Sıfır karbon peşinde!

YAZI: MEHTAP DEMİR

Microsoft’un kurucusu Bill Gates, karbon ayak izi konusunda sıra dışı bir hesap yapıyor: “Benim ortalamanın üstünde bir karbon ayak izim var. Bu nedenle ekstra adımlar atmam gerekiyor. Kitabımda ben ve ailemden kaynaklanan emisyonu nasıl önlemeye çalıştığımı ayrıntısıyla anlatıyorum” diyor. Gates’in, bu konuda örnek teşkil edecek hesabı şöyle: “Her yıl ailemin yarattığı karbon ayak izini sıfırlamak için 5 milyon dolar harcıyorum. Şu an itibarıyla karbon ayak izi için yapılan standart hesaplamalara göre, ton başına maliyeti 400 dolar düzeyinde. Ancak, karbon ayak izi hesaplama işi bütün dünyada emekleme aşamasında. Bu nedenle ben ailemin karbon ayak izini hesaplıyor ve ikiye katlıyorum. Böylece tamamen sıfırladığıma emin oluyorum.”

Bill Gates, sadece ailesinden kaynaklanan karbon emisyonu konusuna odaklanmıyor. Kitabında altını çizdiği gibi, yatırımlarını da karbon sıfır teknolojilere yönlendiriyor. Gates, “1 milyar dolara yakın yatırımı, herkes tarafından kullanılabilir ve temiz enerjiler için gerçekleştirdim” diyerek önemli bir ayrıntıya dikkat çekiyor.

Bill Gates’in ailesine de taşıdığı sıfır karbon hedefi, son yıllarda dünyanın dört bir yanındaki şirketlerin gündeminde… Dünyanın 500 büyük şirketinden yüzde 23’ünün 2030 yılında bu hedefe ulaşacaklarını açıklamış olmaları, bunu destekliyor. Bu, Paris Anlaşması’nın imzalandığı 2015 yılından bu yana 4 kat artış anlamına geliyor.

Natural Capital Partners tarafından yapılan araştırmaya göre, bu şirketler, bu hedeflerine yüzde 100 yenilenebilir enerji kullanarak ya da “bilime dayalı hedefleri” devreye alarak ulaşacaklar.

Dünyada neler oluyor?

Karbon emisyonunu sıfırlamada en büyük adım 2015’te imzalanan Paris İklim Anlaşması ile atıldı. 4 Kasım 2016’da yürürlüğe giren anlaşma, küresel ortalama sıcaklık artışını sanayileşme öncesi döneme göre 2°C altında tutmayı hedefliyor. Ayrıca, bu artışın 1,5°C’nin altında tutulmasına yönelik küresel çabaların da sürdürülmesini destekliyor. Diğer bir girişim ise “Race to Zero” (Sıfır Yarışı) adıyla başlatıldı… Bu hedefi hayata geçirmek için Science Based Targets (Bilime Dayalı Hedefler) İnisiyatifi kuruldu. Sıfır emisyon taahhüdünde bulunan şirketlerin bilime dayalı ortak hedefler belirlemesini amaçlayan bu oluşumun odağında 2050 yılı var.

Bugüne kadar 1000’den fazla şirket, 70 civarında büyük yatırımcı, 500’ün üzerinde üniversite, net sıfır emisyona ulaşma taahhüdünde bulundu. Bu şirketlerden biri olan IKEA Group’un İklim Başkanı Andreas Ahrens, “Bu girişim hayati önem taşıyor. İş dünyası, küresel sıcaklığı 1.5 dereceye indirmek için elinden gelenin en iyisini yapmalı. IKEA, 2030 yılına kadar tüm süreçlerini değiştirip iklim dostu olacak. Bu konuda, hiç olmadığımız kadar kararlıyız” diye konuşuyor.

Karbon nasıl sıfırlanıyor?

