Perplexity etkisi

YAZI: MARK SULLIVAN
FOTOĞRAF: AMBER HAKIM

Perplexity AI terimini Google’da arattırdığınızda, tanıdık görünen bir cevap alıyorsunuz: şirketin internet sayfasına giren bir bağlantıyı dört adet başka alakalı popüler sorgu, bir avuç yayımlanmış makale, ilgili aramalar ve yazdırılsa San Francisco’dan Austin’e kadar uzanabilecek sonsuz bir bağlantı tomarı takip ediyor.

Fakat Perplexity’nin cevap makinesi, çok farklı bir deneyim sunuyor: “Perplexity AI hakkında bana ne söyleyebilirsin?” Cümlesini yazmak güvenilir görünen makalelere çeşitli bağlantılar ve şirketin internet sitesinden ilgili bilgiler sunuyor ve bunları kolay anlaşılan ve düzgün bir şekilde düzenlenmiş kısa bir özet takip ediyor.

Bunun çekiciliği de burada yatıyor. Perplexity kolay, zarif ve spesifik. Bu online arama aracı ilk duyurulduktan on sekiz ay sonra (o zamanlar adı Ask idi), tüm teknoloji sektörlerinin en çok ilgi çekeni olan üretici yapay zeka alanındaki en dikkat çekici ürünlerden biri oldu. Gazeteci ve eğitimci Jeremy Caplan, Perplexity’i “Sadece büyük bir kütüphanede aradığınız kitabı bulmakla kalmayan, ayrıca bu kitabın istediğiniz bilgiye sahip sayfasını da açan akıllı bir asistana sahip olmak gibi. Google ise size sadece potansiyel olarak ilgili kitap raflarını gösteriyor” şeklinde tanımladı.

Perplexity’nin artan popülaritesi, teknoloji endüstrisinde derin bir değişikliği gösteriyor. Gerçek kişiler (sadece araştırmacılar değil) 2022’nin sonlarında ChatGPT’nin bazen şok edici olabilen becerilerini kendi gözleriyle gördüklerinde, bunların pek çoğu bir sohbet botuyla sohbet etmenin internetteki bilgilere ulaşmak için Google’a anahtar kelimeler yazarak pek çoğu sponsorlu veya en üstte çıkmaları için başka bir şekilde optimize edilmiş olan, reklamlarla ve Google’ın kendi içerikleriyle dolu bir mavi bağlantılar listesi arasında ilerlemeye çalışmaktan daha iyi bir yol olabileceğini fark etti. Hem ChatGPT hem de Perplexity, ortaya çıkmakta olan ve arama alanında köklü bir değişiklik yapan yapay zekanın yerel uygulamalarına birer örnek. Bunun yüzünden, araştırma ve danışmanlık firması Gartner, 2026’ya kadar internette geleneksel arama hacminin yüzde 25 oranında düşeceğini tahmin ediyor. Perplexity 300 milyar dolarlık arama reklamları pazarının sadece yüzde 1’ini elde etmeyi başarsa da bu, yıllık olarak 3 milyar dolar gelir demek oluyor.

Bu da 20 aylık bir startup için pastadan güzel bir pay. Perplexity, San Francisco’daki Market Street’te bulunan bir gökdelendeki ortak çalışma alanında yer alıyor ve burada 15 kişi dört adet uzun ortak masa üzerinde sırt sırta yerleştirilmiş bilgisayarlarda çalışıyor. Duvarlar beyaz, pencereler az sayıda ve yan taraftaki ofis binasına yakından bakıyor. Ön kapının yanındaki katlanır bir masanın üstünde RX Protein Barlar, bardak çorbalar, Pepto-Bismol tabletleri ve Tylenol bulunuyor.

