Pandemi sonrası şirketlerde inovasyon ve dijitalleşme artan bir ihtiyaç haline geldi ve bu ihtiyaç kurumları farklı arayışlara itti. Kurumsal şirketlerin -girişimcilik denemesi olan- fikir aşamasından şirketleşmeye uzanan süreçte bizzat çalıştıkları model olan Venture Building (VB) yapısının net anlaşılması için öncelikle kurum içi girişimcilik programlarının ve kurumsal girişim sermayesi yapılarının anlaşılması gerekiyor.
Kurumsal şirketlerin kurum içi girişimcilik programlarında ihtiyacı olan veya inovasyon stratejisi ile paralel yenilikçi fikrin bulunamaması ya da çok az sayıda üretilmesi, fikirleri hayata geçirecek yetkinlikle insan kaynağının olmaması ve çalışanların günlük iş rutininde programın gerekliliklerini yerine getirmekte zorlanması; kurumsal girişim sermayesi tarafında ise yapılan yatırımın başarıya ulaşmasında girişimciye bağlılığın yüksek olması, kurum ve girişim arasında stratejik uyuşmazlıklar yaşanması şirketleri VB modeline yönlendiriyor.
Girişimcilik denemesi olan kurumsal şirketlerin fikir aşamasından şirketleşmeye uzanan süreçte bizzat çalıştıkları model olan VB’yi sermaye, yetenek ve fikrin yönetilmesiyle kendi kendine çalışan otonom girişimler çıkaran melez bir çözüm olarak tanımlamak mümkün. Girişim üretme üzerine olan bu model için literatürde “girişim stüdyosu” (startup studio), “girişim fabrikası” (startup factory) ve “fikir stüdyosu” gibi farklı tanımlamalar yapılıyor.
VB’ler genellikle şirketten ayrı kurgulanan yapılardır ve belirli bir hedefleri vardır. Girişimci yetenekleri istihdam eder. Bunu dışarıdan fikri olan girişimciyi içeri çekerek ve fikrin üzerinde çalışaması için girişimcinin ihtiyacı olan kaynakları ve takımı sağlayarak ya da ana şirketten gelen ve hayata geçirilmesi istenen fikirleri yapabilecek girişimci yetenekleri bulup şirketin içine alarak yapar. Şirketler için en büyük avantajı, odaklı ve adanmış ekipler veya profesyonel girişimcilerle başarı ihtimalini artırarak portföy riskini azaltmasıdır.
VB Modelleri
İnsan kaynağı, sermaye ve fikir bileşenlerinin bir araya gelerek oluşturduğu farklı yapılar mevcut. VB modelleri, fikri içeride arayanlar veya dışarıda arayanlar, insan kaynağı vermeye odaklananlar ve daha çok fon vermeye odaklanan yapılar olarak farklı kategorilere ayrılıyor.
Saf (Pure) VB modelinde fikir üretimi içeride yapılır, ihtiyaç duyulan yetenekler ya organizasyondan sağlanır ya da istihdam edilir. Finansal destek sağlanır ancak limitlidir. Diğer VB türlerine göre daha fazla finansman ile kurulur. Örnek olarak internet ve teknoloji şirketlerine yatırım yapan ve portföyündeki girişimlerin ölçeklenmesini sağlayan Rocket Internet verilebilir. Rocket, platform, pazar yeri ve teknoloji girişimlerine odaklanarak şimdiye kadar 200’den fazla şirket kurmuştur. Bu yapıdan çıkan girişimlerim toplam değeri ise 30 milyar dolar.
Girişim Sermayesi (VC) Karakterli VB’de fikirler dışarıda aranır ve ayni desteklerden daha çok finansal destekte bulunulur. İnsan kaynağı desteği minimum seviyededir. Girişimci takım fikri, emeği ve koyduğu para oranında hisse alır. Bu tür VB’ler belirli birkaç sektörde uzmanlaşırlar. Örnek olarak Atlanticlabs dijital sağlık, makine öğrenmesi, mobilite ve endüstriyel çözümler alanına odaklanıyor. Portföyünde 39 adet girişim var ve bugüne kadar 5 başarılı çıkış yaptı.
İnkübasyon Karakterli VB’de fikirler dışarıda aranır; insan kaynağına ve ayni desteklere fonlamadan daha çok odaklanılır. Sermaye desteği azdır ya da hiç yoktur. Girişimciye daha fazla sorumluluk verilir. Destek süresi diğer VB’lere göre daha kısadır. Örnek olarak ağırlık olarak pazaryeri girişimlerine yatırım yapan Nexea, şimdiye kadar 30 girişime yatırım yapmış ve 1 adet başarılı çıkışı vardır.
VBaaS, başka şirketlerin fikirleri için girişim gibi çalışacak yapıyı kurar. Sektörel ve teknik bilgi birikimi yüksektir. Takım kurma, proje yönetimi VB şirketindedir ve maddi kaynağı projeyi yapmak isteyen kurum sağlar. Proje tamamlandığında ise ürün/hizmeti müşterisi olan şirkete teslim eder. Örnek olarak verilecek BCG Digital Ventures, şimdiye kadar 1000 üzerinde çalışanıyla 250’den fazla inovasyon girişimi denemesi gerçekleştirmiş ve 100’den fazla girişim oluşturmuştur.
