Kiralamada büyük dalga!

YAZI: MEHTAP DEMİR

Fransız Frederic Mazzella, uzun bir otomobil sürüşü sırasında etrafına bakarken, daha önce hiç dikkat etmediği bir gerçeğin farkına vardı. Sağından solundan geçen araçların önemli bölümünü 1 kişi kullanıyor, diğer koltuklar genelde boş oluyordu. Bir sonraki iş fikri o anda aklına geldi. “Neden diğer koltukları da dolduracak bir iş modeli oluşturmayalım?”

Mazzella, 2016 yılındaki bu “evreka” anından sonra hemen eyleme geçti. Araç içindeki boş koltukların “kiralanmasına” dayalı bir iş kurmak için hazırlıklara başladı. İş planının temelinde, boş koltukları olan ve ‘paylaşıma’ açık bir sürücüyü bulmak vardı. Oluşturulacak uygulama, bir ‘araç havuzu’ ve ‘paylaşıma açık’ sürücüler ile kiracılara dayalı idi. Böylece özellikle uzun yolculuklarda ‘otobüs’ yerine bireyler için bir seçenek yaratacaktı.

Kendi alanında bir öncü olan BlaBlaCar’dan söz ediyoruz. Avrupa’nın en hızlı büyüyen ulaşım girişimlerinden olan şirketin kullanıcı sayısı 100 milyonu, cirosu da 2023 yılında 250 milyon Euro’yu geçti.

BlaBlaCar yalnız değil. Türkiye dahil, dünyanın çeşitli ülkelerinde ‘kiralamaya’ dayalı startup’ların sayısı artıyor, bazıları büyük satışlara ya da piyasa değerlerine ulaşıyor.

‘SATIN ALMA, KİRALA’

Dünyanın önde gelen liderlerinden XPrize Foundation Kurucusu Peter H. Diamandis, bu konudaki araştırmalarıyla tanınıyor. “Satın alma, kirala” yaklaşımını şirketlere öneren Diamandis, bu yöntemle şirketlerin finansal kaldıraç olanağına sahip olacağına dikkat çekiyor. Bu alandaki en başarılı örneklerden olan Rent the Runway şirketinin başarısının altını şu sözlerle çiziyor: “Yıllık geliri 100 milyon dolara ulaştı.”

Diamandis’e göre bu sonuç, tasarımcı kıyafetlerinin ve aksesuarlarının kiralanmasına yönelik önemli bir pazar talebine de işaret ediyor. Zira, global kiralık kıyafet pazarının 2026 yılına kadar 7.5 milyar dolara yükselmesi bekleniyor.

Bununla birlikte, tüm dünyada yükselen ‘kiralama’ modelinde en büyük payı alan, giyim değil. Mobilya kiralamadan müzik aletlerine, inşaat ekipmanlarından parti malzemelerine kadar çok geniş bir alanı kapsıyor.

DÜNYADA KİRALAMA PAZARI

Statista verilerine göre, paylaşımlı mobilite pazarının, ‘Araç Kiralama’ segmentindeki küresel geliri 2024 ve 2028 yılları arasında 13.5 milyar dolar artacak, yıllık büyüme yüzde 13 düzeyinde gerçekleşecek. En nihayetinde pazar büyüklüğü 2028 yılında 116 milyar dolara ulaşacak.

Statista’nın dikkat çektiği bir başka kiralama kategorisini ise “tüketici ürünleri” oluşturuyor. Bu kategoride, ‘DIY’ (do it yourself/kendin yap) ve ‘donanım’ kategorisi 2022’de kiralamada birinci sıradaydı. Bu kategoride cironun 2026’ya kadar 2 kattan fazla büyümesi bekleniyor.

MİLYAR DOLARLIK FİKİR

Giyim endüstrisinde kiralamanın önde gelen örneklerinden birini 2009’da kurulan Rent the Runway oluşturuyor. Marka, benzersiz modeliyle moda endüstrisinde devrim yaratan bir e-ticaret platformu olarak ortaya çıktı. 700’den fazla tasarımcıya ait geniş bir giysi ve aksesuar koleksiyonuna sahip olan Rent the Runway, müşterilerine özel günler veya günlük kullanım için lüks moda ürünlerini kiralama fırsatı sunuyor. Şirketin iş modeli, hem tek seferlik kiralamaları hem de gelirlerinin yüzde 75’ini oluşturan popüler bir abonelik hizmetini kapsıyor.

Rent the Runway’in abonelik hizmeti, müşterilerin 100 doların altında bir ücret karşılığında ayda 8 adede kadar ürün seçmesine olanak tanıyor. Bu uygun fiyatlı ve esnek fiyatlandırma yapısı tüketiciler arasında yankı buldu ve yaklaşık 200 bin aboneden oluşan bir kullanıcı tabanını kendine çekti.

Ortalama bir Rent the Runway abonesi her yıl platformdan yaklaşık 30 bin dolar değerinde kıyafet giyiyor. Markanın yıllık geliri 100 milyon doları aştı.

TÜRKİYE’DE BÜYÜYEN SEKTÖR

Türkiye’de ‘kiralama’ iş modelinde yüksek pay alan ve büyümeye devam eden pazarlardan birini ise ‘araç kiralama’ oluşturuyor.

TOKKDER Başkanı Kağan Yaşa, Avrupa operasyonel araç kiralama pazarının 2022 ile 2029 yılları arasında, yıllık yüzde 6 düzeyinde büyüyeceğini söylüyor. Ona göre Türkiye’de bu sektörün aktif büyüklüğü 2023 yılı sonunda 166 milyar TL’yi yakaladı. Toplam araç sayısının ise 254 bine ulaştığını ekleyen Kağan Yaşa, şöyle devam ediyor:

“Müşteri sayısı da 2017 yılından beri ilk defa artış göstererek 28 bine ulaştı. Araç parkı, son 2 yıldır yüzde 3-4 seviyesinde büyüyor ama önümüzde bir potansiyel var. Eurostat’ın 2022 verilerine göre, AB’de 1.000 kişiye 560 otomobil düşerken Türkiye’de bu sayı 167 düzeyinde.”