Perplexity’nin mütevazı global merkezi, Google’ın Mountain View’da bulunan ve güneş alan avluları, hemen alınıp sürülebilir sarı bisikletleri ve yoga stüdyolarıyla meşhur 10 hektarlık göz kamaştırıcı kampüsünden 56 kilometre ve koca bir evren uzaklığında. Fakat bu iki şirket, sade bir dile sahip sorulara özel olarak hazırlanmış cevaplar vermek ve bunu başka herkesten daha hızlı ve daha iyi bir şekilde yapabilmek için yapay zekayı geliştirmek üzere OpenAI ve Microsoft gibi diğer devlerin yanında şiddetli bir yarışa tutuşmuş durumda. Perplexity, sıklıkla Golyat’a karşı savaşan Davut peygamber gibi olumlu görülüyor ve bunun arkasında bazı gerçekler bulunuyor: Şirkette safkan yetenekler, bir yığın nakit (bugüne kadar 163 milyon dolar toplandı), bol miktarda startup enerjisi ve sadece internetteki bilgilere ulaşabilmek için yeni bir yol yaratmaya yöneltilmiş bir odak bulunuyor. Perplexity, finansman bulma konusunda C turunu tamamladığı için kurulduktan sonra iki yıldan az bir sürede unicorn statüsünü elde etmek üzere. Fakat çok fazla paranızın olması, yapay zeka alanında güç sahibi olarak kalmanın bir garantisi değil. Bir örnek: Inflection yapay zekası Haziran 2023’te 4 milyar dolarlık değerlemenin tek bir turunda 1.3 milyar dolar topladı fakat sadece dokuz ay sonra kurucu ortaklarından ikisi ve çalışanlarının çoğu Microsoft’a geçmek için şirketten ayrıldı. Microsoft ayrıca 650 milyon dolar değerinde olduğu bildirilen bir anlaşmayla Inflection modellerinin haklarını satın aldı.

Yapay zeka destekli arama gelişmeye devam ederken, hiç şüphesiz ki Google da arama reklamları işi üzerindeki mutlak hakimiyetini korumak için kendi devasa kaynaklarını toplayacak. (Perplexity’nin bugüne kadarki toplam finansmanı, Google’ın aramalardan her gün kazandığı reklam gelirlerinin yaklaşık yarısını temsil ediyor.)

Perplexity’nin kurucu ortağı ve CEO’u Aravind Srinivas çok da endişeliymiş gibi görünmüyor. Sahip olduğu ihtimallerden memnun. “Başarılı olmak için Google’ı yenmemiz gerekmiyor” diyor. “Arama konusunda pazar payı elde etmek gibi bir isteğimiz yok. “Biz yeni bir sektör inşa etmeye çalışıyoruz.”

RAVIND SRINIVAS, “BAŞARILI OLMAK İÇİN GOOGLE’I YENMEMİZ GEREKMİYOR” DİYOR. “BİZ YENİ BİR SEKTÖR İNŞA ETMEYE ÇALIŞIYORUZ.”

OPENAI, CHATGPT’NİN HERKESE AÇIK İLK VERSİYONUNU Kasım 2022’nin sonunda yayınlayarak, dünyanın gözlerini karşılıklı konuşabileceğiniz, üretici yapay zekanın desteklediği yeni bir internet araması türünün ilgi çekici olasılıklarına açmasını sağladı. Fakat Perplexity’e başlama işaretini veren şey bu değildi. Srinivas zaten aylardır kendi arama aracı üzerinde çalışıyordu ve çok daha uzun süredir de üretici yapay zekaya odaklanmıştı. Srinivas, 2021’de OpenAI’da bir araştırmacı olarak, GitHub ile birlikte geliştirilen ve kodları otomatik olarak tamamlayan bir bot olan Copilot’ın başarısından ilham almıştı. Srinivas, o zamanlar “Bu sadece insanların kullandığı bir oyuncak değil. İnsanlar bunun için ücret ödemeye razı. Bu aslında gerçek” diye düşündüğünü hatırlıyor.