Kurucu Şirket Karakterli VB modeli diğer VB türlerine bir alternatif oluşturmaz ancak ayrı değerlendirilmelidir. VB ayrı bir şirket olmasına rağmen ana şirketten bağımsız değildir. Şirketin uzun vadeli stratejisine hizmet ederek ana şirket için girişimler oluşturur. Örnek olarak InMotion mobilite, ulaşım ve seyahat odak alanlarında Jaguar Land Rover ve partnerleri için girişim çıkarmaktadır. 2019 yılında 6 yatırım yaptı ve toplam tutar ise 32,5 milyon euro ve 26,8 milyon sterlin.
İyi Bir Venture Building Yapısı Kurmak için İpuçları
Kurumların, kurum içindeki yeteneği, ayni kaynakları ve sermayeyi düşünerek uygulayacağı VB modeli farklılık gösterebilir. Bu yapıyı kurarken dikkat edilmesi gereken hususlar şunlardır:
■ Yatırım tezi oluşturma: Kime, neye, nasıl yatırım yapılacak?
■ Hangi yeteneklere ihtiyaç duyulacak?
■ Ne tür destekler (back office veya ayni destekler) verilecek?
■ Fikir havuzu oluşturma: Fikir, içeride mi dışarıda mı aranacak?
■ Fikirleri ve projeleri şeffaf ve objektif bir şekilde değerlendirmek için skor kartı oluşturma: Projelerde hem takım hem de üst yönetim tarafından kolayca takip edilmesini sağlamak için net, şeffaf metrikler belirleme.
■ Portfolyo mantığını benimseme: Odak alanlarına ve stratejik hedeflere uygun olacak şekilde birçok projeyi aynı anda yürütebilme.
■ Projeler için devam, pivot veya durdur kararlarını verebilme.
■ Ödüllendirme mekanizmasını kurgulama.
Türkiye’de ise farklı VB türlerinde örnekler mevcut. Softtech Teknoloji şirketinin kurduğu Softtech Ventures inkübasyon karakterli VB modeline, Fibabanka’nın hayata geçirdiği yatırım ve teknoloji girişimi Finberg kurucu şirket karakterli VB’ye, Strateji ve danışmanlık şirketi Core Strateji’nin kurumlarda SWAT ekiplerle yeni kurumsal girişimler geliştirmesi ve hayata geçirmesi ise VBaaS’a örnek olarak verilebilir.
FİBABANKA’NIN STRATEJİSİ
ÖMER MERT – FİBABANKA GENEL MÜDÜRÜ
Biz hem banka içindeki yenilikçi fikirlerimizi yeni girişim (startup) gibi hayata geçirmek için hem de stratejimize uygun girişimlere yatırım yapmak için Finberg organizasyonunu hayata geçirdik.
Finberg ile şimdiye kadar ön muhasebe programı olan Bizim Hesap’a, elektronik para şirketi olan Birleşik Ödeme’ye, ödeme çözümleri sunan Compay’e ve ikinci el araç alım satım deneyimine odaklanan Garaj Sepeti’ne doğrudan yaptık.
Girişim Geliştirme (Venture Building) tarafında ise banka dışı platformlarda havale yapmayı sağlayan ödeme sistemini kendi ekibimizle geliştirdik, sonra spin-off ettik ve ödeme çözümleri sunan yeni girişim Compay ile birleştirerek hızla büyümesini sağladık.
Müşterileri senet veya kredi kartı limit sıkışıklığından kurtarıp faizsiz krediyle satın alma gücünü artırmak amacıyla E-ticaret sitemiz TaksitMarket’i piyasanın ihtiyacı olan 12 ay yüzde 0 faizle krediyle satış yapan bir mağaza olarak kurduk.
Amacımız Fibabanka için çevik çalışan ve kendi başına değeri olan birçok girişimden oluşan güçlü bir ekosistem yaratarak müşteriye her zaman en yenilikçi çözümü sunmak.
“SOFTTECH VENTURES’I DESTEKLEMEK İÇİN KURDUK”
HAKAN ARAN – İŞ BANKASI GMY
Kurumların yeni inisiyatifler inşa etmede yeteri kadar çevik olamadığını ve fırsatları kaçırdığını görüyoruz. Bu ortamda girişimcilerin de mali gücü ve sabrı, fikrin belirli bir olgunluk seviyesine gelmesine yetemeyebiliyor.
Buradan hareketle SoftTech Ventures şirketini kurduk ve ekosistemde eksik bıraktığımız parçayı da tamamladık. Bu modelde fikri ve sermayesi olan, hayata nasıl geçireceğini bilmeyen, bilse de gereken yetkinliklerde ekibi olmayan bir girişimci ile ortaklaşa çözümler geliştirebiliyoruz.
Yeterli sermayesi yoksa ürün belirli bir olgunluk düzeyine gelene kadar ekibin fonlamasını yapabiliyoruz. Bunun yanında tümüyle kendi fikrimiz olan projelerden yola çıkarak ve o fikre gönül veren ekibi paydaş yaparak bir start-up kurabiliyor, yatırım alabileceği noktaya kadar bu ekibi destekleyebiliyoruz.
Bugüne kadar TekCep, İmece Mobil, Maximum Mobil, Point Of Business (PoB), Para Gönder, LiveWell, GullsEye, Maydanoz gibi pek çok start-up yarattık. Bazıları şimdiden şirketleşti, 100 milyon TL’ye ulaşan değerlemeler oldu.
Bu süreci sürdürülebilir hale getirmek için SoftTech Ventures adı altında tek odağı bu olan bir şirket kurduk. Hedefimiz öncelikle dijitalleşmenin ve açık bankacılığın ses getiren başarılı ve örnek girişimlerini yaratarak ülkemizin dijitalleşmesine ve büyümesine katkıda bulunmak.