Rauf Ateş
YAZI: M. RAUF ATEŞ
Getir’in kurucusu Nazım Salur, startup’ların kârlı bir bilançoya ulaşma süresi konusunda ilgi çekici bir benzetme yapmıştı. Yeni kurulan bir şirkete ‘kâr’ sormanın, 7 yaşındaki çocuğa “Maaşın ne kadar olacak?” diye sormakla aynı olduğuna dikkat çekip, eklemişti:
“İyi şirketler meyve ağacı gibidir. Büyütür ve doğru zamanı beklerken çok daha fazla meyve alırsın. Akıllı VC’ler de bu konuya böyle bakar. Onlar ağacın olgunlaşmasını, daha fazla meyve vermesini bekler. 5 yılın sonunda 50 kilogram (yılda) almak yerine, 10 yılın sonunda 100 kilogramı tercih ederler.”
Salur, 2 yıl önce yaptığı bu değerlendirmede, ortalama kâra ulaşma süresinin bu tip girişimlerde 7-10 yıl olduğuna dikkat çekmişti: “Ben zarar olarak değil, yatırım diye bakıyorum.”
Dünyada girişimcilere yönelik finansa erişimin zorlaştığı bu dönemde, startup’ların ‘kârlılığı’ tekrar gündeme geldi. Bir VC yöneticisinin deyimiyle, “Şu dönemde Amazon da 10 yıl kâr etmemişti” sözüne pek itibar etmiyor. Kârlılık süresi uzayan startup’lar için yeniden değerlendirme yapılıyor.
Tesla’nın 17, Uber’in 12 yılda kâra ulaşması doğru olmakla birlikte, yeni dönemin gerçeklerine göre kâr hesabı ele alınıyor.
YENİ DÖNEMİN GERÇEĞİ
Yemeksepeti’nin kurucusu Nevzat Aydın, 2001 yılında kurdukları şirket için 6 yıl civarında beklediklerini anlatmıştı: “Altı sene boyunca Yemeksepeti’nden para kazanmadık. Bu altı sene boyunca teyzemlerle yaşadım ve onlar beni desteklediler maddi olarak. Bu zor dönemleri atlatmamda ailemin çok büyük desteği oldu.”
Son dönemin hızlı büyüyen fintech girişimlerinden Colendi’nin kurucusu Bülent Tekmen, ‘Yeni normal’ diye nitelendirdiği bu dönemi şöyle anlatıyor: ‘Startup dünyasında kârlılığa geçmek de dahil olmak üzere genel geçer bir formül elbette bulunmuyor. Bununla birlikte startup dünyasında yıllardır değişmeyen bir oran var: Onda bir. Her 10 girişimden 9’u, faaliyete başlamasından sonra birkaç yıl içinde kapanır.
10 şirketten 1’i yoluna devam eder. Doğal olarak bu oranın hangi bölümünde olacağınız ise sektörün riskine göre değişir. Bu tabloda 2023’te kârlılığa geçmek, önceki yıllara göre daha önemli… Çünkü, girişim sermayesi fon akışında daralma var. 2023 ikinci çeyrekte yatırımlar, önceki çeyreğe göre yüzde 34 azaldı. Bu yatırımların yarısı da ‘tohum’ ve ‘Seri A’ idi. Bu nedenle yerleşik startup’ların işi daha zor.
KÂR KADAR KRİTİK GÖSTERGE
Figopara Kurucusu Koray Bahar’a göre, kâra ulaşma süresi, girişimin bulunduğu ‘dikey’ ve hangi aşamada olduğuna göre farklılık gösterebiliyor. Örneğin, erken aşamada kâra değil, gelir artışına odaklanılır. Burada da ‘aylık’ ve ‘yıllık’ büyüme hızına bakılır. Koray Bahar, bu görüşünü şöyle destekliyor: “Aylıkta ortalama yüzde 15 ve üstü gelir artışı olan girişimler başarılı olarak görünür. Girişimciler, fon alarak bu büyümenin zararını karşılayabilirler. Bir yatırım turu sonrası ise şirketlerin 12-18 ay boyunca zararını karşılayacak parayı alması sağlıklıdır. Ancak, yeterince büyüme hızına sahip olmayan şirketlerde yatırımcılar, kârlılık ya da bazı taktiksel hareketlerle hızlıca kârlı bir işe dönebilmeye bakmaya başladılar. Özellikle de şirket satışı gündeme geldiğinde kârlılık daha kritik hale dönüşüyor. Özetle, hızlı büyüyen şirketlerde kârlılık hedefini, piyasa koşulları, fonun beklentisi ve ‘çıkış’ planı belirliyor.”
