Fast Company Türkiye
YAZAR: KRISTIN TOUSSAINT
OKUMA SÜRESİ: 3 DAKİKA
2020’de karbon emisyonlarında rekor bir düşüş yaşanmıştı. Fakat sonrasında, küresel CO2 emisyonları yeniden fırladı ve neredeyse pandemi öncesi seviyelere ulaştı. Bu da, “normale dönmenin” emisyon krizini frenlemek ve karbon bütçemizi altüst etmekten kaçınmak için yeterli olmadığının bir işareti.
2020’de dünyanın birçok yerinde kapanmalar yaşanırken, o yıl fosil yakıt kullanımından kaynaklanan karbondioksit emisyonları 2 milyar metrik ton düştü. Bu, küresel ölçekte 500 milyon arabanın yol açtığı karbon emisyonuna eşdeğer. Ancak her yer açılmaya başladı, insanlar ofislere geri döndü ve hatta uçuşlar başladı. Tüm bu faaliyetler küresel emisyonları önceki seviyelere geri çekti ve çoğunlukla 2020’de yaşanan düşüşün etkisini yok etti.
Uzmanlar bunun yaşanacağını tahmin ediyordu. 2020’de uçaklar park halindeydi, sanayiler kapalıydı, işe gidiş gelişler kısıtlanmıştı. Ancak toplum, dünyanın yeniden açıldığı dönem için bunların alternatiflerini bulmadı; aşılar ulaşılabilir olduğunda eskiye geri döndü.
Stanford Üniversitesi’nden Yer Bilimleri profesörü Rob Jackson, aynı zamanda karbon emisyonlarını izleyen, uzmanlardan oluşan uluslararası grup Global Carbon Project’in de başkanı. “Çevreyi kirleten aynı altyapı yeniden devreye girdiğinde, atmosfere sera gazı salmaya da devam ediyor” diyor ve ekliyor:
“Küresel ekonomi normale yakın bir noktaya döndüğünde—en azından emisyonlar da normale yakına dönüyor. 2021’de işte bunu gözlemledik.”
Genel olarak, küresel CO2 emisyonlarının 2020’ye kıyasla yüzde 4,9 artması ve atmosfere toplamda yaklaşık 36,4 milyar ton CO2 salınması bekleniyor. Ekonomik faaliyetleri durduran herhangi bir küresel krizden sonra toparlanmaların yaşanması yaygındır. Nitekim yüzde 4,9’luk artış, 2008 küresel mali krizinden sonra görülen emisyon artışına benziyor.
Emisyon seviyeleri, farklı ülkelerde farklı oranlarda yükseldi. ABD’de ve Avrupa genelinde, fosil yakıt kaynaklı karbon emisyonları 2020’de yüzde 10 düşmüştü; yüzde 8 oranında yeniden arttı. Bazı yerlerde, emisyonlardaki artış o kadar yüksekti ki, 2021 verileri 2019 seviyelerini gölgede bırakıyordu.
Hindistan’da CO2 emisyonları 2021’de yaklaşık yüzde 13 artarak 2019 seviyelerinin biraz üzerine çıktı. Çin’de fosil yakıtlardan kaynaklanan emisyonlar 2020’ye kıyasla yaklaşık yüzde 4; 2019’a kıyasla ise yüzde 6 arttı. Bunun bir nedeni, Çin’in COVID-19’a dünyanın geri kalanından daha erken yanıt vermesi; zira uzmanlar, ülkenin emisyonlarının 2020’de tekrar yükselmeye başladığını görmüştü.
İklim uzmanları, COVID döneminde çıkan ekonomi kurtarma paketleri ile paranın çevresel çözümlere doğru akıtılacağını, bu sayede bol emisyonlu geleceğimizin gidişatının değiştirilebileceğini umuyordu. Fakat en nihayetinde, öyle olmadı.
Jackson, “Cesaretimi en çok kıran şey de, şu ana kadar tüm dünyada yeşil enerjiye ve teknolojiye çok az teşvik fonu sağlanmış olması” diyor.
Build Back Better planının Kongre için artık bir seçenek olmadığını düşünürsek, ABD COVID teşvik fonu konusunda diğer ülkelerin gerisinde diyebiliriz. Ancak dünyanın geri kalanı teşvik fonunu hâlâ büyük ölçüde, yeşil endüstrilerden ziyade “kahverengi” (karbon emisyonu yüksek olan) veya fosil yakıt temelli endüstriler için harcadı.
Jackson, “Dünya çapında değişim yaratmak yerine, ‘her zamanki işleri’, olduğu gibi teşvik ettik” diyor.
Tüm bunlara rağmen, birkaç iyi haber de var: Yenilenebilir enerji sektörü 2020’de küresel ölçekte yüzde 10 büyüdü ve bunun uzun süreli etkileri olacak. Aynı zamanda rüzgar ve güneş kapasitesi büyümeye devam ediyor.
COP26’da açıklanan, güçlü sera gazı emisyonlarını büyük ölçüde azaltmayı amaçlayan Küresel Metan Taahhüdü, sera gazı emisyonlarının azalmasına yardımcı olabilir. (Bunun, karbondioksit seviyelerine çok etkisi olmayacaktır, ancak yine de küresel sıcaklıklar konusunda faydalı olabilir.
Nitekim Jackson, artık karbon ve metanın yanı sıra nitröz oksiti de dahil ederek, üç büyük sera gazına daha fazla dikkat etmemiz gerektiğini ifade ediyor.) 40’tan fazla ülkenin kömürü aşamalı olarak bırakma taahhüdünde bulunduğu Küresel Kömür Taahhüdü de, iklim için iyi bir haber olabilir.
Ancak Jackson, başlangıçtaki “aşamalı çıkış” ifadesinin “azaltım” ile değiştirilmesinin hayal kırıklığı yarattığını söylüyor ve “Bu taahhüdün meydana getireceği gerçek değişiklikleri bekleyip göreceğiz” diyor.
Jackson önümüzdeki yıllarda özellikle kömür kullanımına dikkat etmeyi planlıyor.
Uzmanlar, küresel kömür kullanımının 2013’te zirve yaptığını ve o zamandan beri düşüşte olduğunu düşünüyordu. Ancak COVID kurtarma planları, kömür kullanımının artmasına ve bu zirvenin hemen altındaki seviyelere tekrar yükselmesine yardımcı oldu.
“Kömür, altı veya yedi yıl önce kalıcı küresel zirveyi gördüğünü düşündüğümüz tek fosil yakıttı ve [şimdi] gelecek yıl bu zirveyi geçebiliriz” diyor ve ekliyor: “Bu, ciddi anlamda çok kötü bir haber olur.”
2022’ye gelirsek… Jackson, özellikle kömür kullanımı artarsa ve ulaşım tamamen pandemi öncesi seviyelere çıkarsa, fosil yakıt kaynaklı emisyonların daha da artacağından endişeli. Ona göre, “Dünya ekonomisi yeniden canlanırsa, gelecek yıl fosil yakıt kaynaklı karbon emisyonlarında yeni bir küresel rekor görebiliriz.”
Fotoğraf: Gettyimages