Arçelik’in CEO’su Hakan Bulgurlu, “Karbon nötr olmak, faaliyetlerimiz sonucunda atmosfere salınan karbon emisyonları ile atmosferden uzaklaştırılan emisyonların dengelenmesi anlamına geliyor” diyor. Sıfır hedefine ulaşma konusuna şöyle açıklık getiriyor: “Bir şirketin karbon nötr olabilmesi için faaliyetleri sonucu oluşan sera gazına eşdeğer miktarda sera gazını, karbon yutağı olarak adlandırılan yöntemlerle atmosferden uzaklaştırması gerekiyor. Düşük karbonlu teknolojiler kullanılarak geliştirilen projelerle engellemesi de bir başka seçenek.”

Uzmanlara göre, karbon-nötr olma yolunda 4 kritik adım var:

1. 1. İlk adım, anlamlı ve iddialı hedefler koymak. Her şirketin, kendisi için en doğru yaklaşımı bulması ve ilerlemeleri ölçmesi gerekiyor.
   2. Karbon emisyonunu azaltmanın birkaç yaygın yolu var: “Kaynakları yeniden kullanmak, kaynak kullanımını azaltmak ve yenilenebilir kaynaklardan üretilen enerjileri kullanmak.” Bunların yanı sıra çevreye daha az zarar veren altyapılar ve ekipmanlar/araçlar kullanmak ile enerji tasarrufuna yönelik çalışmalar da öne çıkan önlemler olarak görülüyor.
   3. Şirketlerin, sıfır karbon hedeflerine ulaşmak için, tüm değer zincirindeki çevresel riskleri, özellikle tedarik zincirlerini de dikkate almaları gerekiyor. CDP’nin 2020 yılı Küresel Tedarik Zinciri raporuna göre, kurumsal tedarikçiler gelecek 5 yıl içinde 120 milyar dolar ek maliyetle karşı karşıya kalabilir. En büyük risk barındıran sektörler ise şöyle sıralanıyor: 64 milyar dolarla imalat sanayi, 17 milyar dolarla gıda ve 11 milyar dolarla elektrik üretimi…
   4. Karbon sıfırlamanın bir başka yolu, bir sektörde ortaya çıkan emisyonları, başka bir yerde azaltarak dengelemekten geçiyor. Bunun yolu da yenilenebilir enerji, enerji verimliliği veya temiz teknolojilere yatırımdan geçiyor.

Öncü şirketlerden dersler

Dünyada sıfır karbon hedefi belirleyen şirketlerin oranı, 2021’in ilk 2 ayı itibarıyla, geçen yıla oranla 3 kattan fazla arttı. Bu şirketlerden Nestlé, 2050 yılına kadar sıfır karbon emisyonu sağlayacağını taahhüt etti. Bir başka dünya devi Unilever bu hedefe 2039 yılına kadar ulaşmayı hedeflediğini açıkladı. Sıfır karbon emisyonu taahhüdünde bulunan bazı şirketler ve hedefleri şöyle:

• İspanyol enerji şirketi Repsol, sattığı ürünlerin kullanımıyla ortaya çıkan emisyonların yüzde 95’i dahil olmak üzere, 2050 yılına kadar sıfır karbona ulaşmak için 5,3 milyar dolar harcama sözü verdi.
• Microsoft, 2030 yılına kadar “karbon negatif” olma hedefini açıklamakla kalmadı, aynı zamanda kurulduğu 1975 yılından itibaren saldıkları tarihsel karbon emisyonlarını dengeleyeceklerine dair söz verdi.
• IKEA, 2030 yılına kadar tüm değer zincirinde karbon pozitif hale gelmek için bir plan hazırladı. Planın en önemli parçasını, yüzde 100 yenilenebilir enerjiye geçmek oluşturuyor.
• Şu anda karbon nötr bir şirket olan perakendeci Marks & Spencer, 2035 yılına kadar emisyonlarını yüzde 90 daha fazla azaltma taahhüdü verdi.
• İngiltere’nin ikinci büyük süpermarket zinciri Sainsbury’s, kısa vadede tedarik zincirini de programa dahil edeceğini açıkladı. Şirketin hedefi, 2040 yılına kadar kendi operasyonlarında sıfır düzeyine ulaşmak.
• Signify, yüzde 100 karbon nötr olan tek aydınlatma şirketi oldu. Şirketin ulaştığı bu oran, 250 bin arabanın ürettiği veya 30 milyon ağacın absorbe edebileceği CO² miktarına eşit.

