Şekil veren kritik yıllar

YAZI: M. RAUF ATEŞ

Ünlü yazar Buket Uzuner, ‘Su’ adlı romanında, okuyanlardan, özellikle de öğretmenlerden büyük ilgi gören şu cümlelere yer veriyordu:

“Dünyanın en büyük mucizesi, çok gençken iyi bir öğretmene rastlamaktır. Bunun dışındaki öbür mucizelerse ancak kutsal kitaplarda mevcuttur.”

Buket Uzuner, sonraki yıllarda, “Bu epigramı nereden aldığımı soran okurlar olduğu gibi teşekkür mektubu yollayan çok sayıda öğretmen de oldu. Hayır, bu sözü bir yerden alıntılamadım. Bu benim yaşadıklarımdan ve öğrendiklerimden kendiliğinden damıtılmış bir sonuçtu” diyecekti.

Uludağ İçecek CEO’su Levent Kömür, liderliğini şekillendiren en önemli dönemini paylaşırken, Buket Uzuner’in ‘Su’ adlı romanındaki sözlerini hatırlatıyordu. Kömür, “Benim liderliğimi şekillendiren yıllar, çok iyi öğretmenlerle ve liderlerle çalıştığım yıllardır. Yani, bir sene ya da bir dönem değil, bana etki yapan insanlardır” değerlendirmesini yapacaktı.

EN KRİTİK DÖNEM

Şirket kültürü konusunda dünyanın en önemli isimlerinden olan INSEAD’dan Prof. Erin Meyer, liderleri şekillendiren dönemleri/yılları ortaya koyacak bir araştırmayla, Buket Uzuner’in değerlendirmesine başka bir coğrafyada yanıt üretti. Çok sayıda ülkeden bin 800 lideri kapsayan araştırmada, “Hangi yıl sizin liderlik/iş yapma stilinizi şekillendirdi?” sorusuna yanıt arandı. Prof. Meyer, aldığı yanıtlardan ortaya çıkan mesajı şöyle özetledi:

“Çocukluk ve ilk gençlik dönemine dikkat çekenler oldu. Ancak, çoğunluğun seçimi kariyer hayatının ilk 10-15 yılı oldu.”

Liderlik ve iş yapma kültürü açısından iş hayatının ilk döneminin önemine dikkat çeken Prof. Erin Meyer, şunları ekledi:

“20’li yaşların ilk dönemi adeta bir sünger gibidir. Bu dönemde nasıl iletişim kuracağınızı ve neyin profesyonel olarak kabul edileceğini öğreniyorsunuz. Aldığınız ilk bir düzine geri bildirim, gelecekteki liderliğinize büyük etki yapıyor. 35 yaşına geldiğinizde ise alışkanlıklarınız çoktan kökleşmiş oluyor.”
Bayer Türkiye Genel Müdürü Onur Yaprak, Erin Meyer’in çizdiği çerçeveyi kapsayan bir döneme dikkat çekiyor ve hayatını iki dönemin şekillendirdiğini paylaşıyor:

“Birincisi, Deniz Askeri Lisesi’nde okuduğum 4 yıllık lise dönemi. Burada 14 yaşında 30 kişilik bir takımın liderliğinden sorumlu olarak liseye başladım. Sorumluluk almak, görev dağılımı ve yetkilendirmek gibi kavramları daha çocuk yaşımda tecrübe etme imkânım oldu.

İkinci önemli dönem ise, P&G’de marka müdürü olarak çalıştığım dönemdi. Burada da milyonlarca dolarlık markaların pek çok önemli kararlarını verirken, matrix yapıda işbirliği yaparak sonuç almanın ne kadar önemli olduğunu öğrendim. Biri Türkiye’nin, diğeri de dünyanın en önemli yüzyıllık kurumlarında liderlik eğitimi alma şansına sahip oldum.”

