Gelecek hesapları

YAZI: MEHTAP DEMİR

Meta platformunun VR ve metaverse kollarını barındıran RealIty Labs’i, 2022 yılında yaklaşık 2.2 milyar dolar gelir elde ederek, alanında dünyanın en büyük oyuncularından biri haline geldi. Ancak, bu rakam tablonun sadece gelir tarafı. Gelir/gider dengesi o kadar da parlak değildi. TechCrunch’a göre, metaverse alanı 2022’de 13.7 milyar dolarlık bir faaliyet zararı yarattı, çok sayıda şirket hayal kırıklığına uğradı. İşin liderliğini yapan Meta’nın 2019 yılından bu yana yarattığı zarar 36 milyar dolara ulaştı.

Ortaya çıkan bu büyük zarara rağmen Meta’nın (Facebook) kurucusu Mark Zuckerberg, şirketin metaverse vizyonundan vazgeçmeyeceğinin altını çiziyor: “Şu ana kadar gördüğüm sinyallerin hiçbiri Reality Labs stratejisini uzun vadede değiştirmemiz gerektiğini göstermiyor.”

Meta, inandığı metaverse stratejisine devam etse de bu alandan gelen veriler, birkaç yıl öncesinin heyecanının ‘söndüğüne’ yönelik görüşlerin yükselmesine neden oluyor. Bu nedenle “Metaverse’in yıldızı sönüyor mu?” sorusunu soranların sayısı da artıyor.

BÜYÜMENİN SONU MU?

Metaverse kavramı, 1992 yılında Amerikalı bilimkurgu yazarı Neal Stephenson tarafından ortaya atıldı. Stephenson, “Snow Crash” adlı kitabında, insanların alternatif bir 3D gerçekliğe kaçtığı ‘distopik gelecek’ dünyasını tasvir için bu kavramı kullanmıştı. Ancak, bu kavram son birkaç yılda oldukça popüler hale geldi, çok sayıda şirket yatırım yaptı ve onlarca startup kuruldu.

Prescient&Strategic Intelligence araştırmasına göre, küresel metaverse pazarı 2021’de 58.5 milyar dolar değere ulaştı. McKinsey&Company’ye göre büyük teknoloji şirketleri, risk sermayesi (VC), özel sermaye (PE), startup’lar ve köklü markalar, metaverse fırsatından yararlanmaya çalışıyor. Bu sektörden şirketler metaverse’e olan ilginin zirveye ulaştığı 2022’nin ilk 5 ayında bu alana 120 milyar dolardan fazla yatırım yaptı. Bu rakam 2021’in tamamında yapılan 57 milyar dolarlık yatırımın iki katından fazlaydı.

İLGİDE HIZLI DÜŞÜŞ

Tüm bunlarla birlikte, son analizler, bu yüksek ilginin düşüşe geçtiğine işaret ediyor. Activate Consulting’in gerçekleştirdiği, bir konuya olan ilginin zaman içindeki değişimini 1-100 arası bir ölçekte değerlendiren Google Trends analizleri metaverse’e olan ilgideki değişimi ortaya koyuyor.

Buna göre, 2000-2021 yılları arasında yükselmeye başlayan ve yüzde 50’nin üzerine çıkan ilgi, 2021-2022 arasında pandeminin de etkisiyle en tepe noktasına ulaşıyor. Bu zaman diliminde sektör, önemli oyuncular ve yatırımcılar kazanıyor. 2022’nin ikinci yarısına kadar devam eden yüksek ilgi, bu noktadan sonra ise hızla düşüşe geçiyor.

Crunchbase’in verilerine göre, 2021’in son çeyreğinde bu alandaki şirketlere 2.2 milyar dolarlık yatırım yapıldı. 2022 yılının son çeyreğinde bu miktar 1.9 milyar dolara geriledi. 2023 ilk çeyrekte ise 526 milyon dolara kadar düştü.

