‘Yeşil kredi’ devrimi!

YAZI: TALAT YEŞİLOĞLU

Dünya Bankası’nın hazine bölümü yöneticilerini, 2007 yılında bir grup İsveçli emeklilik fonunun temsilcileri aradı. Yeni dönemde yatırımlarını yönlendirecekleri projelerde ‘iklim dostu’ olmaları kriterini arayacaklarını paylaştılar. Ancak, bu projeleri nasıl bulacaklarını, değerlendireceklerini bilmiyorlardı. Dünya Bankası’ndan talep ettikleri yardım, 1 yıl sonra geldi. Kurum, ilk ‘yeşil bonosunu’ yayınladı ve şirketlere iklim dostu projelere yatırımın yolunu açtı.

Bu önemli gelişmeden önce ‘yeşil kredinin’ yolu ABD’deki birkaç banka tarafından 2005 yılında açılmıştı. Sonrasında birkaç önemli gelişme daha gerçekleşti. International Capital Market Association, ilk global ‘yeşil kredi’ ilkelerini yayınladı. Bunu 2018 yılında ise İngiltere’de ‘Loan Market Association’ın yayınladığı, ülkenin ilk ‘Yeşil kredi ilkeleri’ izledi.

Yaklaşık 20 yıl önce başlayan, ancak son 2015 sonrası hızlanan ‘yeşil finansman’ alanındaki büyümeyi rakamlarda da görmek mümkün. ‘Yeşil finans’ (Bono/tahvil) pazarının büyüklüğü için 2023 yılında 4.18 trilyon dolar hesabı yapılıyor. 2033 yılı tahmini ise 28.7 trilyon dolar. BBVA, dünya çapındaki ‘yeşil’ banka kredilerinin 2023 yılında 758 milyar Euro’ya ulaştığını hesaplıyor. Büyüme, 2020 yılına göre neredeyse 3 katına ulaştı.

Dünyanın önde gelen rating kuruluşu S&P tarafından 2023 yılı sonu itibarıyla yapılan bir araştırma, Avrupa Birliği içerisindeki bankalarda bu oranın yaklaşık yüzde 2.8 civarında olduğunu ortaya koyuyor.

Türkiye’de ise ‘yeşil’ finansman/kredi pazarı son 5 yılda hızlı büyüyor. En çarpıcı büyümesini de 2022-2023 döneminde yaşadı. Bu büyümenin birkaç önemli itici gücü var: Yapay zekanın iş süreçlerinin bir parçası haline gelmesi, sürdürülebilirliğe yönelik yatırımların ivme kazanması ve AB’nin 2026’da devreye alacağı ‘Yeşil Mutabakat’ konusuna uyum… Bütün bunlar ‘yeşim dönüşüme’ büyük bir yatırım yapılmasını zorunlu kılıyor.

Çeşitli şirketlerde bağımsız yönetim kurulu üyesi olarak görev yapan Mehmet Göçmen, McKinsey’nin yaptığı çalışmaya atıf yapıyor. Çalışmaya göre, Türkiye’nin yeşil dönüşümü için 30 yılda toplam 3 trilyon dolarlık yatırım gerekiyor. Bu da şirketlerin ilgisini, bankaların da bu alana verdikleri önemi artırıyor.

YEŞİL YATIRIM DALGASI

Türk bankaları da yurt dışından bu kategoride sağladığı fonlara büyük ilgi gösteriyor. Bu bankalardan biri olan Vakıfbank’ın Genel Müdürü Abdi Serdar Üstünsalih, “2024’ün ilk çeyreği itibarıyla toplam sürdürülebilirlik fonlama tutarımız 5.2 milyar dolar olarak gerçekleşti” diyor. Üstünsalih, sürdürülebilir temalı sosyal ve çevresel kredilerin, toplam içindeki payını yüzde 11 olarak açıklıyor.

