Büyük şirket mi, startup mı?

Sahi, böyle bir alternatifi düşünebilir misiniz? Üniversiteyi bitiriyorsunuz, tüm hayatınız önünüzde. Ufuklarda baş edemeyeceğiniz bir sorun yok. Türkiye’de ve yurt dışında ilk işiniz için başvurabileceğiniz sayısız muhteşem şirket var.

Türkiye’de İş Bankası, Türk Hava Yolları veya Arçelik… Yabancı şirketlerde ise yelpaze öyle bir geniş ki: Google, BMW, McKinsey, Venture Capital şirketleri, Hedge fonları, SpaceX veya Tesla… Ben de yazarken heyecanlanıyorum. Bir de kimsenin ismini duymadığı startup şirketleri var. Büyük hayalleri olan şirketler… Kurucuları kendilerine girişimci diyen birkaç kişi… Bazıları daha nasıl para kazanacağını sökmemiş. Diğerleri yolun o kadar başında ki, her gün yeni sürprizlere gebe… Aralarında palazlanmış startup şirketleri de var tabii. O kadar hızlı büyüyor ki… Bir yerlere gideceği şimdiden belli. Etraflarında melek yatırımcılar ve Venture Capital şirketleri dolaşan yeni kurulmuş şirketler…

NE YAPARDINIZ? BÜYÜK ŞİRKET Mİ, STARTUP MI?

• Babanıza sorarsanız, birkaç hafta icinde büyük şirkette başlarsınız.
• Büyükbabanız iki alternatifi de beğenmeyip, “Devletten daha iyisi yoktur” diyebilir.
• En iyi arkadaşınıza sorsanız, o ne der acaba?
• Peki, hayat arkadaşınıza sorsanız? Sizce hangisini destekler? “Ay, evlenecektik aşkım, nereden çıktı bu startup” der mi? Yoksa, “Koçum benim, kesin startup’a gir” mi der? Durum böyle olunca kararsız kalmanız kadar doğal bir şey yok. Onun için yakın çevrenize bu soruyu sakın sormayın! Sorunun cevabı her zaman aile ve ilişki boyutlarının etkisini taşıyacaktır. Gidin uzak çevrenize sorun. Göreceksiniz, çok daha verimli cevaplar alacaksınız (ve bununla ilgili Malcolm Gladwell’in “The Tipping Point” kitabında “weak ties” hakkında yazdıklarını okuyun lütfen).

GÖZDE MESLEKLERDEKİ DEĞİŞİM

Kime sorup sormayacağınızı netleştirdikten sonra, en baştaki soruya geri dönelim: Büyük şirket mi, startup mı? Tercihiniz nedir? Biraz geçmişe dalalım o zaman… 15-20 sene öncesine kadar startup seçeneğiniz yoktu. Yani şanslı kuşaktansınız. Maalesef bu sizin sorununuzu çözmüyor. Mesela 25-30 sene önce en gözde iki meslek danışman ve yatırım bankacısı idi. Bugün danışmanlık eskisi kadar olmasa da hala iyi bir meslek olarak kabul ediliyor. Bankacılık özellikle yurt dışında cazibesini bir hayli yitirmiş durumda. “Wall Street” filminin o güzel dünyası artık geride kaldı.

HANGİ ŞİRKETİN “ÇİMİ” DAHA YEŞİL?

Bugüne dönüyoruz: Karar verdiniz mi? Büyük şirket mi, startup mı? Daha hangi bilgilere ihtiyacınız var ki? Maaş bilgisine mi? Bence ikisi arasında ilk başta çok bir fark olmayacak. En azından öyle farz edelim. Ama maaş önemli dediğinizi duyuyorum. O zaman hemen en çok parayı veren şirkete gidin. Mesela silah üretimi, sigara şirketleri vs. Ah evet, bir de mutluluk diye bir boyut var. Buna, bir anlam aramak veya yaptığınız işi sevmek de diyoruz. Bunlar önemli mi? O zaman dünyayı değiştiren şirketler bulalım. Sanki startup tercihi şu an yükseliyor… Ama özel sağlık sigortası? Hayda, o nereden çıktı şimdi? O zaman yeniden büyük şirket düşünelim arkadaşlar. Bu gidiş gelişler de sürecin doğal bir parçası. Başladığınız güne kadar icinizdeki bir ses hep diğer alternatifin “ciminin daha yeşil” olduğunu söyleyecek (ama kararınız ne olursa olsun öyle değil, ben söylemiş olayım)

Büyük şirket tarafında devam edelim: Kurumiçi girişimcilik son senelerin yükselen yıldızlarından biri. Peki bu bir alternatif olabilir mi? Google, 3M ve Intel gibi devler, çalışanlarının kendi zamanlarının bir bölümünü gündelik rutinlerinin ötesinde, yenilikçi fikirler üretebilmeleri için harcamalarına olanak tanıyor. Son on yıldır ev eğlencesine damgasını vuran Playstation, Sony’nin kurumiçi girişimiyle hayat buldu, sürekli iletişimde olmamızı sağlayan Gmail’in de benzer bir hikayesi var. Hatta yoğun programa sahip herkesin en büyük yardımcısı küçük not kağıtları Post-It’ler basit ama çok yararlı bir 3M girişimi. Heyecan verici değil mi? Kurumiçi girişimcilik bir opsiyon olabilir belki?

