Mehtap Demir
YAZI: MEHTAP DEMİR
Sürdürülebilirlik, iş dünyasında dönüşümünün temel taşı olarak konumlanırken, küresel ekonomik baskılar, jeopolitik riskler ve tedarik zinciri sorunları liderlerin önceliklerini yeniden şekillendiriyor.
PwC’nin 28. Küresel CEO Araştırması, sürdürülebilirliğin hâlâ güçlü bir gündem maddesi olduğunu gösteriyor. CEO’ların 3’te 1’i, son 5 yılda gerçekleştirdikleri iklim odaklı yatırımların doğrudan gelir artışına katkı sağladığını belirtirken, yüzde 66’sı bu yatırımların maliyetleri düşürdüğünü ya da en azından artırmadığını vurguluyor. Bu sonuç, sürdürülebilirliğin artık sadece etik değil, ekonomik açıdan da akılcı bir strateji olduğunu ortaya koyuyor.
Ancak tablo tam anlamıyla net değil. Deloitte’un 2024 CxO Sürdürülebilirlik Raporu, liderlerin halen önemli yapısal engellerle karşılaştığını ortaya koyuyor. Katılımcıların yüzde 21’i, sürdürülebilir çözümlere erişimde sorun yaşarken, aynı oranda lider siyasi destek ve düzenlemelerin yetersizliğini dile getiriyor. Müşteri tepkisi korkusu (yüzde 19), kısa vadeli finansal baskılar (yüzde 18) ve düşük sürdürülebilir ürün talebi (yüzde 18) dönüşümü zorlaştıran başlıca faktörler arasında yer alıyor. Bu çelişkiler, sürdürülebilirliğin liderlerin gündeminde ilk sırada olup olmadığından ziyade, bu stratejinin ne kadar etkili uygulanabildiğini sorgulatıyor.
SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK İLK 5’TE Mİ?
Deloitte’un raporu, tüm zorluklara rağmen sürdürülebilirliğin stratejik öncelik olmaya devam ettiğini ortaya koyuyor. Buna göre, ‘iklim’ konusu yüzde 37 ile liderlerin ajandalarında ilk 3 arasında yer alıyor. CxO’ların yüzde 85’i ise geçtiğimiz yıl sürdürülebilirlik yatırımlarını artırdıklarını, yarısı ise iklim hedefleri için teknoloji tabanlı çözümleri aktif olarak kullandığını söylüyor. Ayrıca yüzde 42’si önümüzdeki 2 yıl içinde bu yatırımlara başlayacağını kaydediyor.
Bu eğilimler, sürdürülebilirliğin artık etik bir sorumluluk olmaktan çıkarak şirketlerin büyüme, verimlilik ve dayanıklılık stratejilerinin ayrılmaz parçası olduğunu net şekilde gösteriyor. Liderlerin bu yatırımlardan beklentileri ise şöyle sıralanıyor: Tüketici taleplerini karşılama (yüzde 38), çalışan bağlılığını artırma (yüzde 37) ve operasyonel kârlılık ile tedarik zinciri dayanıklılığını güçlendirme (yüzde 37).
TÜRKİYE’DE DURUM NASIL?
Fast Company Türkiye’nin CEO Council anketine göre, liderlerin yüzde 22’si sürdürülebilirliği “ilk sırada” görüyor; yüzde 16’sı ikinci, yüzde 33’ü ise üçüncü öncelik olarak belirtiyor.
Pegasus Hava Yolları Sürdürülebilirlik Lideri ve Genel Sekreter Ali Uzun, sürdürülebilirliği sadece çevresel bir başlık değil, şirketin iş stratejisinin merkezine yerleşmiş “uzun vadeli bir değer yaratma yaklaşımı” olarak tanımlıyor. “Sürdürülebilirlik, ajandamızda ilk beşte değil; ilk beşteki her konunun ayrılmaz bir parçası haline geldi,” diyen Uzun, bu yaklaşımı 2050 net sıfır karbon emisyonu hedefiyle somutlaştırıyor.
Enerji verimliliği yüksek yeni nesil uçak yatırımlarından, elektrikli yer ekipmanlarının kullanımına; yenilenebilir enerjiye geçişten atık yönetimine kadar geniş bir yelpazede kararlılıkla ilerlediklerini belirten Uzun, “Bu alana ayrılan zaman ve bütçede azalma değil, artış söz konusu” diyerek sürdürülebilirliğe yönelik stratejik odağın daha da güçlendiğini vurguluyor.
