Dikkat yüksek ego!

Stanford Üniversitesi’nden David Larcker ve arkadaşları, son yıllarda etkisini iyice gösteren önemli bir konuyu mercek altına almaya karar verdiklerinde farklı bir yönteme başvurdular. Amaçları, ‘narsist’ ya da ‘yüksek egolu’ CEO düzeyini saptamaktı. ABD iş dünyasında bu kapsama giren liderlerin oranının arttığına yönelik işaretler vardı ve onlar da bu konuya açıklık getirmek istiyorlardı.

Larcker ve ekibi, CEO’ların algısını ölçmek için şirket yönetim kurullarına başvurdular. Onların değerlendirmesine göre ‘egolu’ CEO düzeyini saptadılar. Araştırmada, 179 direktörden, 182 CEO için değerlendirme yapması istendi. Sonuçta, ‘narsist’ oranı yüzde 18 çıktı. Prof. Larcker, sonuçta şu analizi yaptı: “Nüfusun ortalama yüzde 5’i bu kapsama girdiğine göre, CEO’larda bu özellik 3 kat daha fazla görünüyor.”

Dünyada çok tartışılan bu konu Türkiye’de de sık sık gündeme geliyor. Startup kurucularından CEO’lara, üst düzey yöneticilerden patronlara kadar iş ortamını “zehirleyen” bu tip liderlerin etkileri ele alınıyor. Türkiye’de yakın zamanda birkaç defa bu konu sosyal medyada gündem olmuştu.

DÜNYANIN SORUNU MU?

Georgia Üniversitesi’nden Dr. Keith Campbell, nüfusun genelde yüzde 1-2 arasındaki bölümünün ‘yüksek ego’ kapsamında olduğunu söylüyor. Harvard Medical School’daki araştırmacılar ise her 10 kişiden 1’inin bu şekilde değerlendirilebileceğini saptadılar.

Marks Group’tan Gene Marks da bu görüşte. Ona göre 100’de 1 kişi “yüksek egolu” olarak nitelendirilebilir. Ancak, iş dünyasındaki yöneticiler için ‘narsist’ oranını daha yüksek tahmin ediyor: “Yüzde 21.”

Psychology Today’deki bir araştırma ise nüfusun yüzde 2.5’luk bölümünü, şirket liderlerinin de yüzde 7’sini ‘narsist’ sınıfına dahil ediyor.

İş dünyasında ‘yüksek egolu’ ya da ‘narsist’ liderlerin oranına yönelik değişik veriler var. 2018 yılında ABD’de HR Magazine’in yaptığı araştırmada, CEO’ların yüzde 5’inin bu kapsama girdiği saptanmıştı. Bunun yanında yüzde 60’ı ise ‘yüksek düzeyde’ alçak gönüllü olarak değerlendirilmişti.

MÜTEVAZI LİDERLİĞİN ETKİSİ

“İyiden Mükemmele” (Good to Great) kitabının yazarı Jim Collins, 1500 şirket ve liderlerini kapsayan araştırmasında birçok ortak özellik saptamıştı. Mükemmel şirketlerin liderlerinin ortak özelliklerinden biri de “mütevazı’ olmalarıydı.

Bu araştırmadan yıllar önce Koç Holding’in kurucusu merhum Vehbi Koç da benzer bir saptama yapmıştı: “İlerlemek istiyorsanız, büyük çapta işler kurmak kararındaysanız iyi öğrenim göreceksiniz, alçakgönüllü olacaksınız.”

Coca-Cola’nın eski CEO’su Muhtar Kent, kendini “alçak gönüllü” lider olarak değerlendiriyor. Başarı için “mütevazı” olmanın yeterli olduğuna dikkat çekiyor ve ekliyor: “Çantamı da gerçek anlamda ben taşırım, mütevazı, alçak gönüllü olmaya çalışırım.”