Türk iş dünyasının performansı

WWF’e göre Türkiye, “en büyük kirletici” ülkeler arasında yer almıyor. Ancak, 1990-2020 arasındaki sera gazı emisyonu yüzde 110’dan fazla artış gösterdi.

İstanbul Üniversitesi’nden uzmanların, 2019’da hazırladığı “Climate Change and Greenhouse Gases in Turkey” araştırmasına göre, artan emisyonlardan yüzde 67.8 ile enerji sektörü, yüzde 15.7’yle endüstriyel ürünler ve yüzde 10.8 ile tarım sorumlu.

GE Türkiye CEO’su Canan Özsoy, bu saptamayı destekliyor ve Türkiye’de karbon emisyonunu artıran 5 kritik alanın olduğuna dikkat çekiyor: “Binalar, sanayi, enerji, ulaşım ve tarım.”

Özsoy, “Binalar, enerji tüketiminin yüzde 37’sine neden oluyor ve bu rakam karbon emisyonunun yüzde 15’ini temsil ediyor. Sanayide enerji tüketimi yüzde 30’a ulaşıyor. Bu rakam yüzde 15’lik karbon emisyonu anlamına geliyor” diyor.

Bain&Company Yönetici Ortağı Volkan Kara, “Türkiye’de hanelerden kaynaklanmayan karbon salınımının yüzde 85’i elektrik üretiminden kaynaklanıyor” diyor. Ona göre bunu engellemenin yolu yenilenebilir enerjiden geçiyor: “Son yıllarda yenilenebilir enerjide kapasite 20 bin MW düzeyine ulaştı. Yatırımların devam etmesi gerekiyor.”

Canan Özsoy, karbonu sıfırlamak için etkili 6 stratejik adım olduğunu söylüyor: “Karbon fiyatlandırması, enerji verimliliği, elektrikli ulaşım, yenilenebilir enerji sistemleri, karbon yakalama ve saklama, ormanlık alanların genişletilmesi.”

Sıfır karbon liderleri

Arçelik, Türkiye ve diğer birkaç ülkedeki operasyonlarında, ürün başına enerji tüketimini yüzde 46.37 oranında azalttı ve bu sayede, 125 bin konutun 1 yıllık elektrik tüketimine eşdeğer enerji tasarrufu sağladı. Böylece 122 bin 249 ton karbon emisyonu salınımını önlemiş oldu.

Aynı sektörden BSH, 2019-2020 arasında hayata geçirdiği enerji verimliliği çalışmalarıyla 6.5 milyon kWh düzeyinde enerji tasarrufu sağladı ve 2 bin 700 ton karbon emisyonu azalttı.

MSCI ESG Rating’de notunu 1 yıldan kısa sürede 2 derece artıran Sabancı Topluluğu da bu konuda önemli aksiyonlar alıyor. Dünya Sürdürülebilir Kalkınma İş Konseyi’nde (WBCSD) Türkiye’yi temsil eden grubun İnsan Kaynakları ve Sürdürülebilirlik Grup Başkanı Hakan Timur, 2050 yılına kadar net sıfır seviyesine ulaşacaklarını ifade ediyor.

