Son dönemde girişimcilik ekosisteminde girişimcilerin, yatırımcıların ve yürütülen hızlandırma programlarının sayısı hızla arttı. Buna paralel olarak kurumlarda inovasyon ve girişimcilik faaliyetleri, kurum içi girişimcilik programlarının ve bu konudaki danışmanların artışı ile oldukça hız kazandı. Ama hâlâ ekonomimize katma değer yaratan ölçekte düzenli ve sık ticarileşme başarılarına ulaşamıyoruz.
Girişimcilik ekosisteminin ve kurumlarda yürütülen girişimcilik ve inovasyon çalışmalarının seri başarıya ulaşmasının önündeki engel, hem girişimlere hem de kurumsal inovasyon ekiplerine yol gösterecek, mentorluğu içselleştirmiş akıl hocalarının eksikliğidir.
Kurumlardaki inovasyon ekipleri, yalnızca iş fikirlerini test etmek ve ölçeklendirmek için değil, aynı zamanda yerleşik kurumsal sistemler ve süreçler içinde var olan kültüre karşı bir şey yaratmanın bürokratik engellerini ve tuzaklarını aşmak için de yardıma ihtiyaç duyar. Şirketlerde bu ekipleri yönetmek için bazı yöneticiler projelere atanıyor veya sponsor oluyor ancak bu kişiler her zaman inovasyon odaklı ekiplere mentorluk yapacak yetkinlik ve vizyonda olmuyor.
Girişimcilik ekosisteminde ise iyi mentor eksikliği daha önce girişimciliği deneyimlemiş olan kişilerin azlığı ve yeterince yol göstermemesi nedeniyle girişimcilerin pes etmelerine neden oluyor. Endeavor’ın New York City’deki teknoloji firmaları üzerinde yaptığı bir araştırmada, başarılı girişimciler tarafından mentorluk alan kurucuların yüzde 33’ünün en iyi performans gösterenlere dönüştüğü saptandı. Bu, girişimcinin iyi performans gösterdiği ya da yatırımında artış sağladığı anlamına geliyor. Ayrıca 100 milyon doların üzerinde önemli bir satın alma olarak tanımlanıyor. Bu grupta yer alanların, diğer New York merkezli teknoloji şirketlerinden 3 kat daha iyi performans gösterdikleri görüldü.
Girişimciler ve inovasyon ekipleri mentor istediğine inanırlar ancak aslında bir öğretmen, danışman veya koç isterler. Stanford ve Berkeley üniversitelerinin meşhur girişimcilik hocası Steve Blank’in sözü, gördüğüm en iyi yol gösterici: “Belirli bir konuyu öğrenmek isterseniz bir öğretmen bulun. Belirli alanlarda beceri geliştirmek ve bir hedefe ulaşmak için bir koçla çalışın. Daha iyi bir kariyer ve daha akıllıca ilerlemek isterseniz sizi önemseyecek bir mentor bulun”
Yunancadan gelen ‘mentor’ kelimesinin anlamı, “nasıl düşüneceğini öğretmek”tir. Ben buna 3 nokta daha ekliyorum:
- Neyi düşüneceğini öğretmek.
- Sonuç odaklı düşünmeyi öğretmek.
- Aksiyon odaklı düşünmeyi öğretmek.
“Mentor bulmanın eş bulmaktan farkı yok”
LinkedIn’ın kurucusu Reid Hoffman’ın önemle altını çizdiği gibi, iyi bir mentor kişilerin hayatında kritik bir yere sahiptir. Hoffman, menti ve mentor eşleşmesini “Bu biraz, bir kokteyl partisinde birine gidip, ‘Biliyorsun, artık bir yuva kurmak istiyorum’ demeye benziyor” sözüyle anlatıyor. Ona göre, mentor bulmak, en az eş bulmak kadar önemlidir. Bu nedenle mentor seçerken ihtiyatlı olmakta fayda vardır. Hoffman, kendi mentorlarının her birinin, kendisini bugün olduğu girişimci ve girişim yatırımcısı yapmada kilit bir rol oynadığını ifade eder: “Şanslı olduğunuzda sadece bir kişi çeşitli konularda size mentorluk yapabilir, bazen de tüm profesyonel ağınız sizin mentorunuz olur. Şahsen benim mentorum bu ağ idi.” Hoffman’ın dediği gibi mentorluk konusunda asla tek bir kişi yeterli değildir. Hayatınız boyunca farklı alanlarda yetkinlik ve deneyimi olan kişilerden mentorluk desteği almanız başarı için kritiktir.
Peki kim mentor olabilir?
Herkes mentor olabileceğini iddia edebilir ancak bir kişiyi diğerlerinden daha iyi bir akıl hocası yapan belirli nitelikler vardır. Benim için Türkiye’deki en önemli mentorlardan olan Ziya Boyacıgiller, ortak kurucusu olduğum ilk girişimim Climateminder’da ilk mentorumuzdu. Ziya Abi, yaşadığımız her problemin doğru nedenlerini kendi kendimize keşfetmemiz için bize sorular sorar, daha sonra da çözümü geliştirmemiz için bize pratik araçları öğretirdi. Böylece benzer zorluklarda tekrar ona ihtiyaç duymadan çözümü geliştirirdik. Onu mentor yapan önemli özellikler ise çok sabırlı olması ve öğrenme, öğretme ve paylaşma isteğine sahip olmasıydı. Kendisi hayatının yaklaşık 30 yılını girişimciliğe, yaklaşık 15 yılını da girişimciler ile çalışmaya adamış, ender bulunan tecrübe hazinesiydi.
