Hatadan korkmayan şirket dönemi

YAZI: M.RAUF ATEŞ

Türkiye’nin yerli otomobili TOGG’da iş yapma kültürünü ‘çevik yönetim’ modelinin üzerine kuran CEO Gürcan Karakaş, ‘Sadece çalışmayan hata yapmaz’ ilkesini hayata geçirdi.

Bu kapsamda şirketteki tüm çalışmalarda, yapılabilecek hatalar, sürekli öğrenme sürecinin bir parçası ve ‘en hızlı öğrenme yöntemlerinden’ biri olarak görülüyor. Bir şekilde, hata yapmak, süreçleri iyileştirme yöntemi olarak değerlendiriliyor. Gürcan Karakaş, “Üstelik bazen işin başında ortaya çıkmış bir hata önemli ve ucuza mal olmuş erken bir uyarı da olabilir. Sadece kendi hatalarımızdan değil, başkalarının hatalarından da öğrenebiliriz” diye konuşuyor. Bu stratejinin başarılı olmasının koşulunun da ‘korkusuz’ bir ortam yaratmaktan geçtiğinin altını çiziyor:

“Çalışma arkadaşlarımızın, işimizin gerektirdiği çeviklik için, otonom çalışmaları ve ortak akılla karar alabilmeleri önemlidir. Otonom karar alabilen ve uygulayanların ise hata yapmaları ve bundan dolayı eleştirilmeleri de doğaldır. İşe aldığımız arkadaşlarda aradığımız ‘duygusal istikrar’ özelliği bu eleştiriyi göğüsleme ve daha iyisini yapmak için yola devam etmek için gereklidir.”

TOGG CEO’su Gürcan Karakaş’ın dikkat çektiği gibi, aslında bütün şirketler, özellikle de ‘inovasyon’ konusunda fark yaratmak isteyenler, “Bizim kültürümüzde hata yapmak vardır” değerlendirmesini yapıyorlar. Ancak, araştırmalar, gerçekten bu kültürü benimseyenlerin sayısının az olduğunu ortaya koyuyor.

McKinsey’nin danışmanlarından Alex Morris, yaptığı önemli bir araştırmanın sonuçlarına dikkat çekerken, “İnovasyonla uğraşan, yenilikçi uygulamalar gerçekleştiren liderlerin yüzde 85’i, ‘hata korkusunun’ sık sık ya da her zaman inovasyonu engellediğini söylüyorlar” diyor. Ona göre, şirketlerin sadece 4’te 1’i bu korkuyu anladıklarını söylüyor. Yüzde 11’i ise önlem olarak hiçbir şey yapmıyor.

KORKUSUZ ORGANİZASYON

‘Fearless Organization’ (Korkusuz Şirket) kitabının yazarı Amy C. Edmondson, bu konuda araştırmalar yapan liderlerden. Araştırma ve kitaplarında, şirketlerde her açıdan “korkuyu” ortadan kaldırmanın önemine dikkat çekiyor.

Üst düzey yöneticiler arasında yaptığı araştırmada, “Başarısızlıklarınızın yüzde kaçında suçlanıyorsunuz?” sorusunu yöneltti. Elde ettiği oran yüzde 2-5 arasında değişiyordu. Ancak, aynı soru ekiplerine sorulduğunda çok farklı bir sonuca ulaşıldı. Buna göre, çalışanların yüzde 70-90’lık bölümü “hataları” nedeniyle suçlandıklarını paylaştılar. Edmondson, “Bu konuda saptadığımız en talihsiz sonuç ise hataların rapor edilip saklanmaması ve ders alınmamasıdır” diye konuşuyor.

Pegasus Havayolları Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Nane, “Bana göre iş yapan insan, doğal olarak hata da yapabilir” diye konuşuyor ve ekliyor: “Hata yapmayan, iş yapmayandır. Önemli olan, bile bile hata yapmamak ve yapılan hatadan ders çıkartmaktır.

Bile bile hata yapmak kesinlikle kabul edilmemesi gereken bir davranıştır. Tam tersi ise hatadan ders çıkartmak ve bunu da bir öğreti olarak kabul edip, diğer ekip arkadaşlarıyla paylaşmaktır. Böylece aynı konuda, benzer hata yapılmasının da önüne geçilmiş olunur.

DUR, TEKRAR BAK!

TOGG CEO’su Gürcan Karakaş, şirket bünyesinde “sürekli öğrenci olma” yaklaşımını uyguladıklarını söylüyor. Bu şekilde hata yapma korkusu olmadan kararlar almayı, inovasyonu desteklediklerine dikkat çekiyor. Bunun başarılı olması için de ‘şeffaf ve güvene’ dayalı bir ortam yarattıklarını ekliyor.