DÜŞÜŞÜN PERDE ARKASI

Ancak, uzmanlara göre, ilginin ‘hype’tan (aşırı ilgi) öteye geçtiği bu dönem, aslında şirketlere “farklı bir mesaj” veriyor ve bir “fırsata” işaret ediyor.

Buna göre, metaverse, ilgiyi kaybetmiş gibi gözükse de Generative AI’ın (Üretken Yapay Zeka) yükselişi sonucu, fiziksel ve sanal deneyimler arasındaki çizgilerin bulanıklaşmasıyla esasında ‘gerçek’ deneyimler sunma vaadine hiç olmadığı kadar yakın. Öyle ki, Activate Consulting’in raporuna göre 2026 yılına kadar 600 milyonun üzerinde metaverse kullanıcısı olması bekleniyor.

Sektörden uzmanlara göre de metaverse artık en yüksek ‘hype’ döngüsünün ötesine geçti. Yapay zeka teknolojilerinin hızlandığı bu dönemde şirketlerin pratik ve geleceğe dönük metaverse stratejileri geliştirerek, daha fazla kullanıcı kazanma ve teknoloji geliştirme gündemleri doğrultusunda yatırımlara öncelik vermesi gerekli.

TRENDİ DOĞRU OKUMA

Atlas Space kurucu ve CEO’su Ahmet Burçin Gürbüz, araştırmaları destekleyen bir görüş ortaya koyuyor ve “düşüş trendinin doğru yorumlanması” gerektiğinin altını çiziyor:

“Bana göre 21’inci yüzyılın gelişen inovatif teknolojilerinin karşılaştığı önemli çelişkilerden biri, gelişmelerle sektörel ve toplumsal beklentilerin asenkron olmasıdır. Büyük hızla trend olan metaverse alanında da bu durumun yaşandığını gözlemleyebiliyoruz. Metaverse, gelişme hızından daha büyük ölçekte talep gördü. Bu taleplerin bir karşılığı vardı ama amaç ve uyumlanma eksikliği bunu kırmaya başladı. Bir taraftan da sektörde spekülasyonların artışı ve blockchain birimlerinde ekonomik aktivitedeki düşüş toplumların ve markaların bakış açısını etkiledi. Bugün gelinen noktada aslında trendin düşmüş olması çok doğal ve hatta olması gereken noktada.”

Gürbüz’e göre, bu süreci yorumlarken objektif ve üst ölçekten bir yaklaşım benimsemek ve bu sonuçlara katkıda bulunan gerçekçi faktörleri analiz etmek önemli: “Yakından incelendiğinde, sektördeki başarısız projelerin genellikle uzun vadeli stratejiler yerine kısa vadeli kazanımlara öncelik verdiği görülür.”

İNTERNETİN YENİ AŞAMASI

McKinsey&Company’nin raporu, metaverse’in, 2030 yılına kadar 5 trilyon dolara kadar etki yaratabileceğini gösteriyor. Bu rakam, bugün dünyanın en büyük üçüncü ekonomisi olan Japonya’nın büyüklüğüne eşit. Araştırmaya, potansiyel etkisi sektöre göre değişmekle birlikte, bu alanın toplumun her kesimine etkisi olacak. En büyük etkisi ise e-ticaret sektörüne yansıyacak. Araştırma, 2030 yılına kadar e-ticaret alanına yaratacağı etkinin 2 trilyon ila 2.6 trilyon dolar arasında gerçekleşeceğini ortaya koyuyor.

Benzer şekilde, akademik sanal öğrenme pazarı üzerinde 180 milyar ila 270 milyar dolar, reklam pazarı üzerinde ise 144 milyar ila 206 milyar dolar etki yapması bekleniyor. Oyun pazarına yapacağı etki için yapılan hesaplamalar, 108 milyar ila 125 milyar dolar arasında bir rakama karşılık geliyor.

