En zor arayış!

Veri bilimcisi, yapay zeka uzmanı, siber güvenlik yazılımcısı ve diğerleri… Son dönemde dünyada olduğu gibi Türkiye’de de bu pozisyonlara, çalışan bulmak giderek zorlaşıyor. Yüksek maaşlara rağmen şirketler bu işleri doldurmak için normalden 2-3 kat fazla zaman harcıyor… Yine de çok sayıda pozisyon doldurulmayı bekliyor. Koronavirüs nedeniyle olsa bile “aranan pozisyon” gerçeği etkisini sürdürmeye devam edecek.

Yazı: Hande Yavuz çalık

Harvard Business School’un yaptığı bir araştırma, içinde bulunduğumuz dönemin büyük ölçüde “yeteneklere” bağlı olduğunu ortaya koyuyor. Araştırmaya göre, 1960’larda 50 büyük şirketin yüzde 72’sinin değeri tamamen doğal kaynaklara dayalı idi. şimdi Google, Uber, Amazon gibi lider şirketlerde elle tutulmayan özelliklere, yeteneğe dayalı değerlerin ağırlığı öne çıkıyor.

Aynı araştırmaya göre, 1960’ların başında büyük şirketlerdeki çalışanların yüzde 16’sı “yaratıcı” olarak değerlendirilen pozisyonlarda görev yapıyordu. Bu oran 2010’da yüzde 33’e ulaştı. Şimdilerde yüzde 40’ın üstünde olduğu tahmin ediliyor.

Tablo böyle olunca, şirketler “değer yaratan” pozisyonları, yetenekleri bünyelerine çekmek için büyük çaba harcıyor. Benzer çaba Türkiye’de de var. Hatta yetenekleri çekmek için yurtdışından gelip “av peşinde” olan şirketlerin varlığına da dikkat çekiliyor. Büyük bir şirketin CEO’su bu konudaki gözlemini şöyle paylaşıyor:

“Uber ve Amazon gibi şirketler, Ankara ve İstanbul’da kamp kurup, danışmanları aracılığıyla yetenekleri toplamaya çalışıyorlar. 2019 yılında bunun çok örneklerini gördük. Özellikle başlangıç ve orta düzeyde yeteneklere odaklandıklarını gözlüyoruz.”

Bulunduğu organizasyon ve görevi nedeniyle teknoloji alanında yetenek avında olan SabancıDx CEO’su Burak Aydın da bu konuyu doğruluyor. Ona göre, Türkiye’deki yetenek peşindeki şirketlerin hede nde “Data science” (Veri bilimi), “Siber güvenlik” gibi alanlarda uzman çalışanlar yer alıyor.

BURAK AYDIN’A GÖRE

1. YETENEĞİN EN ZOR BULUNDUğU İLK 3 ALAN: VERİ BİLİMİ, SİBER GÜVENLIİ, YAPAY ZEKA
2. ÜCRET: YENİ BAŞLAYAN, 6-7 BİN TL; 3 YIL DENEYİMLİ 16 BİN TL.
3. BÖLÜMLER: VERİ BİLİM, MATEMATİK, İSTATİSTİK VE BİLGİSAYAR MEZUNLARI
4. ÜNİVERSİTELER: ODTÜ, BOĞAZİÇİ, İTÜ, KOÇ, SABANCI, YILDIZ TEKNİK

Çok yönlü yetenekler aranıyor “Uluslararası şirketler her türlü yeteneğin peşinde. Türk yöneticiler kriz yönetiminde tecrübeli oldukları ve aynı anda birden fazla görevi yerine getirebilen kişiliklere sahip oldukları için başarılı oluyor. Bu sıralar dünyada yetenekli CFO arayışı çok önemli durumda, yurdumuzda da bu durum aynen geçerli. Yapay zeka, yazılım ve bilgi analizi uzmanları daha çabuk kapılan pozisyonlar.”

Bu sözler Korn Ferry Türkiye Başkanı şerif Kaynar’a ait. Kaynar’ın da dikkat çektiği gibi, krizler ve yaşanan teknolojik gelişmeler iş yapış biçimlerini değiştiriyor. Bu değişim de beraberinde şirketlerde bazı rollere duyulan ihtiyacı artırıyor. Özellikle teknoloji bağlantılı yeni açılan pozisyonlarda bazı unvanları doldurmak giderek zorlaşıyor.