Kendisi ayrıca OpenAI’ın görüntü üreticisi Dall-E 3’nin bir geliştiricisi olarak kendi işinde de etkileyici atılımlara şahit oluyordu. “Bir araştırma projesinden çok daha fazlası haline geldi. Şaşırtıcı olan unsuru görebiliyordum” diyor. “Bunu aileme gösterdim, onlar çeşitli istemler yazıyor ve bir şeyler yaratıyordu ve ben de bu sihri görebiliyordum.”

Srinivas, Ağustos 2022’de Facebook’un eski yapay zeka araştırma bilimcisi Denis Yarats ve Databricks’in kurucu ortağı Andy Konwinski ile Perplexity’i kurmak için OpenAI’dan ayrıldı. Yarats daha sonra fazlasıyla başarılı bir programcı olan Johnny Ho’yu dördüncü kurucu ortak olarak yanlarına aldı. Yeni şirket, Meta başmühendisi Yann LeCun, Open AI’ın kurucu üyesi Andrej Karpathy, GitHub’ın eski CEO’su Nat Friedman ve Hugging Face CEO’su Clem Delangue’yu da içeren yatırımcılardan 3.1 milyon dolarlık bir kaynak topladı.

Srinivas ve kurucu ortakları, üretici yapay zeka için doğru uygulamayı bulmak üzere aylar harcadı. Srinivas “Hiçbir zaman bunun bir tüketici ürünü olmasını istemedik” diyor. “Şirketler için bir arama aracı olmasını istedik fakat şirketlerin bizimle çalışmasını sağlayamadık.” Srinivas, büyük şirketlerin kendi tescilli verileri için Perplexity’e erişim izni verme konusunda isteksiz olduğunu söylüyor. Bu yüzden, ekip erişebilecekleri verileri aradı ve internet araması yapabilecek bir araç yaratmaya karar verdi. Perplexity’nin “cevap motoru”, ChatGPT’nin fazlasıyla gürültülü lansmanından sadece bir hafta sonra, 7 Aralık 2022’de yayınlandı.

Elbette Google bu durumu yakından izliyordu. Sadece birkaç ay sonra, Mayıs 2023’te Google Üretici Arama Deneyimi (SGE) adındaki kendi üretici yapay zeka destekli arama aracını yayınladı. Fakat SGE, ana Google arama motorundan ayrı bir araç olmaya devam ediyor. (Bu deneysel ve reklamsız arama aracını denemekle ilgilenen kişiler, Google Labs’de buna dahil olabilirler.) Srinivas, Perplexity kurucularının pek çok kullanıcı, karşılıklı konuşulabilen yapay zeka aramasını anahtar kelimelere dayanan aramaya tercih edeceğini ancak Google’ın bu konuda ilerlemede çok basit bir sebepten yavaş kalacağını düşündüğünü söylüyor. O da kazanç. Yapay zeka aramalarının para elde edilebilir hale nasıl getirileceğini henüz kimse çözemedi. Üzerinden para elde etmek için hazır bir sistem olmadan SGE benzeri bir deneyimi tanıtmak, Google’ın anahtar kelimelere dayalı arama reklam işinin gelirlerini düşürebilir.

Geleneksel arama konusunda yerleşmiş olan süreç şöyle işliyor: Reklam verenler “ticari sorgular” (sattıkları ürün veya hizmet türüyle ilgili arama yapmak için kullanılabilecek olan anahtar kelimeler) üzerine teklif veriyor. Yani bir kullanıcı kendi reklamlarına her tıkladığında ne kadar ödeme yapmak istediklerini bildiriyorlar. Google da kazananı seçiyor ve onu normal link gibi ama ‘reklam’ veya ‘sponsorlu’ olarak etiketleyerek, alaka düzeyine ve teklif miktarına göre arama sonuçları içinde gösteriyor.