“Süreç olarak baktığımızda TOGG ile çıktığımız yol çok uzun ve bu da değişimleri kaçınılmaz kılıyor” diyen Karakaş, şöyle devam ediyor: “Bu değişimleri işimizin bir parçası kabul ederek kullanıcı değeri odaklı gelişme planımız (UVDP) çerçevesinde ‘dur, tekrar bak ve değerlendir’ prensibi ile öngördüğümüz planlarda dahi değişikliklere gidebiliyoruz. Bu sadece bize hatamızı ya da öngörülerimizdeki değişikliği kabul etmek anlamında değil buna istinaden hangi farklı aksiyonları hızlı alabileceğimiz konusunda da çeviklik kazandırıyor.

Biz TOGG’da karşımıza çıkan her engeli bir öğrenme fırsatı olarak görür, hatalarımızı ise bize öğrettiği için sever ve gülümseyerek hatırlarız.”

GECE UYUMAYAN CEO!

Hata yapmak ve başarısızlık korkusu, sadece gençleri veya deneyimsizleri etkilemiyor: Norwest Venture Partners tarafından 2018 yılında yürütülen bir ankete göre, CEO’ların yüzde 90’ı “başarısızlık korkusunun onları geceleri diğer endişelerden daha fazla ayakta tuttuğunu” itiraf ediyor.

TAV Havalimanları CEO’su Serkan Kaptan ise son dönemde ‘hata yapma/başarısızlık’ konusunda şirket liderlerinde daha yapıcı bir yaklaşımın öne çıktığına dikkat çekiyor. Kaptan, “Bu kapsamda yenilikler için başarısızlığa daha fazla tahammül ettiklerini duyuyoruz” diye konuşuyor: “Tüm fikirlerin açıkça ifade edilebildiği ve tartışıldığı bir ortam, inovasyon kültürünü organizasyonda yaygınlaştırmanın ve etkin hale getirmenin ilk ve vazgeçilmez koşulu olarak karşımıza çıkıyor. Aynı şekilde, her kademede çalışanların yeni bakış açıları geliştirmesi ve bunları çekinmeden uygulamaya koyabilmesi gerekiyor.

Her 100 fikirden, girişimden ancak 3 ya da 4’ü başarılı oluyor ama bugünün rekabetçi dünyasında tüm farkı bu girişimler yaratıyor. Dolayısıyla biz TAV’da açıklığı ve farklı bakış açılarına saygıyı, hata yapabilme cesaretini çok önemsiyoruz. Sadece pahalı hatalar yapmamaya dikkat ediyoruz. Bunu da açık süreçler ve kontrol noktaları tanımlayarak sağlıyoruz.”

HATA YAPMAK NORMALDİR

Borusan Otomotiv CEO’su Hakan Tiftik, “başarısızlıkları, öğrenme fırsatı olarak görmenin, çalışanı ve organizasyonu uzun vadeli başarıya götürebilecek önemli faktörlerden biri” olduğunu söylüyor. Ona göre, başarısızlıklar, ekip üyelerini, uyum sağlamaya, yeni beceriler öğrenmeye ve yeteneklerini geliştirmeye itiyor. Tiftik, Borusan Otomotiv’deki kültürü ve ‘hata yapma korkusunu’ engelleme stratejisini şöyle paylaşıyor:“Başarısızlıkların, dayanıklılığı teşvik ederek gelecekteki başarının temelini oluşturmaya zemin hazırladığını organizasyonlarımızda görüyoruz.

Kariyer hayatımda, çoğu çalışanın yeteneklerini zor zamanlarda geliştirdiğine, en büyük başarılarını, başarısızlıklarının üzerine inşa ettiklerine şahit oldum. Çünkü, zorluklar insanları kamçılıyor, eğitiyor ve geliştiriyor. Başarısızlığın, kriz ve zaman yönetimi yeteneğini güçlendirdiğini, aksiyon aldırdığını, baskı altında karar verme ve problem çözme becerilerini geliştirdiğini, başkalarına yol gösterdiğini düşünüyorum.”

Bu kapsamda “Güçlendiren ve Yol Yapan Liderlik” yaklaşımını devreye aldıklarını söylüyor: “Bu ilkemizin odak noktalarından birisini de hata yapmak ve başarısızlıklardan öğrenerek daha güçlü bir liderlik oluşturmak oluşturuyor. Hata yapılabilir, normaldir. Nasıl çözülebileceğine, tekrarlanmasının nasıl önlenebileceğine odaklanıyoruz.”