Revo Capital CEO’su Cenk Bayrakdar da bu görüşü destekliyor. “Startup’larda bizim önceliğimiz kâra geçmesi değil” diyor. İlk önceliklerinin yılda dolar bazında 3 kat büyüme olduğunu belirtiyor ve ekliyor: “Bununla birlikte brüt kâr marjına bakarız. Marj pozitif ise sorun yoktur. 4-5 yıl kâr için bekleyebiliriz.”
YENİ İŞ MODELİ GERÇEĞİ
Tiko Kurucusu Sina Afra, “Startup’ların yeni iş modelleri üzerine kurulan şirketler olduğu gerçeğinin” unutulmaması gerektiğine dikkat çekiyor. O nedenle de özellikle ilk yıllarda “kâr beklentisinin” anlamsız olduğunu paylaşıyor.
“Kâr yerine, pazar payı ve büyüme hızı gibi hedeflerle hareket ediliyor. Dünya geneline baktığımızda borsaya açılana kadar kâr etmeyen çok sayıda şirket görüyoruz. Yatırımcılar bu şirketleri finanse etmek istedikleri sürece sorunsuz ilerleniyor. Bu artık ‘yeni normalin’ bir parçası.”
Sina Afra’nın dikkat çektiği yeni dönem gerçeğini “kâra ulaşma” verileri de gösteriyor. Bazı şirketlerde bu süre 17 yıla kadar çıkıyor. Epic Games’de ise rekor süre dikkati çekiyor. 1991 yılında kurulan şirketin 2023 yılında kâra geçmesi bekleniyor. Yatırımcılar, piyasa değeri 32 milyar dolara ulaşan şirketi fonlamaya devam ediyorlar.
Türkiye’nin genç şirketlerinden Faturalab, kuruluşunu takip eden 20 ayın sonunda ilk işlemini gerçekleştirdi. Şirketin kurucusu Emre Aydın, “İlk işlemden 40 ay sonra kâra ulaşmayı hedeflemiştik, 39’uncu ayda ulaştık” diye konuşuyor ve ekliyor: “Ancak, kredi piyasasındaki daralma nedeniyle sürdüremedik. Tam 12 ay sonra, 2023 yılının Kasım ayında tekrar kâra ulaşmayı hedefliyoruz.”
Bu görüşleri paylaşan Aydın, “Operasyonlardan elde edilene bakılmalı” diye önemli bir konunun da altını çiziyor. Ona göre alınan yatırımların faiz gelirleri gibi operasyon dışı katkılar değerlendirme dışı tutulmalı.
STARTUP’LAR NE DİYOR?
- EGEM ERARSLAN
MİDAS CEO Çok net bir hedefimiz olmamakla birlikte 5’inci yılda kâra ulaşmayı öngörmüştük. İkinci yılın sonunda kâra ulaştık. Hızlı ve sağlıklı büyüme ve sektörün genişlemesi, kâra erken ulaşmamıza olumlu etki yarattı.
- HAKAN ERDOĞAN
CRAFTGATE CEO Biz 3’üncü yılda ‘başa baş’ noktaya gelmeyi öngörmüştük. Şu an itibarıyla hedefte bir şaşma yok. Buna rağmen biz kârlılıktan ziyade hızlı büyümeye odaklandık. Onun daha ‘elzem’ olduğuna inanıyoruz.
- MEHMET YÜKSEL
MİSSAFİR CEO Kuruluş aşamasında 5’inci yıl sonunda kâra geçebilmeyi hedeflemiştik. Ancak pandemi gibi olumsuzluklara rağmen hızlı büyüdük ve 3’üncü yıl sonunda EBITDA + düzeye ulaştık. Şu an hedefimiz Türkiye’de sürekli kârlı olmak ve gelecek tur yatırımlarının tamamını yurtdışındaki pazarlara açılmak için kullanmak.
- %40: Startup’ların/yeni şirketlerin sadece yüzde 40’ı kâr ile tanışıyor. Yüzde 30 ise hayatı boyunca kâra ulaşamıyor. (Zippia)
- 3-4: Zippia’ya göre yeni şirketlerde kâra ulaşma için ortalama 3-4 yıl gerekiyor. Ancak, büyük ölçekli teknoloji şirketlerinde bu süre ortalama 7-10 yıl arasında gerçekleşiyor.
- 31 YIL: Epic Games 1991 yılında kurulmasına rağmen ilk kârını bu yılın sonunda açıklamayı hedefliyor. Uzun süre kârsız devam eden şirketler arasında Airbnb (15 yıl), Wework (13) ve Stripe (13) yıl ile öne çıkıyor.
- 3 YIL: Google, ilk kârını kuruluşundan 3 yıl sonra gerçekleştirdi. ‘Hızlı kâra ulaşmada’ 5 yıl ile Meta (Facebook), Netflix (6 yıl), Tiktok ( 7 yıl) ile yer alıyor.