Fakat Srinivas, bu geleneksel sürecin önemli bir zayıflığı olduğunu düşünüyor ve “Reklamlar nedeniyle en alakalı bağlantıların gösterilmesinden o kadar fazla taviz verildi ki kullanıcı arayüzü ve kullanıcı deneyimi zarar gördü” diyor.

Yine de bu kazançlı bir iş. İnanılmaz kazançlı. Geçtiğimiz yıl, Google arama reklamları ve ilgili gelirler konusunda 175 milyar dolar gelir elde etti. Arama gelirleri, Google’ın dünyada bir trilyon dolardan fazla değer biçilen bir avuç şirketten biri olmasını sağlayan şey oldu. Ve para basmakta olan bu makine, kullanıcıların ilgisini çeken zarif ve karşılıklı konuşma şeklindeki yapay zeka deneyimine kolayca dönüşemiyor.

2019’da arama startup’ı Neeva’yı kurmak için ayrılmadan önce Google’ın reklam işlerini yöneten Sridhar Ramaswamy, “Zor olan şey, ticari sorguların iş modelini değiştirmek” diyor. Neeva, reklamlardan kaçındı ve abonelik etrafında bir iş kurmaya çalıştı fakat 2023’ün ortasında iflas etti. “Perplexity ile ilgili olarak kendinize sormanız gereken soru şu; kopyalanamaz olan bir değer yaratıyorlar mı?”

Yapay zekaya dayalı aramada yavaş ilerleme konusunda Google’ın başka bir sebebi olabilir; internet yayıncılarının daha düşük fiyat verme potansiyeli ve ek olarak bunun getirebileceği antitröst iddiaları. Google DeepMind ile Inflection AI’ın kurucu ortağı ve Microsoft AI’ın şu anki CEO’su olan Mustafa Suleyman, “Eğer Google üçüncü şahıs içerik üreticilerini aradan çıkaran bir deneyim yaratırsa, bu Google’ın son 15 yıldır Google ana sayfasının rolü hakkında söylediği her şeyi çürütür” diyor.

Elbette, kullanıcılar Perplexity’nin ürettiği cevapları kabul eder ve bunların elde edildiği kaynaklara gitmezse, Perplexity de aynı suça sahip olur. Bu durum, özellikle kullanıcıların sitelerini ziyaret etmelerine ve orada görüntülenen reklamlara bakmasına ihtiyaç duyan yeni yayıncılar için zor olur. Srinivas, medya markalarının başka şekillerde fayda sağlayabileceğini iddia ediyor. Perplexity’nin orijinal haberler yapan ve ilginç ve doğru içerikler üreten yayınlara atıfta bulunmasının daha olası olduğunu ve bunun da kullanıcıların hem medya markası hem de bireysel yazarlar hakkındaki farkındalığını artıracağını söylüyor. Srinivas, “Cevaplarda düzenli olarak atıfta bulunulduğunu gördükleri yayıncılara göz atacaklardır” diyor. Google şimdilik bekleyip görmekten memnun gibi. Ramaswamy, “Ben Perplexity’nin yayıncılara hiç tık götürmeme konusundaki tüm eleştirileri almasına izin verirdim” diyor ve ekliyor: “Ve Perplexity mütevazı bir başarı elde ettiği zaman, bu özelliği Google üzerinde tekrar edip hiç gelir kaybetmezsiniz çünkü zaten bu sorgulardan para elde edilmiyor.”

Bu sırada Perplexity ise büyüyor. İnternet analizi hizmeti Similarweb’e göre, şubat ayında Perplexity’nin mobil uygulamaları ve internet portalına yapılan ziyaretler yüzde 8.6 ile 50 milyon kullanıcı kadar arttı. Perplexity, yakın zamanda yıllık 10 milyon dolar geliri aştığını belirtti. Bunun neredeyse tamamı, aylık 20 dolar ücreti olan profesyonel hizmet kademesindeki aboneliklerden geliyor. Şirket, bu aboneliklerin hızlandığını söylüyor. Ücretli kademede bir araştırma asistanı, görüntü ile dosya yükleme özellikleri ve üçüncü parti yapay zeka modellerine erişim bulunuyor.