EN KRİTİK YILLAR

Prof. Meyer, kariyerin ilk 10 yılını çok kritik olarak değerlendiriyor. Bu dönemde, “profesyonel alışkanlıkların oluştuğunu, iletişim kalıplarının yerleştiğini ve ‘işbirliği tarzlarının’ şekillendiğini” paylaşıyor. “Her dönem önemlidir ama iş hayatında en derin izleri bırakanlar, profesyonelliğin ilk yıllarıdır” diyor.

Diageo Türkiye Genel Müdürü Bahar Uçanlar da tam böyle bir döneme dikkat çekiyor:
“Kariyer yolculuğuma ve hayata yaklaşırken her deneyimden bir şeyler öğrenmeye çalıştım. Zor veya olumsuz görünen durumlar bile zaman içinde bana çok şey kattı” sözleriyle ana yaklaşımını paylaşıyor ve ekliyor:

“Liderliğimi en çok şekillendiren dönemin, yüksek lisans için ABD’ye gidişim ve oradaki ilk işim olduğunu söyleyebilirim. Orada, özellikle ülkenin en büyük yönetim danışmanlığı şirketlerinden olan Bain’deki kariyer sürecimin öne çıktığını düşünüyorum.”

Uçanlar’a göre bu süreç, olaylara dışarıdan bakabilme ve yapısal düşünme gibi yeteneklerini geliştirdi; aynı zamanda stratejik bakış açısı kazandırdı. Tanıştığı insanlar ile onların nezaketi ve edindiği deneyimleri de çok değerli buluyor:

“Bu yıllar, Türkiye’ye geldiğim ve özellikle pazarlamaya geçiş yaptığım dönemde liderliğime büyük etki yaptı. Bu dönemde farklı sektörlerde edindiğim deneyimler perspektifimi daha da genişletti.”

BİR DÖNEMDEN FAZLASI

Amerikalı psikolog Prof. Meg Jay, ortalama bir kişinin hayatındaki kritik kararların yüzde 80’ini 35 yaşından önce verdiğine dikkat çekiyor. Bu nedenle de 20 ve 30’lu yılların “liderliği” şekillendirdiğinin altını çiziyor.

Bazı araştırmalar ise liderliğin yüzde 70 oranında 30’lu yaşlarda şekillendiğini ortaya koyuyor.
TAV İnşaat YKB Sani Şener ise “Benim liderliğimi tek bir dönem değil, yaşadığım her deneyim şekillendirdi” diyor. Bir dönemden çok, edindiği deneyim ve tanıdığı kişilere dikkat çekiyor:

“Tabii ki başarılar üzerine inşa ettim liderliğimi ama en büyük gelişimi başarısızlıklarım sayesinde yaşadım. Yaptığım her hatadan öğrendim, bana adeta bir liderlik dersi oldular. İnsan yönetimi ve kriz yönetimi konularında yanlışlarımdan çok şey öğrendim.

Deneyimlerimden bir de şunu öğrendim; bir insanın tüm yaşamı boyunca alacağı en büyük rütbe güvenilir olmaktır. Hâlâ da öğrenmeye devam ediyorum.”

MUHTAR KENT’TEN 5 ÖNERİ

1. Liderlik konusu dönemsel değildir, belli yıllara bağlanamaz.
2. Etkin ve kalıcı liderlik her dönemde gelişir ve pekişir.
3. Efektif liderler, her dönemde yeniliklere açık olarak kendilerini geliştirmeyi ve hızlı  değişen şartların ilerisinde olmayı başarırlar.
4. Her zaman, küçük veya büyük, genç veya yetişkin, ülke ve şirket fark etmeksizin herkesin büyümeye ihtiyacı vardır. Bireysel olarak “büyümek“, yeniliklere açık olmak ve değişimlerin ilerisinde olmak demektir.
5. Yani dönemsel değil, her zaman bunu yapmak lazım. Bu benim kariyerimde ve hayatımda da her dönem böyle olmuştur.