Metaverse’de moda yarışı

YAZI: MEHTAP DEMİR

İki girişimci kadın Natalia Modenova ve Daria Shapovalova, 2020 yılında, geleneksel moda endüstrisine yeni bir vizyon kazandıracak yenilikçi bir iş fikriyle yola çıkmaya karar verdiler. İkilinin amacı, yeni yükselen bir endüstrideki boşluğu doldurmaktı. Metaverse ve etrafında oluşan yeni dünyaya seslenecek avatar ve imajlar için ‘dijital kıyafetler’ satan çevrimiçi perakende şirketi DressX’i kurduklarında büyük ilgi çekmişlerdi. Sektörde yeni bir kategori doğruyordu.

Moda, teknoloji ve geleceğin birleşiminden kısa sürede dev markalarla işbirliğine giren bir şirket yaratmışlardı. DressX, Prada ve Balenciaga gibi lüks markaların yanı sıra Meta’nın yeni “avatar modası” pazarı için kıyafet sağlayan ilk dijital moda şirketi oldu.

DressX, sıra dışı tasarımlar yaratıyor, normalde gerçek hayatta giyilmesi mümkün olmayan kreasyonlar sunuyordu. Satın alanlar ise sunulan modelleri dijital bir fotoğrafına ya da metaverse ve Roblox gibi platformlardaki avatarlarına uyguluyordu. Fiyatları ise 5 dolarlık bir şapkadan bin 500 dolarlık bir elbiseye kadar değişiyordu.

Dijital modanın dünyada kabul görmeye başladığına işaret eden tek örnek DressX değil. Gucci, Ralph Lauren, Nike ve daha pek çok firma, araştırmaların 2030 yılına kadar 50 milyar dolar değeri aşacak bir sektör olabileceğini ortaya koyduğu bu alanda yerini almak için rekabet ediyor…

DÜNYADA PAZARIN DEĞERİ

Morgan Stanley’ye göre, Metaverse modası 2030 yılına kadar 55 milyar dolarlık bir sektör haline gelebilir. Alanın büyümesini destekleyen gelişmelerden biri Mark Zuckerberg’in Ekim 2021’de Facebook’un ismini Meta olarak değiştirmesiydi. Zira, bu haberi takip eden hafta içinde Nike, harekete geçmiş ve Aralık 2021’de sanal spor ayakkabı şirketi RTFKT’yi satın almıştı. Nike, modanın fiziksel ürünler olarak değil sanal varlıklar olarak sergilendiği Metaverse’e sessizce girmeye hazırlanan ve sayıları giderek artan perakende markalarından sadece biriydi…

Moda sektörünün dev oyuncuları, topluluklarla etkileşime geçmeyi kolaylaştıran, her yıl dünya çapında 3 milyardan fazla oyuncuyu çeken 176 milyar dolarlık oyun endüstrisini odağına aldı. Bu markalardan biri olan Gucci, Roblox oyun Metaverse’indeki Gucci Garden ile bu alana giriş yaptı ve 2022 sonuna kadar 19 milyon ziyaretçiye ulaştı. Aynı markanın, sanal Gucci Dionysus el çantası internette 4 bin 115 dolara satıldı. Bu, fiziksel dünyadaki eşdeğerinden 715 dolar daha fazlaydı.

Ralph Lauren ise Güney Koreli sosyal ağ uygulaması Zepeto ile ortaklık kurarak kullanıcıların avatarlarını özel/ayrıcalıklı ürünlerle giydirebilecekleri veya görünümlerini değiştiren “deriler” giydirebilecekleri sanal bir moda koleksiyonu oluşturdu.

DİJİTAL DÜNYADA İFADE BİÇİMİ

Gucci CMO’su Robert Triefus’a göre sanal dünyada giyime yapılan harcamaların arkasında, kullanıcılar için bir “ifade biçimi” olması yatıyor. Triefus, “Kendinizi ifade edebileceğiniz ‘ikinci dünyaların’ sayısı giderek artıyor” sözleriyle önemli bir trende dikkat çekiyor.

Morgan Stanley’den araştırmacılar, Roblox’taki 5 oyuncudan 1’inin avatarlarını her gün değiştirdiğine dikkat çekerek, talebin altını çiziyor.

H&M Ülke Müdürü Müge Arpacıoğlu da “Teknolojiyi, fiziksel dünyada mümkün olmayacak şekilde modayla bağlantı kurmamızı sağlayan bir ifade etme aracı olarak görüyoruz” diyor.

