Sağlıkta dönüşüm yaklaşıyor

YAZI: GÜLDENİZ AYRAL

Memorial Sağlık Grubu, 25 yıllık deneyimini yeni bir büyüme ve dönüşüm hamlesiyle geleceğe taşıyor. Onkoloji, kalp cerrahisi ve organ nakli gibi alanlarda ‘uluslararası referans merkezi’ olmayı başaran grup, şimdi hem büyüklüğünü hem vizyonunu genişletiyor. Bu dönüşümün direksiyonundaki isim ise sağlık dışı sektörlerde dijitalleşmenin rotasını çizen bir lider: Bora Uludüz.

McKinsey’de danışmanlık, Garanti BBVA’da dijital bankacılık, Sigortam.net’te CEO’luk yapan Uludüz, 2 yıldır Memorial’da teknolojiyle insan temasını aynı çatı altında buluşturan bir vizyon tasarlıyor. Hedefi yalnızca daha büyük hastaneler değil, veriye dayalı, akıllı ve erişilebilir bir hastane sistemi inşa etmek. Bora Uludüz, Memorial’ın yeni büyüme ve dijitalleşme vizyonunu, hedeflerini ve sağlık sektöründe teknolojinin yarattığı değişimi Fast Company’ye anlattı…

BİZİ FARKLI YAPAN PRENSİPLER

Memorial 2000 yılında kurulmuş, 25 yıllık bir kurum. İstanbul, Ankara, Antalya, Kayseri ve Diyarbakır olmak üzere Türkiye’de 5 ilde 10 hastanemiz var. 11’inci hastanemiz ise Romanya’da. Bu yıl yaz başında Bodrum’da bir hastane açtıktan sonra, eylül ayı gibi İstanbul, Göztepe’de gruptaki en büyük hastanemizi açacağız. Büyük bir atılım döneminin tam başlangıcındayız. Büyüklük olarak şu an Türkiye’de özel sağlık sektöründeki en büyük 4 gruptan biriyiz. Bu sene yaklaşık 25 milyar TL civarında ciro hedefimiz var. Önümüzdeki yıllarda yeni hastanelerin gelmesiyle birlikte ciro büyümesi ivme kazanacak. Bu sene açacağımız 2 hastaneden sonra önümüzdeki 5 yıl içinde İstanbul başta olmak üzere 4-5 tane yeni projemiz daha olacak. Yani hastane sayımızı 10’dan 17-18 seviyesine taşıyor olacağız Türkiye’de. Yurt dışında da fırsatlara bakıyoruz. Romanya’daki hastanemiz belli bir ölçeğe gelmeye başladı. Önümüzdeki yıllarda başta yakın coğrafya olmak üzere yurt dışında da büyüme eğilimimiz olacak.

Memorial’ı özel yapan birkaç temel kavram ve prensip var. Sağlıkta kaliteyi ve etik değerleri çok ön plana çıkaran bir grup. 25 yıldır bu vizyonu, değerleri kaybetmeden güçlendirerek yol kat ediyor. Örneğin Memorial Şişli Hastanesi, Türkiye’de JCI Akreditasyonu alan ilk hastane. Bu, kalite standartlarını gösteren uluslararası bir akreditasyon. Yani çok uzun yıllar önce bu vizyon ortaya koyulup Amerika’dan ilgili kişileri getirtip bu akreditasyon alınmış. İstanbul Bahçelievler hastanemiz ise enerji verimliliği açısından dünyanın en prestijli yüksek yeşil bina sertifikası olan ‘LEED Platinum’ sertifikasını almış dünyada ve Türkiye’deki ilk hastane olma özelliğini taşıyor.

SEKTÖRDE NE DEĞİŞTİ?

Her sektör gibi sağlık sektörü de son dönemde büyük bir değişim ve dönüşümden geçiyor. En önemli değişimlerden birini demografi oluşturuyor. Türkiye’de uzun yıllardır genç nüfusu konuşuyorduk ama artık yaşlandık. Bu nedenle sağlık hizmetlerine ihtiyaç çok artıyor. Artık kamunun tek başına buna yetişmesi mümkün değil. O yüzden özel sektörün kaliteli hizmetle ön plana çıkacağını düşünüyorum.