KPMG’nin, ‘Metaverse’e ilişkin yatırımcı perspektifleri’ni sunduğu anket de yatırımcıların ilgisinin yeniden yükselişte olduğuna işaret ediyor. Ankete katılan risk sermayesi ve kurumsal yatırımcıların yüzde 90’ından fazlası “metaverse’i, internetin bir sonraki aşaması” olarak görüyor. Yüzde 75’i ise önümüzdeki 5 yıl içinde yatırımlarını artırmayı planlıyor.

SORUN WEB2 UYUMSUZLUĞU

Bu alanın önde gelen isimlerinden yatırımcı ve yazar Alex Tapscott, konuya farklı bir açıdan bakıyor. Ona göre, metaverse’e olan yoğun ilginin azaldığı söylenemez. Ancak, şirketler, metaverse’in mevcut Web2 iş modelleriyle uyumsuzluğu ile boğuşuyor.

Epic Games, Microsoft ve Meta gibi şirketler metaverse’i kendi farklı vizyonları için kullanıyorlar. Epic Games, bunu sürükleyici bir oyun deneyimi için bir araç olarak görüyor. Microsoft, bunu yazılım paketiyle etkileşim kurmak için, ‘Powerpoint’ gibi yeni bir arayüz olarak değerlendiriyor. Meta’nın ise veri toplama ve reklamlar için kendi uygulamalarına entegre etme planları vardı. Tapscott’a göre, eğer kontrol edilmezse, bu gidişat bilim kurguyu andıran ‘distopik metaverse’lere yol açacak.

Tapscott, “Web3’ün açık metaverse vizyonunu gerçekleştirmek için üç şeye ihtiyacımız var” diyor: “Makul düzeyde gizlilik hakkı, dijital mülkiyet hakları ve işlem yapmak için ekonomik özgürlük. Bunlar olmadan metaverse, gerçek bir ekonomi ya da toplumdan ziyade bir tema parkına benzeyecektir.”

İLGİ DEVAM EDİYOR

212 Kurucu Ortağı Ali Karabey’e göre, ABD’deki ‘Big Tech’ şirketleri bu konudaki çalışmalarına devam ediyor; yatırımcıların iştahında ise sorun yok. Üstelik genç kuşağın bu alana ilgisi yüksek. Bütün bunlarla birlikte gelecekte metaverse konusu daha popüler olacak:

“Çeşitli anketlere göre, çoğu girişim sermayesi ve kurumsal yatırımcı, önümüzdeki 5 yıl içinde metaverse yatırımlarını artırmayı planlıyor. Yatırımcıların yüzde 90’ından fazlası internetin bir sonraki aşamasının metaverse olduğuna inanıyor.

Metaverse, sürekli evrilen bir konsept olarak, internetin ve dijital etkileşimlerin geleceğinde merkezi bir rol oynamaya aday görünüyor. Adaptasyon ile birlikte internet, cep telefonu veya AI’da (yapay zeka) gerçekleştiği gibi paradigma değişimi yaratacağını öngörüyoruz ve bu değişim muhtemelen tüm hayatımızı değiştirecek.

Yatırımlar ve genç neslin ilgisi göz önünde bulundurulduğunda, metaverse’in uzun vadede etkili bir dijital platform olarak kalıcı olacağına dair beklentilerimiz var.”

TÜRKİYE’DE YATIRIM YAPANLAR

Araştırmaları, bu alana yatırıma devam eden şirketler de doğruluyor. Bunlardan biri 3.5 milyon oyuncusu olan Petrol Ofisi Sosyal Lig’in yaratıcısı Petrolig Games… Şirket yakın zamanda yeni oyunu ‘Sosyal Lig Arena’ ile The Sandbox Metaverse’te yerini aldığını duyurdu. Sosyal Lig Arena, oyun ve kripto toplulukları arasında köprü kurarak, futbol tutkunlarına The Sandbox platformunda yeni deneyimler, NFT’ler ve avatarların keyfini çıkarabilecekleri bir evren vadediyor.

