Cumhuriyet'e damga vuran iş insanları

SIRA DIŞI BAŞARILAR

Bazıları iş hayatına Cumhuriyet’in ilk yıllarında, bazıları 90’ıncı yılda başladı. Bir bölümü yaşadığı dönem için olanaksız işlere imza attı. Aralarında onlarca fabrikayı kuran, Türkiye’nin dört bir yanına istihdam taşıyanlar da var. Sayıları az da olsa dünyada dev şirketlerde liderlik edenler de oldu. Hepsinin ortak özelliği Cumhuriyet’in gelişimine büyük katkı yapmaları…

LİSTE NASIL OLUŞTU?

Cumhuriyet’in 100 yılına damga vuran iş insanlarını seçmek için, çeşitli sektörlerden patron, CEO ve girişimcilerden bir jüri oluşturduk.
Jüri üyesi olarak yer alan iş insanları, “Cumhuriyet’e damga vuran” (vefat etmiş ve/veya yaşayan) iş insanlarından önerilerini paylaştılar. Her iş insanı 10 lider önerdi.
Değerlendirmede “Yaşadığı dönemde” büyük fark yaratan, önemli bir yatırım ve projeyi başlatanlar, dünyada ve Türkiye’de şirket liderliği ile başarıya ulaşanlar dikkate alındı.
Mümkün olduğunca geniş bir kitleyi değerlendirmeye aldık. Ancak, jürinin ve bizim kapsamımız dışında kalanlar da olabilir. 100 yıla damgasını vuran bütün iş insanlarına Fast Company dergisi olarak “minnetimizi” sunuyoruz.
Kadın liderin azlığı bizim de dikkatimizi çekti. Umarız sonraki yüzyılda bu listelerde daha fazla kadın lider yer alacaktır.

BURHAN KARAÇAM’A GÖRE 3 LİDER

NURİ DEMİRAĞ O dönemin koşullarında imkansızı başarmış ve ülkeye güven aşılamıştır. Soyadını da Atatürk vermiştir. Bu özelliği ile 10’uncu yıl marşında yer alır.
KAZIM TAŞKENT Atatürk’ün talebi üzerine 6 ayda bir şeker fabrikası kuran bir yönetici idi. Atatürk’ten aldığı takdirle birlikte, kendisine “bu adam bir deli” dediğini iftiharla anlatırdı. Ülkenin ilk özel sektör bankası olan Yapı Kredi’yi, savaş ortamında (1944) ve çok ortaklı bir yapıyla kurdu. Bu alanda özel sektörün de önünü açtı.
FEYYAZ BERKER Tekfen’in 3 kurucusundan biriydi. Onun en önemli özelliği TÜSİAD’ın kuruluşunda özel sektöre önderlik etmesi idi. Aynı zamanda müteahhitlik konusunda sektöre de yön verdi.

“SAKIP BEY, ZAMANININ HEP ÖTESİNDE OLDU”
GÜLER SABANCI/ SABANCI HOLDİNG YKB

GÖNÜL ZENGİNLİĞİ İLE MUTLU
Sakıp Bey, şüphesiz Türkiye’nin en güçlü iş insanlarından biriydi. Ama onun gücünün kaynağı ülke ve millet sevgisiydi. Samimiyetiydi. İnsanlara önyargısız bakan, farklı görüşlerini dinleyen, bunlara çok önem veren, Türkiye Cumhuriyeti’nin her zaman her şeyin en iyisine layık olduğunu düşünen bir liderdi. “Kızarım, biri bana sadec e zengin derse; ben sosyal kişiliğimle ve gönül zenginliğimle mutluyum” derdi.
ATATÜRK AŞIĞI
Gerçek bir Cumhuriyet ve Atatürk aşığıydı. Demokrasiyi, Türkiye’nin çağdaşlaşma yolculuğunun en büyük itici gücü olarak gördü hep. Ve bunu hepimize aşıladı. Eğitime, sürekli ilerlemeye, hudutsuz düşünmeye ve gençlere hep inandı. Çevresindekileri de inandırdı. Tüm gücünü de bunun için seferber etti.
GELİŞEN TÜRKİYE HEDEFİ
“Bu topraklardan kazandıklarını bu toprakların insanlarıyla paylaşmak” ilkesiyle hareket eden, neredeyse Cumhuriyet ile yaşıt Sabancı Topluluğu’nu hep bu anlayışla yönlendirdi. Bu misyonu Sabancı Vakfı’nın çalışmalarında da yakından görüyoruz.
Hedefinde her zaman Türkiye’nin gelişmesi, muasır medeniyetlere ulaşması vardı. Bunun için ortaya koyduğu vizyon, tüm hayatı boyunca zamanının ötesinde olmuştur. Bu özellikleri şüphesiz onu farklı kılan en önemli faktördü.