Boyner Grup, 2013 yılında “Binalarda Enerji Verimliliği” sözleşmesine taraf oldu. Grup, çalışan sayısına ve metrekare başına düşen tüketimlere göre yıllık yüzde 3 emisyon azaltımı gerçekleştiriyor. Yönetim Kurulu Üyesi Ümit Boyner, “Yeşil Ofis projesi altında ofislerimizde kullanılan kağıt tüketimlerini de takip ediyor ve yıllık hedeflerimize uygunluğunu denetliyoruz. Bu süreçte tüketimlerimizi yüzde 46 oranında azalttık” diyor.

CDP’nin 2020 Küresel A Listesi’ne girmeye hak kazanan Garanti BBVA’nın genel müdürü Recep Baştuğ, “Karbon emisyon düzeyimizi 2012 yılındaki 89.5 bin ton düzeyinden 22.4 bin tona düşürdük” diyor: “Kalan emisyonlarımız için karbon kredisi satın aldık ve karbon nötr olduk. Böylece 2035 için vermiş olduğumuz yüzde 71 azaltım hedefinin daha fazlasına, 15 yıl önce ulaştık.”

Enerji verimliliği çok kritik

WWF’e göre, Türkiye’de yenilenebilir enerjinin elektrik üretimindeki payı yüzde 24 düzeyinde. Enerji Stratejisi raporu, 2023 yılında bu oranın yüzde 30’a çıkarılmasını hedefliyor.

GE Türkiye CEO’su Canan Özsoy, daha temiz enerji için, gaz santrallerinin desteklendiği yenilenebilir enerji projelerinin öne çıkarılması gerektiğini söylüyor.

BP Türkiye Ülke Başkanı Tümkan Işıltan ise dünyanın çoklu enerji çözümlerine ihtiyacı olduğunu düşünüyor. “Hidrokarbon kaynak üretimine odaklanmış bir petrol şirketinden global entegre bir enerji şirketine dönüşüyoruz” diyen Işıltan, ekliyor: “2018 yılında yüzde 5 seviyesinde olan yenilenebilir enerjinin payı, 0 karbon senaryosunda yüzde 60’lara kadar çıkacak.”

Arçelik, bu amaç doğrultusunda Romanya’da ve Türkiye’de tesislerinde güneş enerjisinden faydalanıyor. Arçelik CEO’su Hakan Bulgurlu, “Yenilenebilir enerji temin oranımız 2012 yılında yaklaşık yüzde 1’di. Şimdi bu iki ülkedeki tesislerimizde elektriğin yüzde 100’ünü yenilenebilir kaynaklardan temin ediyoruz” diyor.

Garanti BBVA Genel Müdürü Recep Baştuğ, yenilenebilir enerji anlaşmalarıyla engel oldukları karbon emisyon miktarını şu sözlerle aktarıyor: “2020’nin başında iki enerji firmasıyla yüzde 100 yenilenebilir enerji için anlaşma yaptık. 809 şubemiz ve 46 binada, 35 milyon kWh’lık elektrik ihtiyacı yenilenebilir enerjiden karşılandı. Böylece 2.2 milyon ağacın azaltabileceği sera gazı miktarına eş değer karbon emisyonunu engelledik.”

L’Oréal de benzer strateji izleyen şirketlerden. Türkiye Genel Müdürü Laurent Duffier, 2019 yıl sonu itibarıyla dünya genelindeki 35 tesisin yüzde 100 yenilenebilir enerjiyle karbon nötr hale geldiğine dikkat çekiyor.

Bu alana önem veren şirketlerden PepsiCo, 12 Avrupa ülkesinde yüzde 100 yenilenebilir enerji kullanıyor. Türkiye CEO’su Ece Aksel, “2040 yılına kadar net sıfır emisyon sözü verdik. 26 milyon metrik ton sera gazı emisyonunun azaltılmasına yönelik hedefler koyduk” diyor.

“Sıfır atık” ile mümkün mü?

Endüstriyel atık, karbon salınımının en önemli kaynakları arasında yer alıyor. Bu nedenle önemli bir konu olarak öne çıkıyor.