‘ÜÇÜZ DÖNÜŞÜM’ YAKLAŞIMI
Sanko Holding Chief Sustainability Officer (CSO) Enise Ademoğlu Matbay da sürdürülebilirliği karar alma süreçlerinin ayrılmaz bir parçası olarak konumlandırıyor. “Dürüstlük Işığında Sürdürülebilirlik” vizyonuyla, çevresel, sosyal ve yönetişim ekseninde bütüncül ve sistematik bir yaklaşım benimsediklerini belirtiyor.
Matbay, yüzde 100 yenilenebilir enerji portföyüne sahip Sanko Enerji ile 1000 MW kurulu güce ulaştıklarını, inovasyon ve AR-GE yatırımlarına yaklaşık 15 milyon dolar bütçe ayırarak, kritik önem verdiklerini aktarıyor. Tekstil, ambalaj ve yapı sektörlerindeki dönüşüm projeleriyle “Circulartech” ve deniz yosunundan geliştirilen yenilikçi ürünler gibi örneklerle sektöre öncülük ettiklerini ifade ediyor:
“İklim krizinin derinleştiği bir dönemde; sürdürülebilirlik, dijitalleşme ve toplumsal sorumlulukla etik ilkeleri bir araya getiren ‘üçüz dönüşüm’ yaklaşımını benimsiyoruz. Türkiye’nin en köklü gruplarından biri olarak iş modelimizin temeline yerleştiriyoruz ve bu yolculukta emin adımlarla tüm paydaşlarla sürekli iletişim ve iş birliği içinde ilerliyoruz.”
“SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK, İŞİMİZİN TEMEL TAŞI”
PepsiCo Türkiye Kurumsal İlişkiler ve Sürdürülebilirlik Kıdemli Direktörü Esra İren, sürdürülebilirliğin şirketin tüm faaliyetlerinin merkezinde yer aldığını vurguluyor. “PepsiCo Pozitif” stratejisi altında Pozitif Tarım, Pozitif Değer Zinciri ve Pozitif Seçenekler olmak üzere üç temel başlığı altında tarımdan tedarik zincirine, ürün seçeneklerinden yönetişime kadar her alanda sürdürülebilirliği entegre ettiklerini belirtiyor. İren, “Sürdürülebilirlik bizim için bir sıralama meselesi değil, işimizin tamamını tanımlayan bir yaklaşım” diyor.
Zaman ve bütçe açısından herhangi bir azalma olmadığını, tam tersine artan bir yatırımla sürdürülebilirliği tüm çalışanların günlük iş yapış biçimi haline getirdiklerini ifade eden Esra İren şöyle devam ediyor:
“Uzun dönemli değer yaratmanın yolunun sürdürülebilirlikten geçtiğine inanan bir şirket olarak zamanımızı ve kaynaklarımızı bu odakla yönetmek adına; işimizi yaparken çevresel, sosyal ve ekonomik olarak daha fazla pozitif etki yaratmak için var gücümüzle çalışıyoruz.”
ŞİRKETİN DEĞİL, GELECEĞİN GÜNDEMİ
QNB Türkiye Sürdürülebilirlik Komitesi Başkanı Yeliz Ataay Arıkök, 2025 stratejik planlarında sürdürülebilirliğin beş ana odaktan biri olduğunu belirtiyor.
“Kârlı büyüme, etkin risk yönetimi, dijitalleşme, sürdürülebilirlik ve yeni müşteri/ana banka hedefleri, önümüzdeki dönem için temel önceliklerimiz olacak” diyen Arıkök, sürdürülebilirliğin stratejide güçlü bir şekilde konumlandığını vurguluyor.
Arıkök, bütçe ve zaman konusunda ise herhangi bir azalma olmadığını ifade ediyor: “Çalışmalarımız giderek ivme kazanıyor. Bu doğrultuda harcadığımız efor ve bütçe de her yıl artarak devam ediyor.”
SAP Güney Avrupa Çözüm Grubu Direktörü Tuna Atmaca’ya göre, sürdürülebilirlik, sadece SAP’nin değil, artık tüm işletmelerin ve liderlerin gerçek gündemlerinden biri. SAP’de 16 yıldır iş stratejisinin ayrılmaz parçası olan sürdürülebilirlik, 2025 hedefleri doğrultusunda artan yatırımlarla destekleniyor.
Ayrıca, yapay zekanın iklim eylemindeki rolüne dikkat çeken Atmaca, 2030’a kadar yapay zekanın küresel emisyonları yüzde 5-10 oranında azaltabileceğine işaret ediyor..
