Işık hızı zamanı

YAZI: M.RAUF ATEŞ

NVIDIA’nın kurucusu Jensen Huang, ilk başarılı çip modelini piyasaya sunduktan sonra yönetim ekibine “ultra agresif” bir yaklaşıma geçeceklerini açıklamıştı. “Artık bahanelerle kaybedecek zamanımız yok. Sadece hızlıca işe alım yapmayacağız, aynı zamanda gerektiğinde hızlı şekilde işten çıkarma yoluna da gideceğiz” diye konuşmuştu.

Çalışanların ofise gelip arka planda gizlenmesini, sessiz kalmalarını ve maaşlarını alıp evlerine gitmelerini yeterli görmüyordu. Bu tip çalışanlara, yöneticileri aracılığıyla, “Bu kurallara uymuyorsanız şimdi istifa edin” mesajını iletmişti. Yöneticilere bir başka önerisi ise “Kendinizden daha akıllı kişileri işe alın” olmuştu.

Jensen Huang ‘ultra agresif’ yaklaşımının temelinde ‘Işık Hızında Çalışma’ anlayışı yatıyordu. Çalışanlardan hızlı olmalarını, bu performanslarını ‘fizik kurallarına’ dayandırmalarını, şirket politikalarından ve finansal kaygılardan uzak durmalarını istiyordu. Bu kapsamda, her projenin alt bileşenlerine ayrılmasını, bir tamamlama süresi konulmasını ve gecikmelere izin verilmemesini önemsiyordu: “Bu aşılması zor görünen teorik süreyi ise ışık hızı belirler. Işık hızı da size pazara herkesten önce girme ve onlardan iyisini yapma olanağı sunar. Rakiplerinizin daha iyiyi piyasaya sunmasını olanaksız hale getirir.”

Yapılması gereken için gerekli en kısa süreyi ‘Işık hızı’ olarak belirleyen Jensen Huang, bunun örneğini şirketin geleceğini etkileyen RIVA 128 adlı çipte sergilemişti. O projede iki önemli gelişme yaşanmıştı. Birincisi, normalde grafik çiplerde geliştirmeden piyasaya sunuma kadar geçen süre 2 yıl idi. Ancak Nvidia bunu sadece 9 ayda yapmayı başardı. Bu başarıda neredeyse 1 yıla yakın süre alan ‘test aşamasını’ ortadan kaldırıp, o işe yatırım yapmalarının da katkısı olmuştu. Jensen’ın da söylediği gibi “fizik kanunları zorlanarak” üretimde büyük bir hız sağlanmıştı.

Nvidia’da hızı yakalamak için çalışanların buna ayak uydurması isteniyordu. Jensen Huang, çalışanların hedeflerini, şirketteki mevcut performansa ya da rakiplere göre belirlemelerini istemiyordu. Ona göre, eski performans ya da rakiplerin yaptıklarını esas alan yaklaşımlar beraberinde ‘çürümeyi’ de getiriyordu. Çünkü, genelde uygulanan, ‘küçük’ ve ‘aşamalı’ iyileştirmelerle yola devam etmekti. Oysa, bu tip yaklaşımların şirketi geleceğe taşıması mümkün değildi. Zira son 10 yılda örneğin yapay zeka 1 milyon kat hızlandı. Bunu da ancak ‘ışık hızıyla’ yakalamak mümkün.

ŞİRKETLER HIZLANMA PEŞİNDE

Tüm şirketler mümkün olabilecek bütün süreçlerde ‘hızı’ artırma peşinde. Hızlı perakende lideri Zara, tasarımdan mağazaya ulaştırma süresini 2 haftaya indirdi. Sektör ortalaması ise 6 aya kadar çıkıyor. Yılda 20 binden fazla ürün çıkaran Zara, stok devir hızında rakiplerinden ortalama yüzde 300 oranında daha iyi.

Bir başka örnek ise Amazon’dan… Şirket en büyük farkını lojistikte gösteriyor. Çünkü, Amazon Prime’da teslimat süresini ortalama 1.9 güne düşürdü. Rakiplerde bu süre 3-5 gün arasında değişiyor.

Yeni nesil elektrikli araç şirketi Tesla, Berlin’deki Gigafactory’de Model Y’yi 10 saatte üretim bandından çıkarıyor. Oysa sektörde bu süre 30 saate kadar çıkıyor. Tesla bu başarısını, Berlin’deki fabrikada bulunan devasa ‘giga’ döküm makineleriyle sağlıyor.

Gıda perakendecisi McDonald’s, ABD’de ‘otomobile sipariş’ süresini, yapay zeka destekli sipariş sistemleri sayesinde (2023 yıl sonu itibarıyla) 284 saniyeye indirdi.

IŞIK HIZI KAÇINILMAZ

1913 yılında Henry Ford, yeni üretim modelini yarattığında otomobil üretimini 12 saatten 90 dakikaya indirmişti. Şimdi perakendeden bankacılığa her alanda, müşteri deneyimini de göz önüne alan ‘hız” yarışı var.