Petrolig Games Genel Müdürü Burçin Cafer’e göre, 2030 yılına kadar yaklaşık 700 milyar dolara ulaşması beklenen metaverse başlı başına yeni bir ekonomi ve bu alanda geleceğe yönelik ciddi bir potansiyel var:

“Bu paralelde artık sadece mobil oyun üreten bir şirket olmanın ötesine geçerek, The Sandbox Metaverse’te bir oyunla yer alan ilk Türk oyun şirketi olduk.

Sosyal Lig Arena, Sosyal Lig’in metaverse yansıması ve The Sandbox’ın dinamikleri doğrultusunda yeniden yorumlanması olarak özetlenebilir. Farklı platform ve oyun teknolojilerine yatırım yapmaya devam edeceğiz.”

Cafer’e göre, önümüzdeki dönemde sanal bir alan sunan metaverse ve bu konsepte bağlı gelişmeleri çok daha fazla duyacağız:

“Teknoloji firmalarının metaverse projelerine daha çok yatırım yapacağını ve bu alanda daha çok istihdam yaratılacağını da öngörüyoruz. Metaverse üzerinden gelir elde edilmesini sağlayacak oyunların yükselişiyle birlikte bu alan özellikle de oyun şirketlerine çeşitli yeni gelir modelleri sunmaya hazırlanıyor.”

UZMANINDAN KRİTİK ÖNERİ

Alex Tapscott, metaverse alanına yatırım yapacak liderlere öncelikle şu öneride bulunuyor: “Her şeyden önce, iş liderlerinin; blok zinciri, merkezi olmayan finans (DeFi), değiştirilemez token’lar (NFT’ler) ve artırılmış gerçeklik/sanal gerçeklik (AR/VR) gibi Web3 ve metaverse’e güç veren temel teknolojiler hakkında derin bir anlayış kazanmaları gerekiyor” Tapscott, önerisine şöyle devam ediyor:

“İkinci olarak, ‘tokenizasyon’un iş modelinize nasıl uygulanabileceğini araştırın. Kripto fiyatları sürekli bir dalgalanma halindeyken, token’ların Web3’ün yapı taşları olduğunu ve (umarım) iş yapma, sanat yaratma, yönetme ve birbirimizle bağlantı kurma şeklimizin daha iyi hale geleceği bir gelecek yaratabileceğini kabul etmek çok önemli.

Son olarak, Web2’nin kapalı ekosistemlerine kıyasla bu ‘sınırları açık’ teknolojinin potansiyelini kabul ederek ‘merkeziyetsiz modellere’ dikkat edilmeli. Gelecek vadeden alanlardan biri, merkezi olmayan fiziksel (DePIN) altyapıdır. Messari, DePIN pazarının değerini 2.2 trilyon dolar olarak tahmin ediyor ve 2028 yılında 3.5 trilyon dolara çıkmasını bekliyor. Bu model çeşitli sektörleri etkiliyor.

Yeni dönemde temel teknolojilere ilişkin sağlam bir stratejisi olan ve kullanıcı odaklı yapıya sahip şirketleri büyük potansiyel bekliyor.”

 

“İNSAN TEKNOLOJİYLE TEK VÜCUT OLACAK”

EMRAH KAYA
MARS Kurucu Ortağı

• BEYNİMİZE İLERLİYOR Metaverse, insanın merkezi olan beynine ulaşmaya çalışıyor. Sinema 20 metre uzaktaydı, sonra televizyonlarla birlikte görüntüler 5 metre yakınımıza kadar geldi. Kişisel bilgisayarlarımız teknolojiyi bize 50 cm’ye kadar yakınlaştırdı, telefonlarla bu mesafe 10 cm’ye ve sanal gerçeklik gözlükleriyle birlikte 2 cm’ye kadar düştü.
• SINGULARITY Metaverse’in gittiği yer ‘singularity’ olacak. Yani insanın teknolojiyle tek vücut olduğu, metaverse geliştiren şirketlerin yazılım ve tasarımlarının gözlükler aracılığıyla değil, beyine takılan çipler aracılığıyla insana yaşatılması yolculuğuna dönüşecek.Daha fazla gözlük, lens, giyilebilir teknolojiler satılacak ve bu süreç insan ve dışındaki dijital deri katmanı yani ikinci deri ile Tekillik’e (Singularity) doğru gidecektir.