Perplexity ayrıca yapay zeka modellerine API erişimi için şirketlerden ücret alarak artan gelirler elde ediyor. Perplexity şimdiye kadar sıfır reklam geliri elde etti çünkü arama sonuçlarına reklamları entegre etmiyor. Asıl soru bunun değişip değişmeyeceği değil. Ne zaman değişeceği. Perplexity CEO’su Srinivas, “Buna üst seviye cevap reklamlar ve abonelikler olur” diyor. “Her ikisini de deneyeceğiz ve Netflix gibi bunların ikisine de sahip olduğumuz bir orta yol bulup bulamayacağımıza ve bu şekilde sürdürülebilir bir iş inşa edip edemeyeceğimize bakacağız.” Srinivas’ı tanıyan ve Perplexity’e aşina olan fakat startup’a finansal bir ilgi göstermeyen Blitzscaling Ventures genel ortağı Jeremiah Owyang’ın bunun yatırımcıların beklediği türden bir büyümeye giden tek yol olduğu konusunda hiç şüphesi yok. (Bkz. Neeva.) Kendisi, “Reklamlar Perplexity için gelirin büyük kısmını oluşturacak” diyor. “Aramayla ilgili varsayılan beklenti ücretsiz, bu yüzden pazarı kazanmak için bu seviyede rekabet etmeliler.”

PERPLEXITY’NİN KADERİ KISMEN KENDİ KONTROLÜNDE OLMAYAN şeylere bağlı. Bunlardan en önemlisi, ana akım kullanıcıların yapay zeka aramasının farkına varıp sonra da bunu tercih etme hızı. Perplexity ayrıca rakiplerinin yapacaklarını da kontrol edemez. Microsoft Bing Copilot’ı geliştirip genişletmeye devam ediyor. Yakın zamandaki bir haber, OpenAI’ın bir internet arama aracı üzerinde çalıştığını söylüyor fakat şirketin kendisi bununla ilgili bir şey söylemedi. Ve hiç kimse Google’ın SGE’yi ne zaman veya nasıl devreye sokacağını bilmiyor.

Yine de eğer bu gerçekleşirse, Perplexity için öldürücü bir darbe olmayabilir. Google’ın yapay zeka aramasıyla ilgili tüketici talebinin artmasını ve Perplexity’nin hem kendine özgü kullanışlı bir ürün üretip hem de ismen tanınırlık kazanmasını beklemesi olası.

Srinivas, Perplexity’nin gelecekteki bir versiyonunun tıpkı insan bir araştırmacının yapacağı gibi belli bir konu üzerinde derinlemesine bir araştırma yapıp daha sonra da kullanıcıya bir sonuç paketi bildirmek için özel bir ajan kullanabileceğini söylüyor. Ayrıca yapay zeka modellerini çalıştırmak için ihtiyaç duyulan işlemciler mobil ve hatta giyilebilir cihazlar için yeteri kadar güçlü hale geldikçe Perplexity’nin hizmeti yeni platformlara da taşınabilir. Örneğin, Perplexity halihazırda yapay zeka arama işlevini Rabbit’in yeni, kişiye özel yapay zeka cihazı üzerinde sunuyor. Bu cihaz, CES 2024’ün gözbebeği oldu ve 10 milyon dolardan fazla bir tutarda ön sipariş aldı. Perplexity’nin bir örneğinin gelecekteki bir artırılmış gerçeklik gözlüğünde bulunması veya akıllı ev ortamı içinde bir yapay zeka asistanı sağlaması bile mümkün.