Portföyünün tamamı yenilenebilir kaynaklardan oluşan Aydem Enerji Genel Müdürü Ömer Fatih Keha, “Türkiye’deki 25 enerji santralinde, atıkları etkin bir şekilde yönetiyor ve geri dönüşümünü sağlıyoruz” diyor ve sözlerine şöyle devam ediyor: “Yakın zamanda 8 santralimizin daha Sıfır Atık belgesi almasını sağladık ve belge sahibi santral sayısını 12’ye çıkardık. Yıl sonuna kadar 13 santralimizi daha ekleyeceğiz.”

Dell, 2030 hedefi doğrultusunda, müşterinin satın aldığı her ürün için “eş değer bir ürünü” geri dönüştürmek amacıyla çalışıyor. Türkiye Genel Müdürü Işıl Hasdemir, “Şimdiye kadar 1 milyon tondan fazla elektroniği geri kazandırdık” diyor ve devam ediyor: “2012 yılından bu yana karbon emisyonunu yüzde 40 oranında azalttık ve 2030’a kadar yüzde 50 daha azaltmayı hedefliyoruz.”

Mercedes-Benz, Hoşdere Otobüs tesislerinde 1 milyon euro, Aksaray Kamyon fabrikasında ise 700 bin euro’nun üzerinde ‘Atık Yönetimi’ yatırımı yaptı. İcra Kurulu Başkanı Süer Sülün, “Araç başı 3,09 ton olan atık miktarımız 2,91 tona düştü. Yüzde 94 olan geri dönüşüm oranımızı yüzde 97’lere çıkardık. Bu, aynı zamanda daha az doğal kaynak kullanımı ve daha fazla maddi kazanım anlamına geldi” diyor.

“Fosil yakıtlara son!”

Dünyada bugün, enerjinin yüzde 80’i, küresel ısınmanın en önemli nedenlerinin başında gelen petrol, doğal gaz ve kömür gibi fosil yakıtlardan sağlanıyor. Mercedes-Benz Türk İcra Kurulu Başkanı Süer Sülün, “2030 yılı itibarıyla satışlarımızın yüzde 50’sinin elektrikli olmasını hedefliyoruz. 2039 yılında ise karbon nötr bir ürün portföyüne ulaşma planımız var” diyor.

Sürdürülebilirlik stratejisi nedeniyle dönüşümden geçen Shell, elektrikli araç şarj istasyonlarına 2017’den bu yana yatırım yapıyor. 2020 sonu itibarıyla 22 ülkede, 50 binden fazla şarj noktası var. Yakın zamanda Avrupa’nın en büyük şarj istasyonu şirketi New Motion’ı ve yaklaşık 4 bin 400 şarj noktası bulunan Greenlot’u satın aldı. Türkiye’de ise Shell ReCarge markası altında 3 adet şarj ünitesini açtı. Şirket bu sayıyı 2021 sonunda 15’e çıkarmayı hedefliyor.

BSH Türkiye CEO’su Gökhan Sığın da fosil yakıt konusunun kritik olduğuna dikkat çekiyor: “Araştırmalara göre, 1 kişinin yıllık karbon emisyonu miktarı 7 tona denk geliyor. Bireysel karbon ayak izini sıfırlamanın en kolay yollarından birini, fosil yakıtlı araç kullanımını azaltmak oluşturuyor.”

Lojistik şirketi DFDS, çevresel ayak izini kademeli bir biçimde azaltarak 2050 yılına kadar karbon nötr duruma gelmeyi taahhüt etti. Buna göre, 2030 yılında CO² emisyonlarını yüzde 45 oranında azaltacak. DFDS CEO’su Torben Carlsen bunu şöyle açıklıyor: “Çevre dostu yeşil amonyak, gemilerde kullanılan akaryakıta ideal bir alternatif olarak karşımıza çıkıyor. Çünkü, yüzde 100 yenilenebilir ve karbonsuz bir süreçle üretiliyor. Yan ürün olarak sadece su ve nitrojen içeren katı bir oksit yakıt hücresinde yakılabiliyor. Bu, DFDS’in 2030’a kadar emisyonlarında yüzde 45’lik bir azalma ve 2050’ye kadar iklim açısından nötr bir şirket olma yolunda bir adım olarak hayata geçiriliyor.”

