Trendden fazla

YAZI: GÜLDENİZ AYRAL

Marc Zuckerberg, ağustos ayında Facebook’tan yaptığı paylaşımında şirketi Meta’nın aylardır üzerinde çalıştığı ‘metaverse’ oyunu Horizon World’den görüntüler yayınladı. Zuckerberg’ün avatarı ile Paris ve Barcelona arka planlı görüntüler kısa sürede yorumlarda bir tartışma kopmasına neden oldu. Dijital dünyanın geleceği olarak görülen ve Facebook’un da adını Meta’ya değiştirerek milyarlarca dolar yatırım yaptığı metaverse bu kadar ilkel miydi? Meta’nın lideri, tüm bu yorumları dikkate almış olacak ki, birkaç gün sonra yaptığı güncellemede bu kez, ışık ve gölgelerle biraz daha insani ifadelere sahip yeni avatarının eşlik ettiği antik Roma stili bir mekândan görünüm paylaştı. Açıklamasında ise daha önce paylaştığı görüntünün son derece basit olduğunu kabul ediyordu: “Lansman kutlaması için çok hızlıca alınmıştı. Horizon World bundan daha fazlasını yapabilecek kapasitede.”

Adını Facebook’tan Meta’ya çevirdiği ve her yıl milyarlarca dolar yatırım yapıp yine her yıl neredeyse 10 milyar dolar kaybettiği için metaverse denilince akla ilk o geliyor olabilir. Oysa metaverse yaklaşık 30 yıldır kullanılan bir terim, bununla birlikte neredeyse yüz yıllık bir fikir.

“The Metaverse: And How it Will Revolutionize Everything” adlı bir kitap yayınlayan Matthew Ball’a göre aslında metaverse, oyun dünyasından çok daha fazlası.

Matthew Ball, metaverse’i, tüm dijital teknolojileri kapsayan ve hatta fiziksel dünyanın çoğunu kontrol etmeye başlayacak paralel bir sanal varoluş düzlemi olarak tanımlıyor. Ona göre, bir çeşit 3 boyutlu internet ama tam olarak da değil. Global ekonomiyi değiştirecek ve yaşam biçimlerimizi etkileyecek dijital çağın yeni bir dönemi. Tıpkı bilgisayarlardan mobile ve sonrasında buluta geçiş gibi metaverse de dijital çağın yeni bir dönemi olacak.

Matthew Ball, bu yeni evreni ve kitabındaki kritik mesajları Fast Company için paylaştı.

NEDEN HER ŞEYİ DEĞİŞTİRECEK?

Sadece Meta değil, Amazon, Apple, Google, Microsoft, Tencent gibi teknoloji devleri de metaverse’e hazırlanıyorlar. Microsoft’un Activision Blizzard’ı 75 milyar dolara satın alması da bu hazırlığının bir parçasıydı.

Bunca yatırım yapılan metaverse’le ilgili henüz satın alınacak bir ürünün olmaması, isim değişikliğinden itibaren Meta’nın değerinin 900 milyar dolardan 445 milyar dolara inmesi ve bu yıl video oyun satışlarının yüzde 10 düşmesi, çok sayıda kişinin kafasında soru işaretleri yarattı: “Metaverse de gelip geçici bir trend mi dir?”

Ancak, Matthew Ball, metaverse’in neden kalıcı olduğunu şu somut verilerle ortaya koyuyor: “Bence şüpheciler ile metaverse’i oluşturmaya odaklananlar arasında büyük bir kopukluk var. Mckinsey’ye göre, yılın ilk 5 ayında metaverse’e 120 milyar dolar yatırım yapıldı. Bu yılın başında gezegendeki en büyük 11 teknoloji şirketinden 7’si ya yeniden yapılandı ya da kendilerini yeniden adlandırdı. Bir bölümü de önümüzdeki yıllarda metaverse için trilyon dolarlık tahminler ortaya koydu.

Sanal gerçeklik, otonom araçlar, 3D TV gibi trend sözcüklerin gelip geçtiğini gördük ama hiç bu kadar olağanüstü bir yatırım görmedik. Microsoft, Activision Blizzard ile en büyük büyük teknoloji satın alımını gerçekleştirdi ve bunun metaverse için yapı taşlarını oluşturacağını söyledi.”