Ancak, Milan Polytechnic Üniversitesi’nden Camilla Curnis’in yaptığı çalışma, başarının bir başka boyutuna dikkat çekiyor. Onların araştırmasına göre, ‘yüksek egoya’ sahip yöneticilerin CEO düzeyine ulaşmaları, normal akranlarına göre yüzde 29 daha hızlı gerçekleşiyor.

Buna karşılık ‘narsist’ kapsamına giren liderlerin şirketlere maddi etkisi de oluyor. Bu konuda 2013 yılında yapılan araştırma, S&P 500’deki şirketlerin liderlerini analiz etmişti. Araştırmaya göre, yüksek egolu CEO’ların şirketleri, akranlarına göre daha düşük performans gösteriyor ve yolsuzluk gibi olumsuz gelişmelere daha fazla karışıyor.

GÜÇLÜ LİDERLİĞİN PARÇASI!

Uzun yöneticilik döneminden sonra çok sayıda şirkette yönetim kurulu üyeliği görevini yürütün Lale Saral Develioğlu, bu konudaki istatistikleri doğrulayan bir değerlendirme yapıyor: “Liderlerin birçok güçlü özelliklerinin yanında kendilerini önemli ve üstün görme eğilimleri toplumun genelinden daha fazla olabiliyor.”

Develioğlu, “Birlikte çalıştığım birçok lider ve patronda bunu gözlemledim” diyor ve şunları ekliyor:
“Ancak bunun dozu ve kişilerin dışarıya yansıtma şekli, güçlü liderliğin doğal bir parçası olduğunda dikkat ve tepki çekmiyor. İşin boyutu yüksek egodan empati yoksunluğu ve hep başkalarını suçlamaya uzandığında, bunun liderlik özelliği değil, kişiye özel bir narsizm rahatsızlığı olduğunu düşünüyorum.

Narsist liderlerin artması konusunda bir veri ya da saptamam yok. Öte yandan, her sistem kendine uygun lideri üretir diye inanıyorum. Yaşadığımız zaman ve sistem narsisizm özelliklerin baskın olması için daha müsait olabilir.”

GİRİŞİMCİNİN EGO SENDROMU

Yakın zamanda girişimcilik dünyasında bir ‘ego’ tartışması da yaşanmıştı. “Egonun bu kadarı da olmaz” değerlendirmelerine neden olmuştu.

Benzer tablo dünyanın dört bir yanında yaşanıyor. Bu nedenle de deneyimli girişimciler, ‘Ego tuzağına düşmeyin” önerisinde bulunuyor. Örneğin, Getir’in Kurucusu Nazım Salur, bir paylaşımında, “Startup kurucuları, egonuzun, aklınızın önüne geçmesine izin vermeyin” uyarısında bulunmuştu.

Endeavor Türkiye Başkanı ve Mynet Kurucusu Emre Kurttepeli, bu konuda önemli bir saptama yapıyor: “Ego sorunu özellikle seri girişimci olmayıp tek bir girişimde başarı sağlayanlarda sıkça görülen bir durum.”

Ona göre “Her şeyi ben doğru bilirim” düşüncesiyle hareket eden girişimciler, bu aşırı güvenle daha kolay hata yapıyor, “tek sesli” yönetimi benimsiyor. Egosu yüksek kuruculardan da çok fazla “seri girişimci” çıkmıyor.

Emre Kurtepeli, bu tip girişimcilere şu öneride bulunuyor: “Bu durumdaki girişimcilere ilk önerim ‘farkındalık’ olacak. Bu durumun kendileri için başarısızlık yarattığına kendilerini ikna etmeleri gerekiyor. Sonrasında kendi yaptıklarını başkaları ile kıyaslamamayı alışkanlık haline getirmelerinde yarar var. Bununla beraber egosunu okşayan ortamlardan çıkıp, daha çok yeni bir şeyler öğreneceği, hatta o konuda en bilgisiz kişi olduğu ortamlara girmesini öneririm.”