ManpowerGroup Türkiye Genel Müdürü Feyza Narlı, yapay zeka uzmanı, veri bilimcisi, test mühendisi, Java yazılım uzmanı, e-ticaret uzmanı, yazılım mühendisi, Ar-Ge mühendisi, dijital pazarlama uzmanı ve iş analistinin bugünlerde en çok aranılan pozisyonlar olduğunu söylüyor. “Bunun yanı sıra ülkemizde özellikle bilgi teknolojileri tarafında veri bilimcisi, yapay zeka geliştiricisi, coğrafi bilgi sistemleri geliştiricisi gibi yeni meslek alanlarında yetenek arayışının yüksek olduğunu ve çalışan bulmakta zorlanıldığını görüyoruz” diyor.

Mercer Türkiye Yetenek Stratejisi ve ödüllendirme Bölümü Proje Müdürü Nigah Aksan da şirketlerin gündemini en fazla meşgul eden konunun dijital dönüşüm olduğuna dikkat çekiyor. Aksan, “Mercer tarafından 7 ülkede gerçekleştirilen araştırma, şirketlerin yüzde 60’ının dijital dönüşümün ortasında olduğunu gösteriyor” diye konuşuyor ve ekliyor:

“Bu da beraberinde çalışanlardan beklenen yetkinlik ve beceri setlerinin farklılaşmasına yönelik bir ihtiyacı doğuruyor. Bu kapsamda dijitalleşme sürecini destekleyen geleceğin meslekleri arasında ilk 4 sırayı ‘veri bilimci’, ‘çözüm mimarı’, ‘yazılım geliştirici’ ve ‘siber güvenlik mühendisi’ alıyor.”

Yapay zeka ve robot mühendisliği
LinkedIn’in dünya çapında gerçekleştirdiği bir araştırmaya göre 2020’de en çok aranan pozisyon yapay zeka uzmanları. Geçtiğimiz 5 yıla göre yapay zeka uzmanlarına olan talep yüzde 74, robot mühendisliğine yüzde 40, veri bilimcisine yüzde 37, full stack mühendislerine (tüm yazılım teknolojisine hakim kişiler) yüzde 35, web sitesi güvenlik mühendisliğine ise yüzde 34 arttı.

Şirketler cephesine baktığımızda da ortaya çıkan tablonun uzmanları doğruladığını görüyoruz. Yıldız Holding’de “en çok aranan” listesinin başında dijital alandaki pozisyonlar yer alıyor. Uzun zamandır yazılım uzmanı, analist ve proje yöneticiliği için uygun adayları bulmanın kolay olmadığını belirten Yıldız Holding insan Kaynakları Genel Müdür Yardımcısı Bahattin Aydın, “Veri bilimci, RPA analisti, veri mimarı, dijital inovasyon uzmanı ve IoT uzmanları da son dönemde en sık aday aradığımız pozisyonlar olarak sıralanıyor” diye konuşuyor.

MediaMarkt Türkiye İK Direktörü Seçil Namruk, “ihtiyaç duyduğumuz pozisyonların başında ‘talep planlama, iş zekası ve finansal kontrol alanlarındaki iş analistleri geliyor” diyor.
GittiGidiyor, bilgi odaklı keşifler yapabilen, bulunduğu ortama dair mevcut durumu tanımlayan, sınıflandırıcı olan ve durum hakkında gelecekle ilgili tahminleri yazılım kullanarak yapabilen veri bilimciler ve yazılım geliştiricileri arıyor.

ING Türkiye insan Kaynaklarından Sorumlu Genel Müdür Yardımcısı Meltem Kalender, son dönemde teknolojik altyapı dönüşüm projeleri nedeniyle, teknoloji ekiplerine Java Developer alımı yaptıklarını söylüyor. “Özellikle bankacılık veya ödeme sistemleri deneyimli yazılımcı yetenekler her zaman radarımızda” diyor.

Prometeon için dijital süreçler işin önemli bir parçası; lastik takibi, yönetimi ve raporlanması gibi süreçlerde yazılım desteğiyle binlerce lastiği takip eden şirket, veri analizi yapıyor ve raporluyor. Prometeon Tyre Group Global Yetenek ve Gelişim Direktörü Alper Tokalp, “Sektöre çekmekte zorlandığımız pozisyonların başında bilgi teknoloji kökenli olanlar geliyor. Özellikle de SAP danışmanı, iş analisti, yazılım uzmanı gibi pozisyonlar öne çıkıyor” diye konuşuyor.