Garanti BBVA da son 10 yıldır elektrik üretimine yönelik yatırımlara sağladığı fonun yüzde 100’ünü ‘yenilenebilir’ olanlara yönlendirdi. ‘Yeşil Varlık Oranının’, toplam nakdi krediler içindeki payının yüzde 3 olduğunu söyleyen bankanın genel müdür yardımcısı Mahmut Akten, “Her 4 rüzgar enerji santralinden 1’ini biz finanse ettik. Rüzgar ve güneş enerjisi projeleri finansmanında pazar payımız yüzde 20’nin üzerinde” diyor.

Bu yıl için 120 milyar liralık ‘yeşil’ ve ‘sosyal’ içerikli kredi hedefi koyan Garanti BBVA, ilk 4 aylık sürede, bu hedefin yarısına ulaştı.

Bu alanda kendini bağlayacak taahhütler sunan bankalardan İş Bankası ise 2015’ten bu yana elektrik üretim yatırımlarına sağladığı kredilerin tamamını yenilenebilir enerji projelerine kullandırdı. 2026’ya kadar 300 milyar TL’lik ‘sürdürülebilir kredi’ kullandırma hedefi koyan bankanın genel müdür yardımcısı İzlem Erdem şöyle devam ediyor:

“2023 sonu itibarıyla yüzde 77.3 olan yenilenebilir enerjinin, toplam enerji portföyündeki payını artırmayı hedefliyoruz.”

QNB Finansbank Genel Müdürü Ömür Tan da, sürdürülebilir kredilerin, proje finansmanı kredileri içindeki payının yüzde 33.5 olduğunu söylüyor.

Sürdürülebilirlik odaklı fon sağlayan ve iddialı hedefler koyan bankalardan biri olan Akbank’ın genel müdür yardımcısı Levent Çelebioğlu ise, “2023 yıl sonu itibarıyla toplam portföyümüzde yenilenebilir enerjiye ayrılan pay yüzde 76’ya ulaştı” diyor.

KALKINMADA REKABET ARTIYOR

Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Amaçlı ‘SKA’ tanımına uygun fon sağlamada iki kalkınma bankasının büyük katkısı var. Türkiye Sanayi ve Kalkınma Bankası (TSKB) ve Türkiye Kalkınma ve Yatırım Bankası (TKYB). Her iki bankanın kredi portföyünde sürdürülebilirlik temalı olanların payı, diğer bankalara göre oldukça yüksek düzeyde.

TSKB, geçen yıl kullandırdığı kredilerin yüzde 90’ını ‘Sürdürülebilir Kalkınma Amaçlı (SKA)’ bağlantılı olarak sağladı. TSKB Genel Müdür Yardımcısı ve Sürdürülebilirlik Lideri Meral Murathan, “İklim ve çevre odaklı SKA bağlantılı kredilerin payını yüzde 60’ın üzerinde tutma hedefimize uyumlu bir şekilde geçen yılı tamamladık” diyor.

Son 5-6 yılda Türkiye’ye uzun vadeli finansman sağlamak için atağa kalkan TKYB, 2023 sonu itibarıyla kredi portföyünün yüzde 87’sini sürdürülebilir temalı kredilere ayırdı. Bankanın genel müdür yardımcısı Seçil Yıldız, şu bilgileri veriyor:

“2.4 milyar dolardan fazla BM Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları bağlantılı kredi portföyüne sahibiz. Bu sayede de 17 Sürdürülebilir Kalkınma Hedefinin 15’ine doğrudan ya da dolaylı olarak katkı sağladık. 2023 yıl sonu itibarıyla Türkiye yenilenebilir enerji payının yüzde 6’sını finanse etmiş durumdayız.”