Nüfus yaşlandıkça sağlıklı yaşam bilinci de artmaya başladı. Çok konuşulan kavramlardan bir tanesi, önleyici tedaviler. İnsanlar artık yaşlılığı beklemeden genç yaşlarda o bilinci geliştirmeye başladı. Bunun daha da önem kazanacağına ve önümüzdeki dönemi şekillendireceğine inanıyorum.

İkinci önemli değişimi de dijitalleşme ve yapay zeka oluşturuyor. Sağlık sektörünün teknoloji gelişimi ve dijitalleşme anlamında biraz geriden geldiğini düşünüyorum ama çok ciddi bir ivme kazanmaya başladı. Bunun da etkilerini göreceğiz.

Yapay zeka, özellikle tanıyı destekleme ve karar destek mekanizması oluşturmada çok büyük öneme sahip. Radyoloji ve patoloji gibi alanlarda hem hızı hem kaliteyi artırıyor. Hekimin gözünden kaçabilecek birtakım konularda ekstra katkı sağlayabiliyor.

Ancak, bu yapay zekanın, insanların yerine geçeceği anlamına gelmiyor. Böyle bir sonucun sağlık sektöründe çok olası olmadığını söyleyebilirim. Ben yapay zeka uygulamalarının hekimi daha da güçlü hale getiren, onu destekleyen bir araç olacağını düşünüyorum.

KONSOLİDASYONLAR GÖRECEĞİZ

Sektördeki önemli bir gelişmeyi de ‘bütünsel sağlık’ hizmeti ve ona bağlı ‘konsolidasyon’ oluşturacak. Günümüzde tekil hastanelerin operasyonlarını verimli bir şekilde sürdürmeleri, rekabet avantajını korumaları çok kolay değil. Bu iş çok ciddi teknoloji yatırımı gerektiriyor. Büyük grupların medikal cihaz alımı, ilaç, malzeme tarafında ölçeğin avantajı var. Bizim de yapmak istediğimiz çok önemli projeler bulunuyor. Bunları küçük ölçekte yapmak çok kolay değil.

Özel sektörde önümüzdeki yıllarda daha fazla konsolidasyon görebiliriz. Zaten birtakım hastanelerin devri gerçekleşiyor. Bunun daha da ivme kazanması söz konusu olabilir.

Daha küçük ölçekte 3-4 hastanenin ruhsatlarının birleşip bir tane büyük, her türlü hizmeti sunan, her türlü teknolojiye sahip olan merkezleri kurduklarını göreceğiz. Çünkü, artık Türk toplumunda da belli bir davranış şekli yerleşmeye başladı. Bir hastaneye gittiği zaman orada bütün istediği her şeye ulaşabilme, erişebilme beklentisi var. Dolayısıyla 50 bin metrekare ve üzeri merkezlerin sayısında artış olacağını düşünüyorum.

SAĞLIKTA DİJİTALLEŞME TRENDİ

Sağlık sektörünün teknolojide geriden geldiği bir gerçek. Kamu tarafında çok büyük bir hamle yapılmış. E-Nabız, şu an dünyada parmakla gösterilen en iyi altyapılardan biri.

Özel sektörde ise çok daha ileriye gitme potansiyeli var. Öncelikle analitik altyapılar tarafında gidilebilecek önemli bir yol olduğunu görüyorum. Hem işletme perspektifi hem hekimlerin işini kolaylaştırma hem de hasta deneyimini iyileştirme tarafında güzel fırsatlar var.

Yapay zekanın tıbbi süreçlerde çok büyük katkısı olacağını öngörüyorum. Radyoloji ve patoloji ilk göze çarpan alanlar ama hekimi destekleyen, hastanın bütün geçmişini çok iyi takip eden, bir sonraki adım konusunda hekime destek olan, hastaya yön veren kurgular var. Bunlar henüz gelişme aşamasında. Bunların iyi bir şekilde sisteme entegre edilmesi çok daha büyük değer yaratacak.

Aslında dijitalleşme sadece, “bir uygulama yapalım; insanlar uzaktan bağlansın” yaklaşımıyla sınırlı değil. O zaten olmazsa olmaz. Sağlık verilerinin 7/24 izlenebiliyor olması çok önemli. Bu açıdan giyilebilir teknolojiler çok kritik. Yılda bir kere check-up’a gidip EKG çektirerek kalbinizin durumunu görmekten ziyade bir akıllı saat sayesinde sürekli izleyebilmek inanılmaz büyük bir avantaj.