“HAMDİ ULUKAYA MÜTHİŞ BİR MARKA YARATTI”
MUHTAR KENT/COCO-COLA ESKİ CEO
“Hamdi, olumsuzlukları, yaratıcı ve girişimci ruhu sayesinde pozitif oluşumlara dönüştürebilen bir kişiliktir. Bu sayede Amerika’da kısa sürede müthiş bir marka yaratabilmiştir. Marka bir sözdür. İyi bir marka tutulmuş bir sözdür. Chobani de böyle bir markadır.Bu başarı kadar önemli bir başarı ise Tent Foundation’dır. Hamdi kardeşim, başarılarından sonra burada durmayıp, dünyanın en etkin ve verimli vakıflarından biri olan Tent Foundation’ı kurdu. Bu sayede dünyadaki mülteci sorunlarına çare üretiyor.”

“YENİLİKLERİN PEŞİNDE OLDU, TAKLİTLERDEN HEP UZAK DURDU”
BÜLENT ECZACIBAŞI/ ECZACIBAŞI YKB

TOPLUMA KATKI Nejat Eczacıbaşı, girişimciliği iş dünyası ile sınırlı bir eylem olarak görmezdi. Bu nedenle, ekonomik, toplumsal ve kültürel girişimleri eş zamanlı ve çoğu zaman iç içeydi. Böyle bakınca, iş dünyasına, toplumsal ve kültürel hayata katkıları açısından girişimcilikte, sivil toplum öncülüğünde ve kültür-sanat alanında liderlikte ülkemize değerli katkılar sağladığını söyleyebiliriz.
YAPILMAMIŞI YAPAN GİRİŞİMCİ Nejat Bey için, yapılmamış olanı yapmak, bir kişilik özelliğiydi. Hangi alanda olursa olsun taklitten uzak durmak, dünyadaki yeni yaklaşımları benimsemek, her seferinde yeni bir heyecanla girişimlerde bulunmak onun kaçınılmaz davranış biçimiydi.
SİVİL TOPLUM LİDERİ “Özel girişimde gerçek ölçü, toplumun varlığını artırmadaki başarı düzeyidir” sözünü sıklıkla tekrarlardı. Nejat Bey, toplumsal gelişmenin bir bütün olarak görülmesi gerektiğini söyler, “sağlıksız bir ortamda hiçbir kurum sağlıklı kalamaz” derdi. Bir toplumun zenginleşmesiyle gelişmesinin aynı şey olmadığını çeşitli örnekler vererek anlatmayı severdi. O nedenle, sanayi ve ticaret alanındaki öncü kuruluşların da sadece ekonomik faaliyetlerle yetinemeyeceklerine dayanan bir sosyal sorumluluk anlayışı vardı.
KÜLTÜR-SANATTA LİDERLİK Nejat Eczacıbaşı, sosyal, kültürel ve ekonomik gelişmenin birlikte ve eş zamanlı olmasının önemine inanırdı. Kurduğu şirketlerin başarısı için çaba gösterirken, en az aynı derecede enerjisini toplumsal ve kültürel kalkınma için harcardı. Nejat Eczacıbaşı’nın yaşamında, kültür ve sanat alanındaki gayretlerinin yeri hep çok ayrı oldu. 1972 yılında kurulan İstanbul Kültür Sanat Vakfı (İKSV), onun kültür sanat alanında ülkemize kazandırdığı en önemli kuruluşlardan biridir. Öncü kurucusu olduğu İzmir Kültür Sanat ve Eğitim Vakfı (İKSEV) 1985 yılında kurulmuş, onun fikirlerinden esinlenerek kurulan İstanbul Modern Sanat Müzesi ise vefatından sonra 2004 yılında açılmıştı.