CENK AKINCILAR
QNB FİNANSBANK İK GMY

“VERİ YÖNETİMİ ÖNEM KAZANDI”

– Çalışandan ziyade düşünen insanlara olan ihtiyacımız artacak. Dijital çağın ilk fazını yaşadığımız bu dönemde bile insanlar bilgiye ulaşmaktan ziyade onu yönetmekte ve yorumlamakta zorlanıyor. Bu nedenle bu yoğun bilgiyle insanların neler yapacağı, yani teknolojiyi nasıl kullanacağı yönünde düşünmemiz gerekiyor.

– Proje yönetimi, analiz etme, risk yönetimi, problem çözme, karar alma, müşteri yönetimi gibi alanlarda yetkinliklerin geliştirilmesi ve buna yönelik aksiyonların alınması gerekiyor.

– Her şirketin ihtiyaç ve stratejisine bağlı olarak öncelikleri tabii ki değişiyor. Ancak değişen ve dönüşen dünyada ön plana çıkan trendlere bağlı olarak bazı pozisyonlar için daha yoğun alım yapıyoruz.

– Veri seti ve çeşitliliğinin bu kadar çok olduğu bir kurumda veri yönetimi çok daha önem kazandı ve Data Science (Veri Bilimi), Machine Learning (Makine öğrenimi); AI (Yapay Zeka) uzmanlarına da ihtiyacımız olacak.

– Bu tarz pozisyonlara alımlarımızı da diğer deneyimli pozisyonlarımızda olduğu gibi 6-8 haftalık bir süreçte tamamlıyoruz.

Aranan olmanın temel nedenleri
Uzmanlara göre dijital dünyaya adaptasyon yarışı bu pozisyonları kritik bir noktaya taşıyor. Mercer Türkiye Yetenek Stratejisi ve ödüllendirme Bölümü Proje Müdürü Nigah Aksan, dijital dünyaya adaptasyon için operasyonel işlerin azaltılması, iş stratejisiyle uyumlu dijital stratejilerin belirlenmesi ve insan kaynakları stratejilerinin de bu kapsamda uyumlandırılmasının oldukça önemli olduğunu belirtiyor. Aksan, “Stratejiler artık dijitalleşme ile paralel olduğu için yedekleme planlarında dijitalleşmeyi destekleyen bu roller ön plana çıkıyor” diyor.

Yıldız Holding insan Kaynakları Genel Müdür Yardımcısı Bahattin Aydın da dijitalleşmenin tüm iş süreçlerinde etkisini artırdığına dikkat çekiyor:

“Tüm dünyada dijitalleşmede görülen gelişmeler, sadece şirketlerin süreçlerini değil; müşterileri de dijitalleşmeye yöneltiyor. Tüm bu dijital dönüşümlere ayak uydurmak, gelecekte de söz sahibi olmak için iş birimlerinin ihtiyaçlarını karşılayacak çok iyi bir IT ekibinizin olması gerekli. Bu nedenle söz konusu departmanların dijital kaslarını düzenli olarak geliştirmeliyiz.”

Prometeon Global Yetenek ve Gelişim Direktörü Alper Tokalp de çok hızlı bir dijitalleşme sürecinden geçildiğinin altını çizerek sözlerine şöyle devam ediyor: “Dijitalleşemeyen şirketler, hem çağın gerisinde kalıyor hem rekabette başarısız olup, kârlılıklarını kaybediyorlar. Dolayısıyla tüm sektörlerde IT–bilişim alanında çalışanlara ihtiyaç artmaya devam ediyor.”

+ %40
YARATICI İŞLERDE ÇALIŞAN ORANI 1960’LARDA ÇALIŞANLARIN YÜZDE 16’SI “YARATICI” POZİSYONLARDA GÖREV YAPIYORDU. BU ORAN 2010’DA YÜZDE 33’E ULAŞTI. ŞİMDİLERDE YÜZDE 40’IN ÜSTÜNDE OLDUĞU TAHMİN EDİLİYOR.

ÖZGÜR BURAK AKKOL
KOÇ HOLDİNG İK DİREKTÖRÜ

“ALIM SÜRECİ BAZEN 8-12 AYI BULABİLİYOR”

– Çok farklı sektörlerde yatırımları bulunan bir topluluğuz. Her şirketin ihtiyacı çok farklı olabiliyor. üretim şirketlerimizde, Ar-Ge ve üretim fonksiyonlarında ihtiyaç her zaman varken, diğer şirketlerimizde de pazarlama, IT, proje yönetimi ve satış rollerinde ağırlıklı ihtiyacımız oluyor. Bunun dışında projelerimiz doğrultusunda Agile (çevik) Yönetim ile ilgili de bazı rollere ihtiyaç duyabiliyoruz.