MEMORIAL’IN DİJİTAL HEDEFLERİ

Memorial’a başladığımda ilk önem verdiğim konu ‘veri’ oldu. Dijitalleşme ve teknoloji yatırımlarının en temel noktası veridir. Veri doğru olmalı, düzgün yapılandırılmalı ve kendi içinde tutarlı olmalı ki, biz üstüne inşa edelim. Benim kafamda veri, binanın temeli gibidir. Biz de temelleri sağlam yapalım düşüncesiyle son 1,5 yılda bu konuyu odağımıza aldık.

Veri düzgün olunca, yavaş yavaş analitik modeller gelmeye başlıyor. Çok daha iyi tahminleme yapan modeller geliştirebilir hale geliyoruz. Yaptığımız işi çok daha iyi takip edebilir hale gelebiliyoruz. Bu, kafamdaki ikinci aşaması.

Üçüncü aşamasında ise bu modelleri tıbbi süreçlerin içine çok iyi şekilde gömmek var. Yani radyoloji ve patoloji gibi alanlarda ‘hazır araçları’ zaten çok rahat deneyip uyguluyoruz. Ancak, başta sağlık verileri olmak üzere içeride oluşan o ‘büyük veriyi’ düşününce buradan çok daha fazla anlam çıkartabileceğimizi biliyorum.

Bu hastalar için iyi bir anlam olabilir. Bütün hikaye aslında noktaları birleştirmek. Biz bunu sistemsel olarak biraz daha destekleyebilirsek, kurumsal hafızamızda, sistemlerimizde bunu daha iyi kurgulayabilirsek çok daha fazla insana değerli şeyler sunabiliriz. Hekimlerin yorumu, tecrübesi çok değerli, çok kritik ama onlara biraz daha destek olabilecek, o veriyi yapılandırıp biraz daha yol gösterecek, hastayı bilinçlendirebilecek çok büyük katkılar sağlayabileceğimizi düşünüyorum.

Teknoloji, her sektörde demokratikleşmeyi sağlıyor. Sağlık için düşündüğümüzde, size en yakın hastane 300 km ötedeyse hayat zor olabilir. Ama uzaktan muayeneyi kolaylaştıracak araçlar, giyilebilir teknolojiler geliştikçe uzaktaki insanların da aynı kalitede sağlık hizmetine erişmesi mümkün olacak. Teknoloji olunca zaten işin maliyetleri çok daha uygun hale gelmeye başlıyor. Çok daha satın alınabilir fiyatlarla bunları sunma imkânı gerçekleşmeye başlıyor. Benim heyecanlı okumalarımdan bir tanesi bu.

GELECEKTE HASTANE OLUR MU?

30-40 sene sonrasının hastanelerinin neye benzeyeceğini tahmin etmek çok kolay değil. 90’lı yıllarda bankacılıkta raporlar çıkardı ve ileride banka şubesi kalmayacağı öngörülürdü. Büyüme hızı durdu, bir miktar azaldı ama bugün hâlâ banka şubesi var ve olmaya devam edecek.

Buradaki en önemli faktör insan dokunuşu. Yani yüz yüze insan teması, net olmayan şeylerin daha iyi anlatılabilmesi, o sıcaklık… O yüzden hastane olmaya devam edecektir ama basit bir muayene için insanlar hastaneye gelmeye devam etmeyebilir. Cerrahiler her zaman var olacak. Yoğun tedavi süreci gerektiren onkoloji hastaları, hematoloji hastaları bunlar olmaya devam edecek. Bunlardan bir kaçış yok ama belli kısımlar uzaktan hizmete dönüşebilecektir.

Bir de önleyici sağlık tarafı çok daha fazla ön plana çıkacak. ‘Longevity’, ‘Well-ness’ kavramlarını daha da çok konuşacağız. Belki hastaneler kendilerini daha oraya doğru pozisyonlayacak.