BUGÜNKÜ ARÇELİK’İN TEMELİ SUNA KIRAÇ TARAFINDAN ATILDI
CENGİZ SOLAKOĞLU/CS DANIŞMANLIK KURUCUSU
Suna Kıraç, 1960’lı yıllarda Vehbi Koç’un sekreteri olarak iş hayatına başladı. İş disiplini ve yetenekleriyle hızla yükselerek Koç Holding’in önce İnsan Kaynakları bölümünü yönetti. Ardından Yönetim Kurulu Başkan Vekili olarak tüm topluluğun stratejisi ve yönetiminde önemli roller üstlendi. Sadece çok başarılı bir iş insanı olmasının yanı sıra, ciddi, otoriter ve saygın kişiliği ile Koç Topluluğu’nda sevilen, sözü dikkatle dinlenen bir patron konumunu rahatsızlığına kadar devam ettirdi. Hepsinden önemlisi, Arçelik’te Ar-Ge bölümünün kurulmasına olanak tanımış ve şirketin bugünkü konumuna gelmesinin temellerini atmıştır. Suna Kıraç, aynı zamanda ülke meselelerine fevkalade duyarlı bir vatanseverdi. Eğitimde fırsat eşitliğinin kaybolmakta olduğu bir dönemde Türkiye Eğitim Gönüllüleri Vakfı’nın kuruluşuna öncülük ederek imkanları kısıtlı çocuklarımıza eğitim desteği sağladı.

CEM KOZLU’NUN GÖZÜNDEN FARK YARATANLAR

VEHBİ KOÇ Yarattığı hizmet ve sanayi şirketlerini kurumsallaştırarak onları kalıcı hale getirebilmiş ve birçok sanayi kolunda ilk temelleri atmış bir girişimci olarak Vehbi Koç çok önemli bir girişimcidir. Birçok alanda ilk uluslararası ortaklıkları kurmuş ve şirketlerini dış pazarlara yönlendirebilmişti. Bir başka özelliği ise güçlü yönetim kadrolarını oluşturması, insan yetiştirmesi, eğitime verdiği önemdi. Şirket kârlarının önemli bir bölümünü hayır işlerine ayırmak suretiyle Koç Grubu’nun sağlık, eğitim ve kültür alanındaki vakıflarına sağladığı destek de birçok firmaya örnek oldu.
NURİ DEMİRAĞ 1930’lu yıllarda Türkiye’de uçak üretmek vizyonunu, özgüven ve cesaretini gösteren Demirağ, Ankara’nın doğusuna ilk demiryolunu yapan, Bursa’da Sümerbank’ın Merinos fabrikasını kuran kişidir. Engin vizyonunun kapsamında İstanbul Boğazı’nda köprü, Keban’da baraj gibi projeleri de vardı.
VECİHİ HÜRKUŞ İlk avcı uçağı pilotumuzdu ve ülkemizde üretilen ilk uçağın yapımcısıydı (1925). Aynı zamanda ilk uçuş eğitim akademisini de o kurdu. Ne yazık ki, bu iki vizyonerin projelerinin arkası getirilemedi. Havacılık sanayimizin tekrar doğması için 60-70 yıl beklememiz gerekti.
STFA’NUN KURUCULARI 1938’de kurulan Sezai Türkeş – Feyzi Akkaya (STFA), sektörün öncü kuruluşlarındandır. Ülkemizin ilk telefon şebekesi, ilk büyük kapasiteli enerji nakil hattı ve ilk denizaltı üssü gibi projelerini tamamladıktan sonra yurt dışında önemli projeler gerçekleştirdiler. Başarısının arkasında Feyzi Bey’in teknik dehası ve Sezai Bey’in ticari kıvraklığı yatıyordu.