GetirAraç’ın CEO’su Emre Ayyıldız’a göre, özellikle büyük şehirlerde ulaşım sorunlarını çözmenin yolu ‘kiralamadan’ geçiyor. “Paylaşımlı araç kullanmanın toplam araç sayısında büyük oranda düşüş sağladığını biliyoruz” diye kaydeden Ayyıldız şöyle devam ediyor:

“Bununla beraber daha az otomobil de daha az karbon salımı, daha az yakıt tüketimi, daha az kirlenen otomobil dolayısıyla da daha düşük su tüketimi anlamına geliyor.”

Araç kiralamada önde gelen şirketlerden Yolcu360’ın CEO’su Umut Yıldırım ise “Sektör, günlük kiralamada 500 milyon dolarlık büyüklüğe sahip. Bu pazarın 2030 yılına kadar 1 milyar dolara ulaşmasını öngörüyoruz” diyor.

BÜYÜYEN DİĞER ALANLAR

Tüketici ürünleri, özellikle ‘elektronik’ cihazlar, kiralama iş modelinin büyüyen alanlarından. 100 binin üzerinde bireysel üye ve 300’ün üzerinde kurumsal müşteriye hizmet veren Kiralabunu’nun Kurucusu Elif Kapıcı, “Dünyada ürün kiralama sektörünün 56 milyar doları geçtiği biliniyor. Bu hacmin 4 yıl içerisinde 200 milyar dolara ulaşacağı tahmin ediliyor” diyor ve ekliyor:

“Türkiye’de ise pazar yeni oluşmaya başladığı için net bir veri yok. Ancak, global trendlere baktığımızda ciddi bir potansiyel olduğunu teyit edebiliriz. Tüketici elektroniğinde henüz kiralamanın payının yüzde 1’in altında olduğunu, 4 sene içerisinde ise bu oranının yüzde 5’lere ulaşacağını tahmin ediyoruz.

Kiralarsın Kurucusu Başak Baykan’a göre, hızlı değişen teknolojiler, sık ürün değiştirme ihtiyacı ve yeni model çıkışındaki hız, bu sektörü destekliyor:

“Telefondan laptop’lara, robot süpürgelerden projeksiyonlara kadar pek çok ürün için hizmet veriyoruz. Kullanıcı sayımız, 2023 yılında 6 kat büyürken, gelirimiz dolar bazında 9 kat arttı.”

Baykan, “Araştırmalara göre 2022 yılında 387 milyar dolar olan küresel paylaşım ekonomisi pazar büyüklüğü, 2028 yılında 827 milyar dolarlık pazar büyüklüğüne ulaşacak” diye de kaydediyor.

YENİ SEKTÖRÜN KRİTİK RAKAMLARI

Çeşitli araştırmalar, kiralama işinin, önümüzdeki 5-6 yıl içinde hızlı büyüyeceğini, beraberinde yeni startup’ları getireceğini ortaya koyuyor. (Milyar Dolar)

• 77.09 EV BULMA: Future Market Insights’in raporuna göre, global online ev kiralama pazarı yüzde 14’lük yıllık bir büyümeyle, 2033 yılında 77.09 milyar dolara ulaşacak.
• 116 ARAÇ KİRALAMA: Statista, ‘araç kiralama’ pazar büyüklüğünün 2028 yılında 116 milyar dolara ulaşacağını öngörüyor.
• 114.61 ELEKTRONİK: Tüketici elektroniği kiralama pazarının 2028’e kadar 114.61 milyar dolar büyüklüğe ulaşması bekleniyor. 2024 beklentisi ise 26.8 milyar dolar. (The Business Research Company)
• 7.5 GİYİM: Global kiralık giyim eşyası pazarı için 2026 yılında 7.5 milyar dolar ciro hedefi tahmin ediliyor.

DÜNYADA NELER OLUYOR?

1. Urban Outfitters, 2019’da Nuuly adlı kiralama hizmetini tanıttı. Vince, Rebecca Taylor, H&M ve Ganni gibi çok çeşitli markalardan hizmeti kullanmak için teklifler geldi.
2. Londra’daki Selfridges gibi büyük mağazalar yakın zamanda yüksek profilli kadın giyim kiralama programları başlattı ve bu yıl Ralph Lauren doğrudan kıyafet kiralama hizmeti sunan ilk lüks marka oldu.
3. Bain & Company raporuna göre, lüks markalar için kiralama, 2030 yılına kadar gelirin yüzde 10’unu temsil edebilir. Rapora göre, 1 ürün 20 kez kiralandığında, yüzde 40’ın üzerinde bir kâr marjı yaratıyor.
4. Peloton Interactive kısa bir süre önce tüketicilerin ayda 60 ila 100 dolar arasında bisiklet ve fitness içeriği kiralamasına olanak tanıyan bir abonelik hizmetini test etmeye başladı.
5. Kiralamada en önemli 5 sektör arasında ‘Ekipman’, ‘Müzik enstrümanları’, ‘Parti malzemeleri’, ‘Mobilya’ ve ‘İnşaat ekipmanı’ yer alıyor. Bunlardan ‘müzik enstrümanları’ 3 milyar doları geçti, 2030’da ikiye katlanması bekleniyor.
6. Mobilya, en hızlı büyüyen alanlardan… 2023’te 9 milyar dolar olan büyüklük, tahminlere göre 2030 yılında 15 milyar doları geçebilir.