 

“RAKAMLAR POTANSİYELİ ORTAYA KOYUYOR”

AHMET BURÇİN GÜRBÜZ
Atlas Space Kurucu & CEO

• 707 MİLYON DOLAR DappRadar’ın raporuna göre, 2023 yılının ilk yarısında metaverse projelerine 707 milyon dolar yatırım gerçekleşti. Bu, tüm web3 yatırımlarının yüzde 44’ünü oluşturuyor. Bu sebep-sonuç ilişkisini doğru değerlendirmek gerekiyor. Çünkü, sektördeki güçlü projeler için umut verici bir geleceğin olduğunu ortaya koyuyor.
• 8 TRİLYON DOLAR Goldman Sachs’ın analizine göre, metaverse teknolojileri 2030 yılında 8 trilyon dolarlık hacme ulaşacak. Bu perspektiften bakınca oldukça olumlu bir çıkarım yapmak mümkün.
• 250 MİLYON DOLAR XR, VR ve AR teknolojileri, efektif metaverse evrenleri kurgulanması konusunda yoğun bir şekilde kullanılıyor. Bu teknolojilerin 2028 yılında 250 milyon dolarlık bir hacme ulaşması bekleniyor.
• YÜZDE 70 Bir başka önemli veriyi ise kullanıcı kitlesi oluşturuyor. Araştırmalar, 16-44 yaş arasındaki internet kullanıcılarının yüzde 70’inin metaverse evrenlerine ilgi duyduğunu, en azından 1 projeyi desteklediğin ortaya koyuyor.

 

“ENDÜSTRİYEL METAVERSE BİR FIRSAT KAPISI”

ALEX TAPSCOTT
Yatırımcı ve yazar

• DİJİTAL İKİZ Web3 teknolojileri tarafından desteklenen endüstriyel metaverse, gerçek dünyadaki varlıkların veya sistemlerin dijital bir temsili olan ‘dijital ikiz’ gibi dönüştürücü bir kavram ortaya koyuyor.
• WEB3’ÜN GETİRDİĞİ Mevcut Web2 paradigmasında, dijital ikizler çeşitli platformlar arasında parçalanmıştır, benzersizlik ve gerçek sahiplikten yoksundur. Web3 ise mekanlar, varlıklar ve kimlikler için kendi kendine egemen dijital ikizler sağlıyor. Dijital alanı algılama ve onunla etkileşim kurma şeklimizde temel bir değişime işaret ediyor.
• FAYDALARI Endüstriyel metaverse’in faydalarının merkezinde, dijital ekonominin değerinin büyük bölümünün, merkezi olmayan ağların token’larında birikeceği düşüncesi yer alıyor. Web sitelerinin bilgi yuvaları olması gibi, token’ların da değer yuvaları da değer yuvalarına dönüşecek. Çok sayıda şirket yeni pazarlara açılmak, yeni ürün ve hizmetler yaratmak ve müşterilere ulaşmak için token’lardan yararlanıyor.
• SANAL KİMLİK Metaverse’e katılan bireyler için dijital bir ikize sahip olmak, sağlam, zengin ve benzersiz bir sanal kimliğe sahip olmak anlamına gelir. Bu “sanal siz”, varlıklardan oluşan bir cüzdan, deneyimlerden oluşan bir geçmiş ve bir itibar ile donatılmış kişiselleştirilmiş ve taşınabilir bir varlık haline gelir.