– Her bir pozisyondan beklenen nitelikler, aranan uzmanlık, eğitim, yabancı dil, lokasyon gibi kriterleri göz önünde bulundurarak, pozisyonu doldurma süresini değil, doğru aday ile süreci tamamlamayı önemsiyoruz. Bu da bazen hemen karşımıza çıkıyor, bazen ise 8-12 ayda sonlanabiliyor. Doğru aday ile doldurmadığınız takdirde maliyet çok daha yüksek olabiliyor.

– Yeni mezunların ücretleriyle, 5 yıl kıdemlilerin ücreti arasında elbette bir fark oluyor. Ancak, şirketin bulunduğu sektör, ödeme gücü, sektörün ücret ortalamaları, yapılan işin büyüklüğü, kritik personel olup olmaması gibi kriterler doğrultusunda bu fark oldukça değişebilir.

% 30-40
ÇALIANLAR ARASINDAKİ KIDEM FARKI YÜZDE 30-40’A KADAR ÇIKABİLİYOR. BUNUNLA BİRLİKTE, KIDEMİN ÜCRET ÜZERİNDEKİ ETKİSİNİN GEÇMİŞE GÖRE ÖNEMLİ BİR MİKTAR GERİYE GİTTİĞİNİ SÖYLEYEBİLİRİM.
ÖZGÜR BURAK AKKOL – KOÇ HOLDİNG İK DİREKTÖRÜ

Yetenek kaybında ilk 3 sektör
1- Savunma sanayi
2- Araştırma kurumları
3- Bilgisayar oyunları
4- Sosyal organizasyonlar
5- Bilgi servisleri
Not: 2016-2018 arasında Kaynak: Linkedin

2020 ‘de en çok aranan pozisyonlar
1- Yapay zeka
2- Robot mühendisliği
3- Veri bilioni
4- Full stack mühendisliği
5- Web sitesi güvenliği
6- Müşteri başarı müdürü
7- Satış geliştirme temsilcisi
8- Veri mühendisliği
9- Davranışsal sağlık teknisyeni
10- Siber güvenlik uzmanlığı

Bulmak neden bu kadar zor?

Pozisyonları dolduramamanın arkasında birkaç etken var. iK liderlerine göre bunun başında, üniversitelerden, yeni çıkan teknolojileri destekleyecek kadar mezunun çıkmaması var. Bu önemli bir etken… Bir başka etken ise yurtdışına yetenek göçü… Linkedin’in 2016-2018 yılına ait analizleri, en çok arananlar listesinde yer alan pozisyonların, yine “en çok yurtdışına transfer” edilenler arasında olduğunu gösteriyor. Yemeksepeti’nin CEO’su Nevzat Aydın, kendi ajandasının bir numaralı konusu sorulduğunda, “Yetenek çekmek ve yurtdışına gidişlerini engellemek” diyerek bu konuya dikkat çekiyor.

GittiGidiyor çalışan Deneyimi Direktörü Murat Yüksel bu durumun kendilerine etkisini şöyle ifade ediyor: “örneğin, bir Android yazılımcısı için Türkiye’de çalışmak ile iİgiltere’de çalışmak arasında mesleki açıdan büyük bir fark yok. özellikle de iş hayatına yeni katılmaya başlayan Y kuşağının yurt dışında çalışma isteğinin daha fazla olduğunu görebiliyoruz. Bu sebepten Türkiye’de en çok teknoloji alanında beyin göçü yaşanıyor.”

ManpowerGroup Türkiye Genel Müdürü Feyza Narlı, henüz bu pozisyonları dolduracak yeteneklerin gelişme ve eğitim sürecinde olduğunu, zorluğun da bu durumdan kaynaklandığını ifade ediyor. Mercer Türkiye’den Nigah Aksan da bu alanlarda vası ı çalışan sayısının maalesef hızla artan arzı karşılayamadığını söylüyor. Aksan, “Bu durum agresif yetenek istihdam stratejilerini beraberinde getiriyor” diyor.