YATIRIM ARACI DEĞİL, KURUMSAL MİSYON
TKYB Genel Müdürü İbrahim Öztop, sürdürülebilirliğin kalkınma bankacılığının özünde yer aldığını vurgulayarak, bu alanın TKYB’nin stratejik ajandasında her zaman ilk sıralarda olduğunu belirtiyor. BM 2030 hedefleri ve Türkiye’nin 2053 Net Sıfır Emisyon vizyonu doğrultusunda çalışan banka, çevresel sürdürülebilirliği ve yeşil dönüşüm finansmanını yalnızca finansal bir araç değil, kurumsal bir misyon olarak benimsiyor:
“Sürdürülebilirlik, ‘ilk 5 stratejik önceliğimiz içinde ilk sıralarda. 2025 itibarıyla kredi portföyünün yüzde 96’sı sürdürülebilirlik temalı kredilerden oluşuyor. 2024 yılı sonu itibarıyla, 3.412 MW kurulu güce sahip yenilenebilir enerji projesine destek verildi. Bu projelerle yılda yaklaşık 4,6 milyon ton karbondioksit salımının önüne geçildi.”
Öztop ayrıca, yapay zeka ve dijital teknolojilerin afet riski azaltımı, enerji verimliliği sağlama ve karbon ayak izini düşürme gibi alanlarda stratejik bir kaldıraç işlevi gördüğünün altını çiziyor: “2025’te bütçe ve insan kaynağını artırdık, sürdürülebilirlik projelerini çeşitlendirdik ve teknik uzmanlık kapasitesinin de büyüttük.”
“SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK BİZİM İŞ MODELİMİZ”
Sütaş Yönetim Kurulu Üyesi Duygu Yılmaz, sürdürülebilirliğin Sütaş’ın ajandasında uzun süredir “ilk sırada” yer aldığını vurguluyor. Gıda güvenliği ve iklim krizine karşı tarım ve hayvancılık sektöründe “sorumlu üretim anlayışının” hayati önem taşıdığını belirterek, bu yaklaşımın sadece çevresel değil, aynı zamanda kurumsal bir sorumluluk olduğunu ifade ediyor.
Sütaş’ın “Çiftlikten Sofralara” entegre iş modeli çerçevesinde tüm üretim süreçlerinde onarıcı tarım, sürdürülebilir süt hayvancılığı, verimli kaynak kullanımı ve sıfır atık hedefi esas alınıyor. Yılmaz, yaklaşımlarını somut rakamlarla ortaya koyuyor:
“2024 sonu itibarıyla, endüstriyel tesislerin elektrik ihtiyacının yüzde 92’si, ısı ihtiyacının yüzde 38’i, çiftlik atıklarından üretilen yenilenebilir enerji ile karşılandı. Hedefimiz 2025’te elektrik ihtiyacının yüzde 100’ünü yenilenebilir enerjiden sağlamak. Ayrıca, GES kapasitesi bugün 22,2 MWp; hedefimiz ise 2025’te 25 MWp. İnsan kaynağı ve bütçe yatırımlarımız ise her yıl artarak devam ediyor.”
Sütaş, 50. yılı olan 2025’i bir dönüm noktası olarak görürken, sürdürülebilirliği üretim anlayışının temeli haline getirerek, “topluma ve doğaya değer katmaya” kararlılıkla devam ediyor. Yılmaz, “Verimli ve sorumlu üretim sadece bugünü değil, yarını da güvence altına alır” diye kaydediyor.
DIAGEO’NUN SOMUT ADIMLARI
BAHAR UÇANLAR
Diageo Türkiye CEO
- AJANDA Yeri Sürdürülebilirlik, iş modelimizin ve kültürümüzün ayrılmaz parçası olarak ilk 5 önceliğimiz arasında yer alıyor. Kârlı büyüme, dijitalleşme, globalleşme ve premium’laşmaylabirlikte tüm stratejik kararlarımızda temel bir filtredir.
- BÜTÇE AZALMIYOR Zaman ve bütçede azalma yok, aksine uzun vadeli etkili projelere yatırım yapıyoruz. Sürdürülebilirlik önceliklerimizle somut sonuçlar elde etmeye devam ediyoruz.
- YENİLİKÇİ ÇÖZÜMLER Alaşehir Şahyar bölgesinde 60 hektarlık damla sulama projesi ile 123 bin metreküp su tasarrufu sağladık. Ayrıca, okul, yurt ve kamu binalarına 8 binden fazla musluk perlatörü takarak yüzde 85 su tasarrufu sağladık. Tarsus’ta ise yağış sularını depolayarak, sulama yapılamayan bölgelere su transferi sağlıyoruz.