İş Bankası Genel Müdürü Hakan Aran, bankacılık için de bunun kaçınılmaz olduğu görüşünde: “‘Işık hızında iş yapma’ yaklaşımı, özellikle teknolojinin ve verinin karar süreçlerini dönüştürdüğü bir çağda, finans sektörü için de büyük önem taşıyor.”

Aran’a göre, yalın kurumsal süreçlere ve yetkin çalışanlara sahip olmak, hiyerarşik olmayan yatay bir organizasyon yapısı, geniş yetki delegasyonu, doğru ve yoğun teknoloji kullanımı, 7/24 erişilebilirlik ‘Speed of light’ yaklaşımının olmazsa olmazları arasında yer alıyor:

“Biz uzun süredir dijital dönüşüm, çevik çalışma, yapay zeka yol haritası gibi isimlerle bu yaklaşımı hayata geçirmeye çalışıyoruz ve pek çok paydaşımızı, çalışanımızı, müşterimizi de kurumsal hızımızla ve çevikliğimizle şaşırtmayı başarıyoruz. 10 yıla ulaşan Silikon Vadisi’ndeki varlığımız, girişimcilik ekosisteminden öğrendiklerimiz, yurtiçinde ve yurtdışında kurduğumuz GSYF’ler, WorkUp hızlandırma programlarımız, Koç Üniversitesi işbirliğimiz, Yapay Zeka Fabrikamız bize ışık hızında hareket konusunda çok şey kattı. Henüz ışık hızına ulaşamasak bile bu konuda çok mesafe kat ettiğimizi söyleyebilirim.

E-TİCARETİN GERÇEKLERİ

McKinsey’nin araştırmasına göre pandemi, e-ticarette büyük bir hızlanmayı beraberinde getirdi. 2020 yılında ortalama paket teslim süresi 6.6 gün iken, 2023 yılının son çeyreğinde 4.2 güne düştü.

Dünyaca ünlü Ocado’nun CEO’suna göre 2012 yılında bir kişi 50 siparişi 25 dakikada yerine getiriyordu. Şimdi teknoloji sayesinde 50 sipariş için sadece 10 dakika gerekiyor.

Bu alanın önde gelen şirketlerinden Yemeksepeti’nin CEO’su Mert Baki, “Jensen Huang’ın yaklaşımı, teknoloji üretiminin merkezde olduğu şirketler için oldukça anlamlı” diye konuşuyor:

“Ancak, Yemeksepeti gibi operasyon ve lojistik yoğunluğu yüksek yapılarda, teknolojinin süreçleri dönüştürmek, deneyimi iyileştirmek ve verimliliği artırmak üzerine kurulu önemli rolleri var. Bu nedenle teknoloji ekiplerinin oranından çok, teknolojiyle nasıl çalıştığımız ve kararlarımızı ne kadar veriyle şekillendirdiğimiz daha kritik hale geliyor. Biz de teknolojiyi sadece bir destek unsuru değil, işimizin stratejik kaldıraçlarından biri olarak konumlandırıyoruz.”

HIZ ARTIK TERCİH DEĞİL

Waitline adlı şirketin araştırmasına göre, tüketiciler en çok perakende mağazalarında/sitelerinde kuyrukta beklerken zaman kaybettiklerini dile getiriyor. 2022’de perakendede bu oran yüzde 31.3 iken, 2023’te yüzde 41’e çıkıyor. Perakendeye en yakın olanı ise yüzde 12 düzeyiyle eczaneler oluşturuyor. Bu da perakende için hızı, müşteri deneyimini artıracak şekilde hayati öneme taşıyor.

Teknosa CEO’su Sitare Sezgin, “Hız, artık bir tercih değil; hayatın her alanında fark yaratmak için kritik bir faktör” diye konuşuyor:

“Son dönemde en çok hızlandığım alanlardan biri, karmaşık iş süreçlerini sadeleştirerek veriye dayalı kararları çok daha çevik şekilde hayata geçirebilmek oldu. Özellikle yapay zeka ve dijitalleşme yatırımlarımızda, doğru ekipleri hızla organize edip uygulamaya geçme konusunda reflekslerim oldukça gelişti. Bu yaklaşım sayesinde, Teknosa olarak YZ destekli müşteri hizmetleri ve satış çözümlerini çok kısa sürede hayata geçirdik; çağrı analizinde yüzde 100 kapsama alanına ulaştık, ‘Bilge’ adlı yapay zeka asistanımız satış gücümüzün yüzde 80’i tarafından aktif kullanılıyor. Hızı, dönüşümümüzle besleyip ilham almak benim için büyük bir motivasyon kaynağı.”

ÜRETİMDEN ÇIKIŞA HIZ

Kibar Holding Yönetim Kurulu Başkanı Ali Kibar, 6 yıl önce gruptaki önemli bir değişime dikkat çekerken şu bilgiyi paylaşmıştı: “Hammadde girişinden para tahsiline geçen süreyi bazı işlerde 56 güne düşürdük. Zor oldu ama başardık.”