Üzerinde çalışılan önemli konulardan bir tanesi robotlar. Onlar artık bu işin merkezinde ve pek çok cerrahi operasyonda kullanılıyor. Hasta için konforu artırıyor, iyileşme sürecini kısaltıyor. Şimdi henüz daha ilk örnekleri var. 5G sayesinde ‘telesurgery’ kavramı ön plana çıkmaya başlıyor. Yani eğer bulunduğunuz yerde bir robot varsa, dünyanın en iyi cerrahına ameliyat olabileceksiniz. Dolayısıyla bugün tam hayalini kuramadığımız şeyler gerçek olabilir diye düşünüyorum.

MEMORIAL’IN GELECEK VİZYONU

Memorial olarak hastanın sağlığı, güncel en yeni teknolojilerin takip edilmesi için gereken altyapının sunulmasına çok önem veriyor ve düzenli yatırımlarımızı sürdürüyoruz. Teknoloji çok önemli olmakla birlikte hekime verilen değerin çok ön planda olduğu bir kurum Memorial. Bu böyle devam edecek. Hasta bakımı çok önemli. Hemşirelik hizmeti genelde çok az konuşulan bir konudur ama bizim çok değer verdiğimiz alanlardan biri.

Önümüzdeki dönemde bu temelleri koruyarak büyüme sürecimiz olacak. Hem bir dönüşüm hem de bir büyüme sürecindeyiz. İnsan kaynağından teknolojik altyapıya, iş süreçlerimizde her şeyi baştan kurgulamaya, şekillendirmeye çalıştığımız bir dönüşüm döneminden geçiyoruz. Bir yandan bu sene 2 hastane açıyoruz. Yani ölçeğimizin arttığı bir sene olacak. Ölçeğin büyümesi bize daha fazla imkân sunacak ve yatırımlarımız daha da kuvvetli hale gelecek. En güncel teknolojiyi takip etme, daha iyi hizmet etme şansımız artacak.

Gelecek noktasında benim hayalim öncelikle önümüzdeki 3-4 sene içinde kendi içimizdeki temiz, tamamen veriye dayalı, yapay zekanın iyi konumlandığı bir ortamı sağlayabilmek. 4-5 sene içinde, belli bir ölçek sonrasında bu işin 30-40 sene sonra nereye gideceğine bakıp bugünden onu inşa etmek bizim büyük hayalimiz olacak.

ÇOK ÖNEMLİ 2 ALAN

1. GENETİK Bizim de yatırım yaptığımız, büyüdüğümüz alanlardan biri. Genel ilaçlardan ziyade tamamen kişiselleştirilmiş ilaç ve tedavilerin ön plana çıktığı bir dünyaya giriyoruz. Geçen yıl Türkiye Genetik Derneği Başkanı Memorial’da çalışmaya başladı. Onun liderliğinde bir atılım sürecindeyiz. Türkiye’de daha önce yapmadığımız genetik testleri yapmaya başladık. Ama asıl bu işin gideceği yer genetik yapının değiştirilmesiyle belli hastalıkların önlenmesi. Yani gen haritasının yeniden düzenlenmesi sayesinde koruyucu önlemlerin alınması noktasına gelinecek. Bunlar henüz yok ama geliyor.
2. KLİNİK ARAŞTIRMALAR Yeni ilaçların, yeni cihazların onay sürecindeki klinik araştırmalar konusunda Türkiye önemli bir rol almaya başladı dünyada. Çalışma sayısı gittikçe artıyor. Bunlar dünyadaki büyük ilaç şirketleriyle yapılan ortak çalışmalar. Bunun en güzel tarafı hem bilimin gelişmesine önemli katkı sunması hem de mevcut tedavi yöntemleriyle artık ümidini yitirmiş insanlara umut olması . Bu araştırmalardan çok etkili sonuçlar çıktığını da söyleyebilirim. Memorial’da bu alanda en önemli bölümlerimiz onkoloji, kardiyoloji ve hematoloji. Nadir hastalıklar tarafında da önemli gelişmeler oluyor.

312.9 MİLYAR DOLAR
Global Market Insights’a göre küresel dijital sağlık pazarı, 2024’te 312.9 milyar dolar değerinde. 2025’de 387.8 milyar dolara, 2034’de ise 2.19 trilyon dolara çıkması bekleniyor.