Amsterdam merkezli dijital moda evi The Fabricant’ın yaratıcı stratejisini yöneten Michaela Larosse, metaverse koleksiyonlarının, yeni nesil müşterileri, yani Z kuşağını çekmenin bir yolu olduğunun altını çiziyor.

Bu alana özgü koleksiyon hazırlayan markalardan H&M, 8 Aralık’ta Metaverse Design Story koleksiyonunu sundu. Şimdilik 5 adetten olan koleksiyonun devamı da gelecek. H&M Ülke Müdürü Müge Arpacıoğlu, “Bu koleksiyonlarda dikkat çeken ve nefes kesecek görünümlerle dijital dünyanın şekil değiştiren avatarlarından ilham alarak tüm platformlarda ses getirecek bir koleksiyon yaratmak istedik” diyor ve devam ediyor:

“H&M uygulaması aracılığıyla erişilebilen 5 adet artırılmış gerçeklik filtresi, Innovation Metaverse Design Story serisini tamamlıyor. Institute of Digital Fashion ile ortaklaşa tasarlanan ve Snapchat tarafından desteklenen AR moda lensleri, sanal deneyimlemeyi mümkün kılarken, fiziksel ve dijital dünyaları sorunsuz bir şekilde bir araya getiriyor ve müşterilerin kendilerini hem IRL hem de online olarak ifade etmelerini sağlıyor”.

TÜRKİYE’DE MAĞAZA ZAMANI

Erkek giyim moda perakendesinin önde gelen şirketlerinden Kiğılı da yakın zaman evvel Metaverse dünyasındaki ilk mağazasını hayata geçirerek avatarlarla alışveriş dönemini başlattı. 3 aya yakın hazırlık süreci sonrasında açılan mağaza, tasarımından koleksiyonlarına kadar dijital kullanıcılara farklı bir ayrıcalık yaşatmayı amaçlıyor. Kiğılı Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Hilal Suerdem, “Müşterilerimizin bizimle başka kanallar üzerinden de etkileşime geçme arayışında olduklarını gözlemliyoruz. Kiğılı olarak onların bu taleplerini karşılamak için Web3 teknolojilerine yatırımlarımızı artırıyoruz” diye konuşuyor.

Sun Tekstil Yönetim Kurulu Başkanı Elvan Ünlütürk’e göre, Metaverse, 3D ve sanal showroom uygulamalarının önemi her geçen gün artıyor. Bu alanda ilk aksiyonu, 2020 yılında yaptıkları 3D kalıp/tasarım yatırımı ile aldıklarını belirtiyor.

Ünlütürk, bu alana yapılan yatırımların en önemli getirisinin ise kaynak kullanımının azaltılmasında görüleceğini söylüyor:

“Doğru yatırımlar sayesinde, fiziksel numuneyi ve dolayısıyla bu alandaki kaynak kullanımını yüzde 40 oranında azaltmış olduk. Hazır giyim markamız Jimmy Key’de de 3D tasarım ve koleksiyonlar yapmaya başladık. 2023 sonunda koleksiyonlarımızın yüzde 30’unu, 2025 yılı itibariyle ise tamamını 3D olarak yapmayı planlıyoruz. Böylece fiziki numune ihtiyacımızı minimuma indireceğiz.”

METAVERSE’E ÖZEL KOLEKSİYON

Sektörde Damat Tween ve D’S damat markalarıyla var olan Orka Holding’in Pazarlama Grup Başkanı Büşra Orakçıoğlu, “moda dünyasının, bir süredir oyun şirketleri ile gerçekleştirdiği çeşitli iş birlikleri zaten radarımızda idi” diyor. Orakçıoğlu, geleceğin interneti olarak adlandırılan Metaverse’teki stratejinin bir mağaza açmanın çok daha ötesinde bir anlama sahip olduğunun altını çiziyor:

“Mağaza açmayı, Web3 dünyasına girişimizin ilk adımları olarak görüyoruz. Çok yakında ürünlerimiz NFT olarak satın alınabilecek. Müşterilerimizin avatarları için satın aldığı bir ceket, onları bu evrenin içindeki oyun dünyasında daha rekabetçi hale getirebilecek. Yine aynı şekilde sadece Web3 dünyasındaki topluluk için hazırladığımız özel koleksiyonlarımız da olacak. Belki de avatarınızda denediğiniz bir ürünü, gelip fiziksel mağazamızdan satın alabileceksiniz.”