 

ALARKO KÜLTÜRÜNÜN 3 BİLEŞENİ

İZZET GARİH
Alarko Holding Yönetim Kurulu Başkanı

• DEMOKRATİK ORTAM Bizler Alarko kültürünü içselleştirmiş liderler olarak her daim takımımızdaki arkadaşların karar almasını teşvik eder, bu kararları demokratik ortamda tartışır ve gelişen nihai fikri onaylarız.
• ORTAK KARAR Bu yöntem hata yapma riskini minimize etmeye yarar, ancak oranı sıfıra indiremez. Buradaki önemli nüans, demokratik olarak hatanın da başarının da lider ve ekibinin ortak ürünü olmasıdır.
• ADANMIŞLIK Bu yöntem terazinin başarı tarafının daha yüksek olmasını sağlıyor. Aynı zamanda terazinin iki tarafının da hayatın bir parçası olduğunu içtenlikle kabul etmemiz gerekiyor. Böylece kadrolarımızda daha büyük bir adanmışlık hissi yaratmak mümkün olur.

 

ELON MUSK’IN HATA YAKLAŞIMI

BÜLENT ALTAN
Spacex Eski Direktörü

• ANALİZ FELCİ Hata yapma kültürü SpaceX’te de vardı. Ancak, bu genelde çok yanlış anlaşılıyor. Orada amaç, hızlı karar almak, denemek ve deneyim oluşturmaktı. Çok sayıda şirkette, özellikle büyük olanlarda, ‘analysis paralysis’ (analiz felci) dediğimiz bir durum ortaya çıkar. Çalışanlar ve yöneticiler, hata yapmak korkusuyla karar almaktan korkarlar.
• KORKUYU ÖNLEMEK Özellikle bir karar, her şey yüzde 100 bilinmeden verilecekse, yöneticiler bunun sonuçlarından korkup, şirketi ‘yönetim felcine’ sürükleyebilirler. Halbuki kararsızlık, hata yapmaktan çok daha kötüdür. Oysa insanlar hatadan bir şeyler öğrenir, kararsızlığın ise hiçbir yararı yoktur.
• SPACEX KÜLTÜRÜ Hem Elon Musk hem de bizim gibi üst düzey yöneticiler erken karar verip, hata yapmayı göze alırdık. Buna ‘risk’ denir ve her riskin de yönetilmesi gerekir. Çoğu zaman alınan risk, bir süre sonra doğru karar anlamına gelir. Ancak, bazen de yanlış karar verilir ve geri adım atılır, doğru yön seçilir. Hataları cezalandırırsanız, cesur karar alınmasının önünü de kapatır, şirketleri felç edersiniz. Cesaret ve önderlik, bir şirket için en önemli özelliktir. Bu da SpaceX’in en önemli özelliklerinden biridir.

 

DİK KAYAYA TIRMANAN DAĞCININ BAŞARI SIRRI

Alex Honnold, Amerikalı bir kaya tırmanıcısı… Dünya çapında tanınan Honnold, 3 bin metrelik El Capitan kayalığının dik yüzüne tek başına, halatlar olmadan tırmandı. Bunu tek başına yaptığı için herkesi şaşırtmıştı. Başarıda yetenek ve disiplin önemli rol oynamıştı. Ancak, yapılan MRI taramasında, onun beyinin ‘korkuyu’ kaydetmediği saptandı. Korku duygusu olmadığı için dünya çapında bir başarıyı gerçekleştirmişti.

 

HATA KORKUSUNUN BEDELİ

Değişik şirketlerde neler oluyor?

• %85 İnovasyona engel: Yenilikçi uygulamalar gerçekleştiren liderlerin yüzde 85’i, ‘hata korkusunun’ sık sık ya da her zaman inovasyonu engellediğini söylüyorlar. (McKinsey)
• 1/10 Liderlik için: Alex Morris, ‘Global kurumsal şirketlerin yüzde 30’u, daha düşük korkulu ortamlarına sahip. Bu şirketlerin 10’da 6’sı, yüksek korkulu şirketlerde ise 10’da 1’i inovasyon lideridir” diyor.
• 2 Kat Hata kültürü: McKinsey’in araştırmasına göre, yenilikçi şirketler, daha az inovatif olanlara göre ‘hata yapmaya açık’ çalışanlarını 2 kat daha fazla ödüllendiriyorlar. Bu tip şirketlere hata kültürü ‘gömülmüş’ durumda.
• 1/3 Korku faktörü: YouGov işbirliği ile yapılan Fear Factor Index (Korku Faktörü Endeksi), ABD’deki vatandaşların 3’te 1’inin hata yapmaktan korktuğunu ortaya koydu.
• 2 Kişiden 1’i Daha iyisi için: Nyenrode Business Üniversitesi’nin 1000 çalışanla yaptığı araştırmaya göre, 2 kişiden 1’i, ofiste hata yapmaktan korkmamaları halinde, daha iyi performans göstereceklerini paylaşıyorlar.

300 OYUN
“Bütün kariyerimde 9 bin basketi kaçırdım, bu yüzden 300 oyunu kaybettim. Ancak, 26 defa da maç kazandıran sayı attım, bunu da bana yönelik güvenle başardım.”
Michael Jordan/Basketbol oyuncusu