“BÜTÜNSEL İYİLİK ÖNEMLİ”

• KLİNİK DESTEK Yapay zeka tarafında benim en önem verdiğim konulardan biri klinik destek süreçleri. Hekimlerin bir hastayla görüştüğü zaman ‘medikal kara kutu’ dediğimiz epikriz analizi vardır. O verileri anlamlandırarak aslında sonraki adımları tasarlayabiliriz. Bir testten sonra “şu testi de yaptırmanız iyi olur” diye bir öneri gelmesi, onun takibinin yapılması çok değerli.
• SAĞLIK TEKNOLOJİLERİ Görüntüleme cihazları, robotik cerrahi cihazları çok hızlı gelişiyor. Bunların da kendi içinde yapay zeka geliştirmeleri gerekiyor. Cerrahi operasyonların çok daha dikkatli, ince yapılması konusunda birtakım destek mekanizmaları kuruluyor. Bunlar biraz daha global şeyler. Bizim kendi içimizdeki odağımız, kendi hekimlerimizi destekleyecek her türlü veriyi anlamlandırıp oradan sonuçlar çıkarmak.
• GİYİLEBİLİR TEKNOLOJİLER Ne kadar çok bilgiye, ne kadar çok veriye sahip olursak o kadar iyi hizmet sunabiliriz. Akıllı saatlerin dışında diyabet hastaları için glukoz takibini yapan cihazların, kalp takibi yapan volterlerin artık çok daha küçük ‘patch’ler halinde olması gerçek zamanlı telefondan takip edilebilir hale gelmesi çok değerli.

SAĞLIK SEKTÖRÜ GERİDE Mİ?

• 5-10 YIL KRİTİK Dünya genelinde sağlık sektörü, teknolojiyi daha geriden takip eden bir sektör. Ama benim beklentim önümüzdeki 5-10 yılın çok kritik olacağı yönünde. Sağlık sektörü için çok hızlı teknolojiler gelişiyor. Dolayısıyla büyük bir ivme yakalayabileceğiz.
• SÜREÇLER ÇOK KOMPLEKS Sağlık, benim bugüne kadar çalıştığım sektörlerden çok daha zor, çok daha kompleks. Bir hastanın akışı tek değil. Başka sektörlerde bir süreç çizersiniz, herkes bu süreçten geçsin dersiniz. Sağlık öyle değil.
• BÜTÜNSEL ÇÖZÜM ZOR Bu sektörde lokal çözümler üretmek görece kolay ama hepsini bir araya getirip bütünsel olarak oradan bir anlam yaratmak çok daha zor bir problem. Bugüne kadar yapabilmiş tam böyle süper başarılı bir örnek bilmiyorum. Ama yapılabileceğine inanıyorum.

“1 YILDA 170 BİN YABANCI HASTAYI AĞIRLADIK”

• TÜM DÜNYADAN Geçtiğimiz sene 170’e yakın ülkeden 120 bin yabancı hastayı ağırladık. Başta Balkan ülkeleri, Irak ve Körfez coğrafyasından yoğun hasta çekiyoruz. Ancak geçen yıl itibariyle Batılı ülkelerden daha fazla hasta gelmeye başladı. Özellikle Amerika’dan da yoğun ilgi var.
• KANSER VE KALP Onkoloji, hematoloji, organ nakli, kalp damar cerrahisi ön planda. En güçlü olduğumuz alanlar kanser tedavisi ve kalp hastalıkları. Saç ekimi gibi uygulamalara değil ‘gerçek sağlık hizmeti’ne yoğunlaşıyoruz. Amacımız Türkiye’yi medikal turizmde daha bilinir yapmak.

25.1 MİLYAR DOLAR
Galen Growth’e göre global dijital sağlık yatırımları 2024’te 25.1 milyar dolara ulaştı. Bu yatırımların yüzde 58’i yapay zeka odaklı girişimlere gitti.

NEDEN SAĞLIK ALANINA GEÇTİM?

• Teknolojiyi çok önemsiyorum ama beni çok heyecanlandıran 2 kavram daha var. Dönüşüm ve büyüme hikayesi. Memorial’da bu üçü bir araya geldiği için beni çok cezbetti. Bir önceki tecrübem teknoloji odaklı bir şirkette çok büyük bir dönüşüm hikayesiydi. Oradaki hikayenin benzerini daha büyük ölçekte ve insan hayatına çok daha derinden dokunan bir sektörde tekrarlayacak olmak beni çok heyecanlandırdı.