LC Waikiki’den üst düzey bir yönetici, “Metaverse’ü alışverişin ve iş yapış şekillerimizin gelecekte nasıl kolaylaşacağını ve Web 3.0’ın kabiliyetleriyle zenginleşebileceğini deneyimleyeceğimiz yeni bir alan olarak görüyoruz” diye konuşuyor ve şöyle devam ediyor:

“Oyun ve alışveriş deneyimini bir araya getiren LC Waikiki Metastore, Türkiye’nin alışveriş edilebilir ilk meta platformu oldu. Şu an fiziki ürün satışı yapabildiğimiz, ancak bugünkü teknolojik kısıtlar nedeniyle yaygınlaştırmadığımız ve deneysel olarak kullandığımız bir prototip. Ancak, kaydettiğimiz ilerlemeler bize konu üstünde derinleşme ve daha önemli yenilikleri hayata geçirme şansı veriyor.”

“HENÜZ ÇOK ERKEN” DİYENLER

Sarar yönetim kurulu üyesi Sara Sarar, Metaverse’in gelecekte birçok hizmetin etkin pazarlara daha hızlı ulaşması konusunda önem taşımakla birlikte, sektörün, yolun çok başında olduğunu düşünüyor:

“Henüz bu gelişmelerin ticarileşmeye, cirolara ya da maliyetlere katkısının olmasını beklemek yanlış olur. Biz de bu konuda sürdürülmekte olan altyapı çalışmalarını takip etmekle birlikte şimdilik herhangi bir aksiyon almamayı tercih ediyoruz.

Gelir elde edilecek düzeye ulaşılması için öncelikle bu konuda dijital hizmet sağlayan şirketlerin çalışmalarını hızlandırmalarını göz önünde bulunduruyoruz. Bu aşamadan sonra hizmetlerin şirketlere yönelik uygun bir maliyet ile sunulması günümüz koşullarında önemli bir zaman alacağı için 5 yıldan önce bu işin hedeflenen cirolara ya da maliyetlere katkısı olacağı öngörülmemekte.”

Derimod yönetim kurulu üyesi Murat Zaim de benzer bir görüşü paylaşıyor, “Şu an için herhangi somut bir çalışmamız yok, araştırma ve fikir edinme dönemindeyiz. Kısa vadede önemli bir satış kanalı olabileceğini düşünmüyorum. Daha çok markalar pazarlama ve PR odaklı ilerliyor gibi görüyorum. Orta vadede ne olur araştırıyoruz” diye kaydediyor.

“Yeni projelerimiz yolda”

Innovation Metaverse Design Story koleksiyonumuzla evrende yerimizi aldık. Bununla birlikte bu koleksiyon sanal modayı ilk keşfedişimiz değil.
Daha önce seçili pazarlarda lanse edilen sanal showroom’umuz, Loop Island’daki koleksiyonumuz gibi girişimlerle sanal dünyaya girdik ve Ocak 2022’de ilk sanal kıyafetlerimizi piyasaya sürdük.
Gelecekte de bu tarz projelerimizi devam ettirerek, moda ve teknolojinin birleşimiyle dünyanın her yerinden herkesin erişilebileceği, daha sürdürülebilir ve kapsayıcı bir moda vizyonu önermeye devam edeceğiz.”

DİKKAT ÇEKEN RAKAMLAR

7200: Sadece 2021 yılında internette gerçekleşen “metaverse” araması yüzde 7200 oranında arttı.
%23: Global düzeyde 1050 kişiyle yapılan araştırmaya göre, Metaverse’de kıyafet ve aksesuarlara “çok para harcayabilirim” diyenlerin oranı 2021 sonunda yüzde 23 idi. (Statista)
%79: Metaverse Fashion Council’ın araştırmasına göre Z kuşağındaki gençlerin yüzde 70’i “dijitalde tarz/kimlik” oluşturmayı önemsiyor.
4115 DOLAR: 2021 yılında Gucci’nin sanal Gucci Dionysus el çantası internette 4 bin 115 dolara satıldı. Bu miktar çantanın fiziksel dünyadaki değerinden fazlaydı.
55 MİLYAR DOLAR: Morgan Stanley’ye göre, Metaverse modası 2030 yılına kadar 55 milyar dolarlık bir sektör olabilir. CBInsight ise 3 trilyon dolar iddiasında bulunuyor. .
137 MİLYON DOLAR: Sadece 2022 yılında Adidas, Nike ve Gucci gibi önde gelen markalar 137.5 milyon dolarlık NFT satışı yaptılar. (Financial News)