KUŞAK FARKI VAR MI?

GE Türkiye’nin eski CEO’su ve çeşitli şirketlerde bağımsız yönetim kurulu üyeliği yapan Canan Özsoy, “Kuşaklar arası fark” konusuna dikkat çekiyor. “Patron ve CEO’larda fazla gelişmiş ego hatta narsisizme varan benmerkezcilik, kuşaktan kuşağa ciddi oranda azalıyor” diyor ve görüşlerini şöyle ortaya koyuyor:

“Baby boomer’ kuşağında, özellikle de erkek patron ve CEO’larda neredeyse standart davranış biçimi olan ego ve benmerkezcilik, bir sonraki kuşakta azalarak sürdü.

Şimdilerde yavaş yavaş yönetici ve genç patron koltuğuna oturan Y kuşağında ise çok daha az rastlıyoruz. Şimdi 40 yaşında olan bu genç patron ve yöneticiler kolektif çalışmaya, ortak akla ve birlikte hareket etmeye çok daha yatkın güçlü olmaktan çok iyi olmayı önemseyen davranışlara yöneliyorlar.

Bu genç kuşaklarda dikkatimi çeken ikinci bir husus ise kadın erkek arasındaki davranış farklılığının çok azalmış olmasıdır. Her iki cinsin de daha benzer davranış ve değer yargılarına sahip olmalarıdır.”

“NARSİST LİDER SAYISI SON DÖNEMDE ARTIYOR”

• UZUN VE ZORLU YOL
  Başarılı bir CEO/patron olabilmek için uzun ve zorlu bir yolculuğu başarıyla gerçekleştirebilmek gerekir. Bu yolculuktaki başarı ise genelde kendine güvenen, azimli, vazgeçmeyen, doğru kararlar alabilen ve kendini geliştiren profildeki iş insanları tarafından elde ediliyor.
• KENDİNİ BEĞENME SORUNU
  Yolculuğun süresi ve başarının büyüklüğü, bazen kendine güveni, ‘kendini beğenmişliğe’ dönüştürebiliyor. Dolayısıyla liderlerde ego sorunu genelde kaçınılmaz bir durum.
• NARSİSTE DÖNÜŞ
  Bazı liderler bu durumu daha iyi yönetebiliyorlar. Bir bölümü ise yönetemeyip narsist olarak tanımlanıyorlar. Bence yüksek egoluların sayısı giderek artıyor. Çünkü, başarının boyutu da, sosyal medya üzerinden etkisinin yayılması da eskiye göre çok daha büyük ve hızlı.”

YILLIK RAPORDAKİ MESAJ

Financial Times’da yer alan bir araştırmaya göre, liderlerin ‘narsist’ (yüksek egolu) olduklarına yönelik mesajı ‘yıllık raporlardan’ da elde etmek mümkün. Araştırmaya göre rapordaki ‘imza sayısı’, ‘CEO’nun fotoğrafları’ ve kullandığı ‘ben’ sayısı bu konuda önemli ipucu veriyor.

DATA
GLOBAL BİR GERÇEK

• %18: Stanford’dan David Larcker ve arkadaşlarına göre …CEO’ların yüzde 18’i yani neredeyse yüzde 5’i narsist kapsamına giriyor.
• %21: Marks Group’tan Gene Marks’ın araştırmasına göre CEO’lar dahil üst düzey yöneticilerde
  ‘narsist’ oranı yüzde 21’e ulaşıyor.
• %1-2: Georgia Üniversitesi ve Harvard Tıp Fakültesi’nin araştırmaları, toplumun yüzde 1-2’sinin ‘yüksek egolu’ olduğunu ortaya koyuyor.
• %60: HR Magazine, CEO’lardaki ‘narsist’ oranını 2018’de yüzde 5 bulmuştu. Araştırmada ‘mütevazı’ olanların düzeyi ise yüzde 60 çıkmıştı.