“CEMALETTİN SARAR, ÜLKEMİZE BİR MARKA KAZANDIRDI”
SARA SARAR/ SARAR YKÜ
“O Cumhuriyet’i kuran kuşağın dürüst ve inançlı evlatlarından… Çalışkan, fedakâr, idealist… Sarar markası ile Türkiye ekonomisine yaptığı katkılar, sağladığı istihdam, tekstil sektörüne getirdiği yeni soluk, yaptığı ihracat ve yatırımlarla başta ülkesine, insanına, çalışanlarına, tüm paydaşlarına vefa duygusu ile çalıştı… Ülkemize ve dünyaya büyük bir markayı kazandırdı.

HÜSNÜ ÖZYEĞİN’İ FARKLI KILAN 10 ÖZELLİK
ÖMER ARAS/ QNB FİNANSBANK YKB/ÖZYEĞİN’İN 20 YILLIK ÇALIŞMA ARKADAŞI

Çok çalışmak.
Çok sıkı iş takibi yapmak.
Hızlı karar vermek.
Hata yapsa da daima ileriye bakmak.
Maliyetlere aşırı duyarlı olmak.
Yeni fikirlere açık olup risk almak.
Gençlere inanır ve yetki verir.
Ekibiyle her zaman iyi ilişkiler kurmak.
Müşteriler ile yakın ilişki kurmak.
Dünyada olan biteni yakından takip etmek.

“OSMAN BOYNER SEKTÖRE ÇOK ŞEY KATTI”
ABDULLAH KİĞILI/KIĞILI KURUCUSU
Osman Boyner, Beymen’i kurduğunda beni çağırmıştı. 1 saat görüştük ve Beymen’in ilk bayiliğini bana verdi. 1971 yılında ilk takım elbiseyi Beyoğlu’ndaki mağazamda sattım, 1 yıl bayiliğini yaptım. Sonra Osman Bey, “Bu böyle yürümez, Beymen mağazaları açacağız” dedi. Osman Abi bana itimat etti ve ilk mağazayı Beyoğlu’nda ortak açtık. Ben 28 yaşındaydım. Bugünlere Osman Boyner’in, Beymen’in katkılarıyla geldim. Kumaşı, dikişi, malzemeyi, mağazacılığı hep o dönemde öğrendim. Osman Bey, sektöre, özellikle kumaş sektörüne çok şey katmıştır. Altınyıldız denince akla Avrupa kalitesinde kumaş gelirdi.

“SELÇUK YAŞAR, ‘İLK’LERİN İNSANIYDI”
SERVET TOPALOĞLU TOPALOĞLU PARTNERS KURUCUSU
Olağanüstü bir ‘ilk yapan’ olma tutkusu, reel ekonomiye yabancı ortaksız yatırım yapma şevki vardı. Mevcut yatırımlarını uzun yaşamı süresince elde tutmayı ve geliştirmeyi başararak kendi sektörlerinde daha da büyüme arzusu vardı.

“MUHTAR KENT DOĞAL BİR LİDERDİR”
WARREN BUFFET/BERKSHIRE HATHAWAY
Muhtar’ın işi için duyduğu ‘şevk’ ve ‘coşkudan’ etkilenmemek mümkün değildi. Onun en önemli özelliği, bu tutku ve coşkuyu, çalışanlardan satıcılara kadar iletişim kurduğu herkese yansıtmasıdır. Bu özelliğinin ürünlere, şirketin geneline ve hatta halka da yansıdığını söyleyebilirim. Benim için bu yatırım yaptığım şirketlerde aradığım bir özelliktir. Muhtar Kent’in doğal bir lider olduğunu düşünüyorum. Güçlü bir vizyonu vardır.

LİSTENİN OLUŞUMUNA KATKIDA BULUNAN İŞ İNSANLARI