 

KRİTİK RAKAMLAR

• 600 MİLYON: Metaverse video oyunlarında ve sanal dünya platformlarında 300 milyondan fazla aktif kullanıcı var. Activate’e göre ‘Üretken Yapay Zeka’ etkisi ile gelecek 3 yıl içinde bu rakam 600 milyona ulaşacak.
• 214 MİLYON: Sektörün önde gelen oyuncularından Roblox’ta 2023 itibarıyla aylık kullanıcı sayısı 214 milyona ulaştı. Minecraft’ta 176 milyon, Fortnite’te ise 70 milyon oyuncu var.
• 120 MİLYAR DOLAR: McKinsey&Company’ye göre büyük teknoloji şirketleri, risk sermayesi (VC), özel sermaye (PE) şirketleri, 2022’nin ilk 5 ayında bu alana 120 milyar dolardan fazla yatırım yaptı.
• %95: McKinsey’e göre, iş dünyası liderlerinin yüzde 95’i, metaverse’in 5 ila 10 yıl içinde sektörleri üzerinde olumlu bir etki yaratmasını bekliyor.
• 2 MİLYAR 633 MİLYON: Statista, 2030 yılına kadar metaverse pazarındaki kullanıcı sayısının 2 milyar 633 milyon kişiye ulaşacağını öngörüyor.
• %90: KPMG LLP’nin anketine göre, risk sermayesi ve kurumsal yatırımcıların çoğunluğu, önümüzdeki 5 yılda metaverse yatırımlarını artırmayı planlıyor. Yüzde 90’ından fazlası ise ‘internetin bir sonraki aşaması’ olduğunu öngörüyor.
• 13 MİLYAR DOLAR: 2021 yılında, metaverse’e yönelik risk sermayesi (VC) ve özel sermaye (PE) fonlarının değeri 13 milyar dolara ulaştı. (Kaynak: McKinsey)
• 5 TRİLYON DOLAR: McKinsey’e göre metaverse pazarının değeri 2030 yılına dek 5 trilyon dolara ulaşabilir.
• 38: Olumsuz rakamlar da var. Alanın liderlerinden Decentraland’ın 1.3 milyar dolarlık eko sistemine rağmen günlük aktif kullanıcı sayısının 38 olduğuna Business Insider’da yer verildi. Horizon Worlds’de ise aylık aktif kullanıcı sayısının sadece 200 binde kaldığı ileri sürüldü.
• 120 MİLYAR DOLAR: 2022 yılında yapılan yatırımların değeri 2021’e kıyasla 2 kattan fazla arttı ve 120 milyar doların üstüne çıktı.

 

“SEKTÖR BÜYÜMEYE DEVAM EDİYOR”

BURÇİN CAFER
Petrolig Games Genel Müdürü

• YÜZDE 44 DappRadar’a göre 2023 yılının ilk 6 ayında girişim sermayeleri şirketleri tarafından metaverse projelerine yapılan yatırımların payı, web3 yatırımlarının yüzde 44’üne denk geliyor. Yılın ilk 3 ayında ise metaverse arsa satışı yüzde 83 gibi önemli bir büyüme gerçekleştirdi.
• SANAL GERÇEKLİK Metaverse’i artırılmış gerçeklik ve sanal gerçeklik endüstrilerinden de uzak düşünmemek gerekiyor. Örneğin, Apple’ın Vision Pro lansmanı ardından hem SAND hem MANA yaklaşık yüzde 5’lik bir artış gösterdi.
• SEKTÖR BÜYÜYOR Metaverse tek bir bütün ya da sistem değil; bu yüzden metaverse’teki ticaret hacimleri düşerken, aynı zamanda endüstri büyümeye devam ediyor. Metaverse’te yayınlanan oyunların sayısı da bunu destekliyor. Bu nedenle gelecek potansiyelinin büyük olduğunu düşünmek lazım. Gelecekte, sanal ve gerçek dünya arasındaki sınırlar giderek daha fazla şeffaflaşacağından insanlar dijital dünyada daha fazla etkileşimde bulunacak. Ancak, bu alandaki ilerleme ve kabullenme biraz zaman alabilir.