- UZUN VADELİ VİZYON Sürdürülebilirliği sadece bir hedef değil, iş yapış biçimimizin temeli olarak görüyor, sosyal etkimizi artırmayı ve ekonomik değer yaratmayı amaçlıyoruz.
“İŞİMİZİN TEMELİNDE”
ERCAN ÖZ
Eti Türkiye CEO
- AJANDAMIZDA YERİ Sürdürülebilirliği iş stratejimizin merkezine koyuyoruz. Bizim için sürdürülebilirlik, bir öncelik sıralaması değil, bir yola çıkış hikayesi ve uzun soluklu bir yolculuktur.
- ZAMAN VE BÜTÇE Sürdürülebilirliğe ayrılan kaynaklarda azalma yok; aksine, tüm operasyonlarda üretimden tedarik zincirine sürdürülebilirliğe öncelik veriyoruz.
- YENİLENEBİLİR ENERJİ Eskişehir ve Romanya’daki 8,6 MWp kapasiteli güneş enerji santrallerimiz yılda 11.000 MWh elektrik üretiyor ve 4 bin 500 tondan fazla karbon salımını engelliyor. Gelecekte temiz enerji yatırımlarımızı artırmayı sürdüreceğiz.
- SÜRDÜRÜLEBİLİR TARIM Yüzlerce çiftçi ile sözleşmeli ve onarıcı tarım uygulamalarını geliştirerek sürdürülebilir gıda sistemine katkı sağlıyoruz. Ürün yaşam döngüsünü uzatmak ve atıkları azaltmak için iade, yeniden kullanım ve geri dönüşüm süreçlerini etkin şekilde yönetiyoruz.
%37
Deloitte’un 2024 CxO Sürdürülebilirlik Raporu’na göre, ‘iklim’ konusu yüzde 37 ile liderlerin ajandalarında ilk 3 arasında yer alıyor.
DHL EXPRESS İÇİN İLK SIRADA
VOLKAN DEMİROĞLU
DHL Express Türkiye GM
- ÖNCELİK Sürdürülebilirlik en öncelikli alanımız. 2008’de çevresel hedef koyan ilk lojistik şirketiyiz ve iklim dostu ürünlerde global lideriz. 2050’ye kadar sıfır karbon emisyonu hedefliyoruz.
- SAF DHL Express, World Energy ile 668 milyon litre sürdürülebilir havacılık yakıtı (SAF) alımıyla havacılıkta büyük bir adım attı. 2030’da araçların yüzde 60’ı elektrikli, yüzde 30’dan fazlası SAF karışımlı olacak.
- 72 ARAÇ Türkiye’de karbon nötr gönderilerimizin %96’sı bu kapsama giriyor. Filomuzda 385 araç var; %30 hibrit, %18 elektrikli, %52 fosil yakıtlı. Elektrikli araç sayısını bu yıl 72’ye çıkaracağız.
CEO’LARIN YENİ ÖNCELİK LİSTESİ
Sürdürülebilirliğin gündeminizdeki yeri
1.SIRADA %22
2.SIRADA %16
3.SIRADA %33
DİĞER %29
Kaynak: Fast Company CEO Anketi
“YENİLİKÇİ DÖNGÜSEL EKONOMİYE YATIRIM YAPIYORUZ”
HULUSİ ACAR
MediaMarkt Türkiye CEO
- AJANDAMIZDA Sürdürülebilirliği iş modelimizin ayrılmaz parçası haline getirdik. Sürdürülebilirlik alanında zaman ve bütçe azaltılmadı, aksine yenilikçi döngüsel ekonomi çözümlerine yatırım yapıyoruz. Geri alım programları, yenilenmiş cihaz satışları ve cihaz kiralama gibi modelleri yaygınlaştırıyoruz.
- DÖNGÜSEL EKONOMİ VE İŞ BİRLİKLERİ Wastespresso iş birliğiyle mağazalarda toplanan kahve posalarını biyomalzemeye dönüştürerek ekonomiye kazandırıyoruz. Görme engelli müşteriler için BlindLook sesli rehberlik hizmeti ile 46 bin kişiye ulaştık.
- TOPLUMSAL CİNSİYET EŞİTLİĞİ Kadın istihdamını mağazalarımızda yüzde 50’ye çıkarmayı amaçlıyoruz; teknoloji sektöründe cinsiyet ayrımı olmadığını benimsiyoruz.