“Yaratıcı özgürlüğün kapılarını açıyor”

“Sektör, ‘hayali yaratımlara’ dayanmasına rağmen sanal dünyanın aslında giysiler söz konusu olduğunda derin bir faydası olduğunu fark etti. Tasarım teknolojilerinin gelişimi tüm tasarımcılara yaratıcı özgürlük sağlıyor. Ancak, tasarladıkları bazı giysiler gerçek dünyada asla giyilemiyordu. Metaverse, bu engeli ortadan kaldırıyor. Artık dijital bir avatarla herhangi bir giysi; tür, tasarım, kumaş ya da kullanım kısıtlaması olmaksızın giyilebilir.”

“MODA ENDÜSTRİSİNİ DÖNÜŞTÜRÜYOR”

Metaverse ve moda konusunda araştırma hazırlayan McKinsey, birkaç önemli saptamaya dikkat çekiyor:

YÜZDE 30 Sanal ürünlere yapılan küresel harcamalar 2021’de yaklaşık 110 milyar dolara ulaşarak 2015’teki toplamın iki katından fazlasına çıktı ve bunun yaklaşık yüzde 30’u sanal modaya atfedildi.
YÜZDE 5 Metaverse’de inovasyon ve ticarileştirmeye odaklanan moda şirketleri, önümüzdeki iki ila beş yıl içinde gelirlerinin yüzde 5’inden fazlasını sanal faaliyetlerden elde edebilir.
NFT Kimlik doğrulama veya sadakat belirteçleri için kullanılan NFT’lerin gelecekte moda oyuncuları için çok kritik olması muhtemeldir.

Moda dünyasında “Metaverse”

37,5 MİLYAR DOLAR: Deloitte’un “Metaverse’ün Türkiye İçin Potansiyel Değeri” araştırması, bu alandan ülke ekonomisine 12 yılda 37,5 milyar dolar kazanç gelebileceğini ortaya koyuyor. Araştırma, 2035 için GSYH’nin yüzde 1,3 ila yüzde 2,4’ü arasında Türk ekonomisine bir katkı öngörüyor.
%94: Deloitte’a göre, Türkiye’deki yetişkinlerin yüzde 94’ü artırılmış gerçeklik (AR) kavramını biliyor. Ülkedeki yaklaşık 4 kişiden 1’i, metaverse evreninde kullanılan bir kripto para birimine sahip. Bu oran ile Türkiye dünyadaki tüm ülkeleri geride bırakıyor.
%47: Küresel çapta 3 binden fazla müşteriyle yapılan anket, müşterilerin yüzde 47’sinin dijital kıyafet satın almakla ilgilendiğini ortaya koyuyor.
29 MİLYON DOLAR: Hızlı moda markası Forever 21, Roblox’taki lansmanından bir yıl sonra, F21 Metaverse Koleksiyonunu mağazalarda ve çevrimiçi olarak piyasaya sürdü. Marka, metaverse dayalı işini önümüzdeki 12 ila 24 ay içinde 20 milyon dolara çıkarmayı umuyor.
6 MİLYON DOLAR: Dolce & Gabbana, 2021 yılında, Venedik defilesinden esinlenen 9 NFT parçadan oluşan Collezione Genesi koleksiyonunu piyasaya sürdü. 6 milyon dolara satılan koleksiyon, Dolce & Gabbana’nın fiziksel kıyafetlerinin fiyatının çok üzerindeydi.
15 MARKA: Metaverse’den en iyi yararlanan 15 moda markası: Gucci, Louis Vuitton, Nike, Adidas, Prada, Burberry, Balenciaga, Hermès, Forever21, Zara, Boohoo, Ralph Lauren, Givenchy Parfums, Dolce & Gabbana, Dior olarak öne çıkıyor.
20 MİLYON: Gucci ilk olarak Mayıs 2021’de, Roblox’taki sanal dünya Gucci Garden’da NFT’lerini piyasaya sürdü. Gucci Garden, 20 milyondan fazla kullanıcı tarafından ziyaret edildi.
%25: ABD’li yatırım bankası Morgan Stanley’e göre 2030 yılına kadar moda şirketleri, Metaverse ve NFT’ler aracılığıyla kazançlarını yaklaşık yüzde 25 oranında artırabilir.
300 MİLYON DOLAR
10.000: 2021-2022 arasında 10 bin kişi metaverse üzerinden moda ürünleri satın aldı.
2021’den bugüne metaverse moda satışlarının değeri.