Şirketler zorlukların ve giderek artan yetenek ihtiyacının farkında. MediaMarkt Türkiye iK Direktörü Seçil Namruk, iş zekasının Türkiye’de yeni kullanılmaya başlanan bir uzmanlık alanı olduğunu belirtiyor:

“Şirketler gerçekleşmiş veri raporlama ile raporları okuyarak bir öngörü geliştirme arasındaki farkı henüz yeni anlıyor. Bu yetkinliğin deneyimle oluşması için zamana ihtiyaç olduğundan dolayı da aradığımız yetkinliklere sahip adayı bulmamız güçleşiyor.”

Pozisyonu doldurma süresi
Talebin çok, arzın ise az olduğu söz konusu pozisyonları doldurmak ne kadar zaman alıyor diye baktığımızda bu sürenin bazen 6 aya kadar uzadığını görüyoruz.

GittiGidiyor’dan Murat Yüksel, yazılım konusunda diğer pozisyonlara göre işe alım sürecinin daha uzun bir sürede tamamlandığını dile getiriyor. “Ancak 5-6 ay gibi bir sürede bu pozisyonlara uygun kişileri bulabiliyoruz” diyor.

Prometeon Tyre Group Global Yetenek ve Gelişim Direktörü Alper Tokalp, ortalama işe alım süreleri 1 ay iken, bu pozisyonlarda sürenin 2 aya çıkabildiğini ifade ediyor.

Petrol Ofisi CHRO’su Neslihan Yalçın, en doğru kişiyi bulmak için titiz davranılması gerektiğinin altını çiziyor. Yalçın, “Petrol Ofisi olarak, bu pozisyonlarda işe alımlarımızı ortalama 2,5 ay gibi bir sürede kapatabiliyoruz” diye konuşuyor.

MediaMarkt Türkiye’den Seçil Namruk, yönetici rollerini maksimum 8, uzman rollerini de 6 haftada kapatma hede eri olduğunu belirtiyor. Namruk, “Ancak, bazı pozisyonlarda süreleri aştığımız oluyor” diyor. ING Türkiye insan Kaynaklarından Sorumlu Genel Müdür Yardımcısı Meltem Kalender, yeni pozisyonlardaki yeteneklerin teknoloji bilgilerini ve yetkinliklerini değerlendiren testler yaptıklarını, bu nedenle işe alım sürecinin 50-60 gün sürebildiğini ifade ediyor ve ekliyor:

“ING’li veri bilimciler yetiştirmek üzere, Veri Bilimi Yetenek Programı kapsamında yetenek alımı yapıyoruz. Dijital sınav ve mülakat sürecini toplu olarak yürütüyoruz ve grubu veri bilimi eğitimiyle başlatıyoruz. Bu seçim süreci de ortalama 60 gün sürüyor.”

ZEYNEP KAMIŞLI
ADECCO TÜRKİYE GENEL MÜDÜRÜ

“POZİSYONU DOLDURMAK 2-3 AYI BULABİLİYOR”

– Son dönemde birkaç pozisyon öne çıkıyor: FinTech, finansal hizmetler, mühendislik ve tedarik zinciri yönetimi, yazılım, veri analitiği, üretimde orta ve üst düzey pozisyonlar.

– Ayrıca, ağırlıklı ihracat bazlı olmak üzere orta ve üst düzey satış pozisyonlarında da talep var.

– Zor bulunan pozisyonlar olan direktör ve üstü seviyedeyse bazen 2-3 ayı geçebiliyor. Bu seviyede, teklife geçiş ve karar süresi daha uzun.

– Uzman ve orta kademe yönetici pozisyonlarında genelde projenin başarıyla tamamlanma süresi 2 ayı geçmiyor. Son dönemde, özellikle teknoloji bazlı rollerde yeni içerikler var. Bunlarda pozisyonu doldurmak 2 ayı geçebiliyor.

– İyi üniversitelerden yeni mezunlarda ücret 3.500-5.500 TL net aralığında. 5 yıl deneyimlilerde 7.000 TL-10.000TL net arasına çıkabiliyor. Rakamlar, sektöre ve pozisyonun içeriğine göre değişir.

Dünyada şirketlerin en çok kaçırdığı yetenekler
Yetenek grubu                             Net değişim (%)
1- Yapay Zeka                                               -1.255
2- Yazılım test                                               -999
3- Doğal diller işleme                                    -874
4- Geliştirme araçları                                    -871
5- İnsan/bilgisayar etkileşimi                        -710
Not: 2016-2018 arasında         Kaynak: Linkedin