Google ve ChatGPT, Perplexity’nin tek rakibi değil. Başka yapay zeka temelli arama araçları da çıkmaya devam edecek. Fakat Perplexity’nin profili giderek daha fazla kullanıcı denedikçe muhtemelen büyümeye devam edecek. Mümkün olan en iyi senaryoda, tüketiciler Perplexity’nin adını yapay zeka temelli aramayla özdeşleştirebilir ve bunu gerçek bir eşya olarak bile görmeye başlayabilir (kısmen sadece eğlenceye yönelik bir yapay zeka arama aracı olduğu için). Bu insanlar, masaüstü bilgisayarlarında hem bir Google hem de bir Perplexity sekmesini açık tutmaya karar verebilirler.

Yarats, “İnsanlar Google’ı yine kullanacak. İnsanlar ChatGPT’yi de kullanacak” diyor. “Bu yüzden, insanların ayrıca Perplexity’i de kullanacağı bazı önemli kullanım durumları varsa, Perplexity başarılı olacak.”

Srinivas’ın Google’ın şu anki arama deneyimini herkesin içinde sert bir şekilde eleştirme alışkanlığına rağmen, kendi yatırımcılarından bazıları bu iki şirketin Davut ve Golyat gibi tam olarak can düşmanı olmadığına işaret ediyor.

Google’ın şu anki yapay zeka başkanı Jeff Dean, eski Youtuber Susan Wojcicki gibi Perplexity’e ilk yatırım yapanlardan biri. Diğerlerinin arasında ise 2017 yılında Google’dayken çığır açan “Tek İhtiyacınız Olan Şey Dikkat” makalesini yazan Ashish Vaswani, Gmail’i icat eden Paul Buchheit ve Google’ın Bulut TPU işinin kurucusu Zak Stone bulunuyor. Google’ın veya Perplexity’nin diğer devasa rakiplerinden birinin potansiyel mevzuat zorluklarına göğüs gererek startup’ı basitçe satın alacağını düşünmek kolay.

Srinivas, satın alınmanın hedefi olduğunu reddediyor. Fakat bu soruyu kendisi ve ekibinin yarattığı cevap motoruna sorarsanız, aşağıdaki cevabı alıyorsunuz: “Arama motoru pazarının rekabetçi doğası ve Perplexity’nin teknolojisinin daha büyük teknoloji şirketleri için potansiyel değeri düşünüldüğünde, satın alınma makul ve olumlu bir çıkış stratejisi gibi görünüyor.”

BLITZSCALING’DEN JEREMIAH OWYANG, “PERPLEXIY’DE GELİRLERİN BÜYÜK BölüMÜNÜ REKLAMLAR OLUŞTURACAK” DİYOR.

CEVAP MOTORU PERPLEXITY İŞTE BÖYLE ÇALIŞIYOR

• SORUYU “ANLAMAK”
  Perplexity’nin cevap motoru, kullanıcının sorusunu çözümlemek için ileri doğal dil işleme becerilerini kullanarak, sorunun gerçek anlamı ve niyetini çıkarmak üzere bağlamını ve ince ayrıntılarını analiz ediyor.

• İNTERNETİ KONTROL ETME
  Motor, en alakalı internet sayfalarını veya makalelerini internet endeksinde bularak, kullanıcının sorusuyla ilgili bağlam sunmak için bu sayfa ve makalelerdeki belli içerik parçalarını seçiyor.

• YAPAY ZEKAYI HAREKETE GEÇİRMEK
  Perplexity’nin sistemi, bağlamsal bilgiyi asıl soruyla birleştirerek bir istem haline getiriyor ve bunu soruyu cevaplamak için en uygun olan Perplexity’nin veya başka bir şeyin geniş dil modeline (LLM) gönderiyor.

• CEVABI HAZIRLAMAK
  LLM doğrudan ve yalın dille bir cevap gönderiyor ve Perplexity de buna asıl kaynaklar için bağlantılı alıntılar ile görüntü veya videolar ekleyerek kullanıcıya iletiyor.

İLLÜSTRASYON MIKE SCHNAIDT