İKİ BANKANIN 2030 HEDEFİ

Her iki banka da “Sürdürülebilirlik araç değil, amaç” ilkesinden hareketle ‘yeşil’ oranını 2030’a kadar yüzde 100’e yaklaştırma hedefinde…

TSKB’den Meral Murathan, önümüzdeki döneme ilişkin stratejik yol haritasını “Ekosistem dostu bankacılık” vizyonuyla çizdiklerini söylüyor. Murathan, sözlerine şöyle devam ediyor: “2030 yılına kadar 8 milyar doları tutarında SKA bağlantılı kredi kullandırma hedefimizin yüzde 42’sini, 2021 yılından beri kullandırdığımız 3.4 milyar ABD doları tutarındaki kredi ile gerçekleştirdik. Bu performansı dikkate alarak, 8 milyar olan 2030 hedefimizi 10 milyar ABD doları olarak yukarı yönlü revize ettik.”

TKYB Genel Müdür Yardımcısı Seçil Yıldız da, “Daha önce yüzde 80 ve şimdi yüzde 87’ye ulaşan sürdürülebilirlik temalı kredi oranımızı artırmak için çalışmalarımıza devam ediyoruz” diyor…

3 BANKADAN ÖNE ÇIKAN RAKAMLAR

800 MİLYAR TL
“2030 yılına kadar 200 milyar TL sürdürülebilir finansman hedefimizi 2023’te aştık ve bu hedefimizi 800 milyar TL’ye çektik. Bu dönemde sürdürülebilir proje finansmanı kredilerimizi ise 2022 yılına kıyasla 3.6 katına çıkardık.”
LEVENT ÇELEBİOĞLU
Akbank GMY

400 MİLYAR TL
“Parçası olduğumuz BBVA, 2018’de açıkladığı sürdürülebilir kalkınmanın finansmanına 100 milyar Euro katkıda bulunma hedefini, Ekim 2022’de 300 milyar Euro’ya çıkardı. Biz de 2018-2025 arasında sürdürülebilir dönüşüm için 400 milyar TL finansman taahhüdü verecek şekilde güncelledik.”
MAHMUT AKTEN
GarantiBBVA GMY

%60+
“Net-Sıfır Bankacılık Birliği (NZBA) imzacısı olarak, kredi portföyünden kaynaklanan emisyonları yönetmeye ve azaltmaya yönelik çalışmalar yürütüyoruz. Bu kapsamda, 2030 yılına kadar enerji sektöründe yüzde 61, çimentoda yüzde 21 ve demir-çelikte yüzde 10 emisyon yoğunluğu azaltma hedeflerini belirledik. Bunun yanı sıra 2040 yılına kadar kademeli olarak kömür finansmanını da sonlandıracağımızı açıkladık. 2024 yılında ise karbon yoğun diğer sektörler için hedef belirleme çalışmalarına başlıyoruz.”
İZLEM ERDEM
İş Bankası GMY

YENİ DÖNEM STRATEJİLERİ

ABDİ SERDAR ÜSTÜNSALİH
Vakıfbank Genel Müdürü
“Tüm stratejilerinin merkezine sürdürülebilirlik nosyonunu yerleştiren bir bankayız. Bu kapsamda ilişkili olduğumuz sektörlerin çeşitliliği sayesinde oldukça geniş bir çevresel ve sosyal etki alanına sahibiz. Önümüzdeki dönemde sürdürülebilir temalı kredilerimizi artırmayı ve bu kapsamda müşterilerimize yeni ürünler sunmayı hedefliyoruz. Diğer taraftan kredi havuzundaki çevre kredilerinin payını da artıracağız.”
ÖMÜR TAN
QNB Finansbank Genel Müdürü
“Asgari koşulda Türkiye’nin 2053 ‘net sıfır’ hedefiyle paralel hareket eden bir stratejiyle yol alıyoruz. Bu doğrultuda portföyümüzde yer alan kredilerin sürdürülebilir kriterleri karşılaması gün geçtikçe önem kazanıyor. 2030 hedefini henüz açıklamadık. Ancak, yurt içi, yurt dışı düzenlemeler, paydaş ve müşterilerimizin beklenti ile ihtiyaçları doğrultusunda bu oranın yukarı yönlü ivmelenmesini bekliyoruz.”