffaflık, karar kalitesi ve insan hatasında azalma sağlıyor. FlyGPT programıyla yapay zekayı iş süreçlerine entegre ederken çalışanları da eğitim ve atölyelerle bu dönüşüme dahil ediyoruz. Teknoloji kullanımında dünyanın en iyi üç havayolundan biri olma vizyonumuzu, çalışanlarımızla birlikte hayata geçiriyoruz.”

SAP Türkiye Genel Müdür Yardımcısı Musa Zorbozan, yapay zekanın iş süreçlerindeki verimlilik etkisini vurguluyor: “Örneğin, Chobani, SAP yapay zeka teknolojileriyle harcama yönetim süresini yüzde 75 azalttı. Gibson Brands ise otomasyonla bir yılda gelirinin yüzde 10’unu elde etti. Zalando gibi şirketler, yüzde 100 otomasyonla tahmin süreçlerinde iki kat verimlilik sağladı. SAP’nin üretken yapay zeka uygulamaları 130’dan fazla senaryoda aktif kullanılıyor. 2025 sonuna kadar 400’e ulaşması hedefleniyor. Joule yapay zeka asistanı, SAP sistemlerinde en sık yapılan işlemlerin yüzde 80’ini destekliyor ve 1.300’den fazla işleve sahip.”

 

SERDAL MERMER
NTT DATA BUSINESS SOLUTIONS KIDEMLİ BAŞKAN YARDIMCISI
“Yapay zeka, artık sadece bir verimlilik aracı değil; kurumların dönüşüm yolculuğunda stratejik bir kaldıraç. Küresel raporumuz, CEO’ların yüzde 97’sinin yapay zekadan maddi etki beklediğini ortaya koyuyor. Katılımcıların yüzde 95’i, üretken yapay zekanın yaratıcılık ve inovasyonda yeni bir dönem başlattığını düşünüyor.”

%10
HAKAN ARAN TÜRKİYE İŞ BANKASI GM
“Yaklaşık 2 bin 300 kişilik bir verim artışı kazanıldı. (23 binlik ölçekte yüzde 10)”

 

SOMUT VERİLERLE YAPAY ZEKA KAÇ İNSAN GÜCÜNDE?

• 80 KİŞİ Yapay zeka projeleri üretim, satış, mühendislik ve İK gibi çok farklı alanlarda devam ediyor. Kazançlarını henüz ölçecek boyutta değiliz, ancak çok ciddi verimlilik artışı olacak. Daha önce RPA projeleri ile holding genelinde yıllar içinde 80 insanın yaptığı tekrarlı işleri robota aktardık.
  MAHMUT ÖZTÜRK Norm Holding CEO
• 9 KİŞİ 2024-2025 yılında, üzerinde 12 danışmanla çalışmamız gereken 3 proje, AI sayesinde 3 danışmanla finalize oluyor. 9 danışman maliyeti tasarrufu sağladı.
  ZEYNEP SELGUR Sportive CEO
• 2 KİŞİ Şirketteki AI örneklerinden birisi Stüdyo Fotoğraf çekimlerinin hızlandırılması projesi oldu. Bu sayede 1 ürünün fotoğraf çekimi için harcanan toplam zaman 14 dakikadan 2.5 dakikaya düşürüldü. Böylece ekipten 2 kişilik iş yükü eksilmiş oldu.
  ELVAN ÜNLÜTÜRK Sun Holding YKB
• 16 KİŞİ Yapay zeka, çağrı merkezinde 16, genel merkezde ise 3 kişinin görevini devralmaya başladı. Ancak asıl amaç, iş gücü tasarrufu değil, müşteri deneyimini hızlı, kaliteli ve kişiselleştirilmiş hale getirmekti.
  CEM C. IŞIK Madame Coco CEO

  

• 12 KİŞİ Şirketimizde kullanılan/oluşturduğumuz yapay zeka ve RPA uygulamaları çalışanlarımızın vaktini daha verimli daha katma değerli işlerde kullanmasını sağlıyor. Yapay zeka ve RPA projeleri yaklaşık 12 personelin işini yaptığını söyleyebilirim.
  DR BERK ÇAĞDAŞ Mais AŞ CEO
• %40 Yapay zeka, veri analizleri, rutin raporlama ve belirli operasyonel süreçlerde, manuel iş gücüne kıyasla yaklaşık yüzde 30-40’a yakın oranda kapasite artışı sağlıyor.
  İBRAHİM ÖZTOP TKYB CEO

 

YAPAY ZEKA ETKİSİ

ERDOĞAN ÇOBAN / Şölen CEO

• YZ’NİN GÜCÜ Gaziantep’teki 120 bin metrekarelik üretim tesisimizde, 62 üretim hattı ve 450’den fazla robot, yapay zeka destekli sistemlerle yönetiliyor. Bu yapı, manuel olarak binlerce çalışanın üstleneceği işi daha hızlı, hatasız ve sürdürülebilir şekilde gerçekleştirmemizi sağlıyor.
• İŞGÜCÜNE KATKISI Ancak yapay zekayı, insanı ikame eden değil, onu daha stratejik ve katma değerli işlere yönlendiren bir araç olarak görüyoruz. Lojistikten üretime kadar birçok süreçte saatler sürecek işler dakikalar içinde tamamlanıyor; bu da sadece iş gücü tasarrufu değil; kalite, hız, verimlilik ve gıda güvenliği açısından büyük kazanımlar sağlıyor.
• AMACIMIZ Yapay zekanın katkısını kişi sayısıyla değil, sağladığı hız, doğruluk ve verimlilikle değerlendiriyoruz. Amacımız insan kaynağını azaltmak değil, daha donanımlı ve verimli hale getirmek.

 

KRİTİK RAKAMLAR

• EKONOMİYE %3.5 KATKI
  IDC’nin araştırmasına göre, yapay zeka 2030 yılına kadar küresel GSYİH’ye yüzde 3.5 katkı sağlayacak.
• TRİLYON DOLARLIK YAPAY ZEKA EKONOMİSİ
  Statista’ya göre küresel yapay zeka pazar büyüklüğünün 2025’te 244.22 milyar dolara ulaşması beklenirken, pazarın 2031 yılına kadar 1.01 trilyon dolara ulaşacağı öngörülüyor.
• 300 MİLYON KİŞİ İŞİNİ KAYBEDEBİLİR
  Goldman Sachs’a göre, 2030’a kadar dünyada 300 milyon iş kaybı yaşanabilir. Mevcut işlerin %23’ü 2027’ye kadar önemli ölçüde değişecek.
• GELENEKSEL POZİSYONLARDAN ‘YETENEK BAZLI’ YAPIYA
  Gartner’a göre 2027 yılına kadar çalışanların zamanlarının %60’ı yapay zeka tarafından ‘bozucu’ etkiye uğrayacak. Geleneksel iş pozisyonlarından ‘yetenek bazlı’ yapıya geçiş yaşanacak. Bu dönemde otonom yönetilen şirketler de görebileceğiz.
• YAPAY ZEKA UYUM %75’E ULAŞACAK
  Dünya Ekonomik Forumu’na göre, şirketlerin yaklaşık yüzde 75’i 2027 yılına kadar yapay zekayı sistemlerine entegre edecek.