TANKUT TURNAOĞLU
P&G Türkiye, Kafkasya ve Orta Asya YKB

“Son Kurumsal Vatandaşlık raporumuzda açıkladığımız verilere göre, 2020 sürdürülebilirlik hedeflerimizle Türkiye’deki üretim tesislerimizde bertaraf edilen atık miktarı yüzde 88 azaltılırken; enerji kullanımı yüzde 19, sera gazı salınımı da yüzde 29 azaltıldı.”

ŞİRKETLERİN 2030 KARBON-NÖTR HEDEFLERİ

• PEPSICO Doğrudan operasyonlarında mutlak sera gazı emisyonlarını yüzde 75, tüm değer zinciri genelinde ise yüzde 40’tan fazla düşürmeyi hedefliyor.
• L’OREAL Tüketimden kaynaklanan karbon emisyonlarının, bitmiş ürün başına yüzde 25 oranında azalmasını sağlamak için yenilikler yapacak.
• DELL 2012’den bu yana karbon emisyonunu yüzde 40 oranında azalttı ve 2030’a kadar yüzde 50 daha azaltmayı hedefliyor.
• MERCEDES-BENZ 2030 yılı itibarıyla global satışlarının yüzde 50’sinin elektrikli olmasını hedefliyor.
• P&G Üretim sahalarındaki sera gazı emisyonlarını yüzde 50 azaltacak, tesislerinin yüzde 100’üne güç sağlayacak yenilenebilir elektrik tedarik edecek.
• DFDS 2050 yılına kadar iklim nötr duruma gelmeyi taahhüt ediyor. Şirket 2030 yılında CO² emisyonlarını yüzde 45 oranında azaltacak.
• SHELL En geç 2050’ye kadar tüm üretim ve operasyonlarından kaynaklanan emisyonları net sıfıra indirmeyi hedefliyor. Ayrıca, daha fazla yenilenebilir enerji ürünü satarak net karbon ayak izini azaltmayı planlıyor.

“SIFIR KARBONA” YATIRIM

HAKAN BULGURLU
Arçelik CEO

Önümüzdeki dönemde gezegenimizin geleceği için yenilenebilir enerji ve enerji verimliliğine 50 milyon dolarlık ek yatırım yapmayı planlıyoruz.

RECEP BAŞTUĞ
Garanti BBVA Genel Müdürü

Bugüne kadar bu yatırımlara 5,3 milyar dolar finansman sağladık. 2014 yılından beri yalnızca yenilenebilir enerjiye finansman sağlayarak, Türkiye’nin iklim değişikliği mücadelesine destek oluyoruz.

SÜER SÜLÜN
Mercedes-Benz Türkiye CEO

Globalde 2025 yılına kadar karbon emisyonu sıfırlama teknolojileri için 70 milyar euro Ar-Ge yatırımı yapmayı planlıyoruz.

 

LEYLA ESKİN YILMAZ
Unilever Yönetim Kurulu Üyesi

Karbonda sıfır noktasına, Paris Anlaşması’nın öngördüğü 2050 yılından 11 yıl önce ulaşmayı hedefliyoruz. Unilever, bu hedefe ulaşmak için bünyesindeki İklim ve Doğa Fonu’na 1 milyar euro kaynak aktaracak.

GÖKHAN SIĞIN
BSH Türkiye CEO

Araştırmalar, 1 kişinin yıllık karbon emisyon miktarının 7 tona denk geldiğini gösteriyor. Bireysel karbon ayak izini sıfırlayabilmenin en kolay yollarından ilki ise, fosil yakıtlı araç kullanımını mümkün olduğunca azaltmak”.