HİKAYENİN BİR PARÇASI OLMAK

Bakışımızı yeniden startup dünyasına çevirelim ve eski bir hikayeye göz atalım: Markafoni cok hızlı büyüyordu. Şirketi altı ay icinde Asmalı mescit’teki ilk yerinden Harbiye’deki 11 katlı ofise taşımıştık. İlk 12 ayda calışan sayısı 50 civarına yaklaşmıştı. İkinci sene ise 150-170 kişi kadar aramıza katıldı. Harbiye binamız 11 katlıydı ama dört kat yer seviyesinin altındaydı. Bu katlarda rutubet, küf vardı. Ama bugün orada calışmış Markafoni’cilere sorsanız, “Dünyanın en güzel ofisiydi” diyebilecek çok deli cıkabilir. Olay nerede çalışıldığı değildi, tamamen yazılan hikayenin bir parçası olmaktı. Gündüzünüz gecenize karışıyordu. Ne servis vardı ne başka “kurumsal” bir güzellik. Harbiye’nin ilk zamanları düzenli bir anarşiydi. Ben bu yapıya bayılırdım. O zaman doğru insanları bulmak ve onları Markafoni’de çalışmaya ikna etmek son derece zordu (herkes tam tersini zannediyor).

Startup öyle bir yer ki, bir gün siteyi kodlayanlardan iki arkadaş odanıza gelip, “Abi biz gidiyoruz, uzak diyarlara” diyebiliyorlar. Birdenbire şirketin tüm dengeleri altüst oluyor. Yaşadığınız heyecan ve sıkıntı sizi yepyeni yerlere götürebiliyor. Bir iki insana bağımlılığın ne kadar riskli bir olay olduğunu hayat size ufak dokunuşlarla hatırlatmış oluyor.

Şirket yemeklerinin ve partilerinin hikayeleri olsun, bir süre sonra çalışanların en sevdiği arkadaşlarını şirkete getirmeleri olsun… Gün geliyor, kendinizi son derece yoğun bir dünyanın içinde buluyorsunuz. Bu dünyadan sonra çıkanların bir bölümü girişimci olmuştur. Çoğu ise başka şirketlerde calışmaya başlamışlardır –ama bir daha bu kadar yoğun duygusal bir ortama girdiklerini düşünmüyorum.

SİZİN YERİNİZ…

Bu yukarıdaki hikayeler hoşunuza gitti mi? O zaman sizin yeriniz startup. Yukarıdaki hikayeler size garip geliyorsa, büyük bir şirkette başlamanız faydalı olabilir. Benim nacizane tavsiyem, kalbinizin sizi çağırdığı tarafa gitmeniz. O kadar değişik kriterler var ki! Analiz ederek bu ikilemin içinden çıkamayacaksınız. Bir startup’a şans verin ve oranın müziğiyle dans etmeye başlayın. Hoşunuza giderse, hayatınız boyunca unutmayacağınız bir deneyim olacağından kuşkunuz olmasın. Eğer hoşunuza gitmezse, büyük şirketlerin biraz daha deneyimli birini işe almaktan mutluluk duyacağına emin olabilirsiniz. Ha, bir de üçüncü bir opsiyon var tabii ki: Girişimci olmak. Eğer müziği çalan kişi siz olmak istiyorsanız, bu bence en heyecan verici opsiyon ama yazının odak noktası başka olduğundan, bu konuya girmiyorum.

YATIRIMCI KARAR VERİRKEN TUTKUYA DA BAKAR

Gelelim başarının bir diğer itici gücü tutkuya. Tutkuyu sürdürebilmek zor iştir. Tutkunuz herhangi bir zorluk karşısında vazgeçmemenizi sağlar. Kendinizi geliştirme konusunda fırsat yaratmaya her zaman devam etmeniz lazım.

Bir girişimci olarak işinizi tutkuyla yapıyorsanız amacınız kendinizi geliştirmek olmalıdır. Yatırımcılar ve müşteriler “nedeninizin” yanı sıra tutkularınız ve merakınızdan da etkilenirler. Tutku, sizi daha iyi bir iş yapmaya zorlar, daha iyi bir lider ve girişimci yapar. Tutkusu olanlar tekrar denemekten yılmaz.

eBay’de çalışırken girişimcilerle tanışmam ve bunun üzerine kendi girişimimi kurmam, yeni şeyler keşfetmeye olan merakım ve yeniliğe olan tutkumdan geliyordu. Bir girişimci olarak tutkunuz, ilerlemenizi sağlıyor. Hayallerinizin gerçek olduğunu görmek için çabalamaktan vazgeçmeyin.

BAŞARI İÇİN BU 4 ŞEYİ MUTLAKA YAPIN

1. Yaptığınız işi en iyi şekilde yapın. Yani çok çalışın.
2. Kısa yollara başvurmayın. Yani az bilgi ile fikir sahibi olmayın ve sürekli araştırın.
3. Başkası olmayın, kendiniz olun. Yani otantik olun.
4. Suçu başkalarında aramayın, önce kendinizde arayın. Yani kendinizi sorgulayın, doğruyu bulun.