Rekabette öne geçmek ve maliyet avantajı için bu stratejiyi uyguladıklarını paylaşan Kibar, “Bazı iş kollarında finansal ihtiyaç sürelerini kısaltmayla ilgili süreç takiplerimiz devam ediyor” diyor. Amaçları ise, maliyetleri hızlıca nakde dönüştürüp, finans tarafını güçlendirmek. Ali Kibar şöyle devam ediyor:

“Dönemsel olarak finansal ihtiyaçları olan müşterilerle ilgili toleranslı süreçler yaşıyoruz. İhracat odaklı üretimlerde kısaltılmış zaman süreçleri daha planlı takip edilebiliyor. Ancak, piyasa ihtiyaçlarına esnek şekilde ihtiyaç verebilecek formatları da proaktif yönetsel sistemlerle oluşturmaya çalışıyoruz. Teorik olarak uygulanabilen yöntemler dönemsel değişkenlik gösterse de piyasaların normale döndüğü dönemlerde standart yöntemlere geri dönülebilir.”

YÜZDE 6 FARKLI BAKIYOR

Türkiye’de CEO’ların bakışını ortaya koymak için yaptığımız ankete katılanların yüzde 65’i, “Biz de hızlandık” yanıtını verdi. “Hızlanacağız” diyenlerin oranı yüzde 29 oldu. Yüzde 6’lık bölüm ise “Katılmıyorum” ve “Abartılı” şeklinde görüş bildirdi.

Zaim A.Ş. Yönetim Kurulu Başkanı Meral İnci Zaim, hızlanan tarafta yer aldıklarını söylüyor. “Şu anda Zaim şirketi çatısı altında çok daha çevik, hızlı ve esnek kararlar alabiliyoruz” diyen Zaim, şöyle devam ediyor: “Özellikle dijital dönüşüm, sürdürülebilirlik ve aile değerlerini iş modeline entegre etme konusunda ciddi bir ivme yakaladık. Küçük ama etkili adımlarla sadece hızlanmak değil, aynı zamanda yön değiştirebilmek de bizim için önemli hale geldi. Çeviklik artık sadece bir kavram değil, bir yaşam biçimi oldu.

 

“HIZLA BİRLİKTE ÇEVİKLİK GEREK”

ÖZGÜR TORT
MİGROS GRUBU İCRA KURULU BAŞKANI

• HIZDAN FAZLASI Perakendede hız elbette çok önemli. Ancak, hızla beraber çeviklik, bir zorunluluk. Değişen tüketici ihtiyaç ve taleplerini, dünya trendlerini yakından takip etmeniz, beklentilere çevik yapınızla hızla karşılık üretmeniz gerekiyor.
• PERAKENDE TEKNOLOJİ ŞİRKETİ Bu esnekliği yaratabilmenin yolu ise güçlü teknolojik altyapıdan geçiyor.  Migros yalnızca bir perakende şirketi değil, aynı zamanda güçlü bir perakende teknoloji şirketi. Bu da Türkiye’de fiziki ve dijital perakendeyi en iyi harmanlayan şirket olmamızı sağlıyor.
• DİJİTAL KANAL ETKİSİ İki yıl içinde müşteri temaslarımızın yarısının dijital kanallarımızdan gerçekleşmesini bekliyoruz. Gelecek hedeflerimiz doğrultusunda perakende ve perakende ötesi hizmetlerimizle 5 yılda bir Migros daha yaratmayı hedefliyoruz.

 

“REKABET AVANTAJI DA SAĞLIYOR”

MEHMET NANE
PEGASUS YKB

• YÖNETMEK DE GEREK ‘Işık hızında yönetim’ yaklaşımına katılıyorum. Günümüz dünyasında hız sadece bir beklenti değil, aynı zamanda bir rekabet avantajı. Ancak bu hızı anlamlı kılmak; doğru anda doğru kararları alabilmekle, zaman ve kaynakları iyi yönetebilmekle mümkün.
• BİSİKLET ÖRNEĞİ Tıpkı bisiklet sürerken pedal çevirmeyi bıraktığınızda dengenizi kaybetmeniz gibi, bu çağda durmak çoğu zaman gerilemektir. Hızla ilerlerken yönümüzü, rotamızı ve yol arkadaşlarımızı akıllıca seçmeliyiz.

 

KAMİL YAZICI
Anadolu Grubu YKB

• Sayısız alanda hızlandık diyebilirim; sipariş toplamaktan ödeme tahsilatına kadar, perakende noktalarından tanzim teşhir uygulamalarının puanlanmasından tedarik zinciri planlamasına kadar, video bağlantıları ile her zaman her yerde toplantılar yapmaktan yapay zeka ile planlarımızın kalitesini iyileştirmeye ve verimlilik artışlarına kadar…