MENTOR EKSİKLİĞİNE ÇÖZÜM
Kurumlar tarafında bu konudaki eksikliği gidermek için iki yol kullanılıyor. İlk olarak şirket içinde inovasyon ekiplerine yol gösterecek etkin kişilere mentorluk eğitimi aldırılıyor. Düzenli aralıklarla bir araya gelerek ekiplere gerekli tavsiyeler veriyor ve varsa network’lerinden ilgili bağlantıları kuruyorlar. Ama daha da iyi yöntem olarak girişimcilik ekosisteminden gerçek mentorlardan kurum içindeki girişimcilik projeleri için hizmet alıyorlar. Özellikle şirket inovasyon alanları ile eşleşen ve farklı alan bilgisi gerektiren projelerde farklı (girişimci) bakış açılarını da şirkete kazandırmış oluyorlar. Bugün Anadolu Efes, Türkiye İş Bankası, Allianz, Türk Traktör, Otokoç gibi şirketler bu yöntemleri etkin kullanan şirketlere örnek verilebilir.
Ekosistemde iyi mentorların artması bir evrim meselesidir. Girişim ekosisteminden çok sayıda başarılı girişimcilerin çıkması ve yaşadıkları deneyimi “give-back” (geri verme) kültürü ile ekosistemde ihtiyacı olan yeni girişimlere aktarması ile iyi mentor sayısının artması sağlanacaktır. Bugün Getir, Trendyol, Peak Games gibi Türkiye’de yeni unicorn’ların artması, kurucularının deneyimlerini ve bilgeliklerini sonraki nesil girişimcilere aktarması ekosistemdeki gerekli mentor eksiğinin giderilmesini sağlayacağı konusunda bize ümit veriyor.
İYİ BİR MENTOR NASIL OLMALI?
- Dikte etmek yerine öğretmeli Mentorun rolü, kurucunun iş modeli varsayımlarını ve piyasa tahminlerini kendisininkiyle değiştirmek değildir. Mentor, kuruculara (iç veya dış girişimci) bu varsayımları nasıl test edeceklerini ve doğrulayacaklarını (veya geçersiz kılabileceklerini) öğretmelidir.
- Odaklı tavsiyeler vermeli Mentorluk tavsiyesi, kurucunun sahip olduğu özel ihtiyaçlara odaklanmalıdır. Bu, elbette, belirli bir mentorluk seansı için net bir hedef belirlemesi gereken kurucuya bağlıdır. Yine de mentorlar genel ve kapsamlı tavsiyeler vermekten kaçınmalıdır.
Başarılı mentorlar genellikle analitik kişilerdir. Karmaşık fikirleri yıkmaya ve sorunlara farklı açılardan yaklaşmaya alışkındırlar. - Varsayımlara meydan okumalı İlk olarak, iyi bir mentor doğrulanmamış iddiaları açığa çıkararak kurucunun düşüncesine açıkça meydan okur. Girişimcilerin ürün fikirleri konusunda tutkulu olmaları gereklidir. İkincisi, mentorlar kurucuların deneyler tasarlamasına, müşterilere fikri anlatmasına veya piyasadaki benzer rakipleri aramak gibi bilinmeyen şeyleri öğrenmenin yollarını bulmasına yardımcı olmalıdır.
- Alan uzmanı baskısı yapmaktan kaçınmalı Sektördeki uzmanlığınızı bir girişime uygulamaya çalışırsanız, sektörün içinden gelenler için, yıkıcı yenilikci, sürdürülebilir olmayan inovasyon gibi görünür. Girişimciler, endüstri uzmanlarından tavsiye ararken bunun farkında olmalıdır. Ancak, aynı zamanda en iyi mentorların, kendi önyargılarının farkında olan ve kişisel çıkarları ile duygusal bağları olan alanlarından uzaklaşanlar olduğunun bilincinde olmalıdır.
- Girişimcilere nasıl iyi mentiler olunacağını öğretmeli Her mentorluk seansından sonra, girişimciler mentiler olarak mentora teşekkür eden ve konuşmayı özetleyen bir e-posta yazmalıdır. Tavsiye verilen yapılacakları yaptığında veya yapamadığında bilgi vermelidir. Şirket durumu, ihtiyaçları ve başarıları gibi unsurlar hakkında aylık bir güncelleme yazıp bunu tüm mentorlara, yatırımcılara ve diğer ilgili kişilere göndermelidir.
YAZARIN DİĞER YAZILARI
- Büyük kurumların yeni stratejisi: Bankacılık!
- Kurumsal girişim sermayesinin yükselişi
- Kurumsal İnovasyonun ve İşbirliğinin Hızlandırıcısı: Pandemi
- Otomotivde bir başarı hikayesi
- Girişimcilik yolculuğunda yeni model: Venture Building
- Sanayi sektöründe girişimcilik harekatı
Fotoğraf: Pixabay