MÜTHİŞ BİR BÜYÜKLÜK

Matthew Ball’a göre Goldman Sachs, McKinsey KPMG, Morgan Stanley ve Citibank gibi öncü yatırım kuruluşları, metaverse’in bu 10 yılın sonunda 2.5 ila 16 trilyon dolar arasında bir büyüklüğe ulaşacağını öngörüyor. Ball, “Bu tür bir yatırımın yakınından geçen başka bir trend bilmiyorum” diyor ve devam ediyor:

“Hiç kimse adını 3D TV’ye çevirmedi ve kimse 3D TV endüstrisinin küresel ekonominin yüzde 10’unu oluşturacağını da söylemedi.”

Şüphecilerin öne sürdüğü metaverse’in 3 boyutlu bir video oyunu platformundan öteye gidemeyeceği yaklaşımı yerine daha geniş kapsamlı düşünmek gerektiğini belirtiyor:

“Metaverse hakkındaki şüphelerin birçoğu, bugün bir video oyunu gibi görünmesi ve hissettirmesinden kaynaklanıyor. İnsanlar bu alanın boyutlarını tam anlamıyla kavrayabilmiş değil. Video oyunları, kendisi de global ekonominin küçük bir parçası olan tüketici eğlence ekonomisinin nispeten küçük bir parçası.

Aslında metaverse için yapılan değer tahminlerinin çoğu endüstriyel ve kurumsal uygulamalardan geliyor. Askeri tatbikatlardan sağlık hizmetlerine, bir şehrin tasarımından oradaki acil durum hizmetlerinin sağlanmasına kadar çeşitli alanlarda metaverse iş hayatını değiştirecek.”

Örneğin, Hong Kong Havalimanı, 3D simülasyonla yaratılan dijital ikizini kullanarak, yolcuların ya da uçakların nereye yönlendirilmesi gerektiği konusunda operatörlerin karar almasına yardımcı oluyor.

Aslında bu gibi simülasyonlar birçok alanda da kullanılıyor. Ancak, bunların hiçbiri şu anda birbiriyle bağlantılı değil. Bir sonraki adım onları birbirine bağlamak olacak. Matthew Ball’un benzetmesine göre, bu, çevrimdışı Microsoft Word’den bulut temelli, her yerden ulaşabildiğiniz çevrimiçi versiyonuna geçmek gibi bir şey. Bu da tüm dünyayı dijital gelişim platformuna dönüştürecek bir değişim yaşamak anlamına geliyor.

LİDERLİK KİMDE OLACAK?

“Büyük ölçekli değişimlerin yaşandığı dönemlerde, global ekonomiye liderlik eden şirketlerde, onların iş modellerinde dramatik değişimler olması kaçınılmazdır. Her bir teknolojik döneme geri dönüp baktığımızda, geleceğin liderleri için bugünün devlerinden başkasını hayal etmekte zorlanmış olduğumuzu görürüz. 1990’lı yıllarda, Microsoft’un bilgisayar ve mobil cihazlardaki işletim sistemlerinde baskın olmayacağına inanmak imkânsızdı. Blackberry’lerin ortadan kalkacağını bilemezdik. Dolayısıyla, şu anda birincil beklentimiz, bundan 10 yıl sonra dünyadaki en büyük şirketlerin birçoğunu bulacağımız olacaktır. Yine de en baskın şirketlerin bir bölümü ve en önemli iş modelleri, bu yeni metaverse’den doğacaktır.

Bu değişimin bir kısmını şimdiden görmeye başladık. Bugün kimin liderlik ettiğine karşı yarın kimin lider olabileceğini düşününce, Facebook’ta şunu görüyoruz. Şu anda karşılaştıkları en büyük zorluk, ileri yaştaki kullanıcıların geri çekilmesi ve daha genç kullanıcıların katılımının azalması… Çünkü, daha genç kullanıcılar, sosyal video oyunlarında ve Facebook ile Instagram’ı çok fazla kullanmıyorlar. Roblox’ta oyun oynuyorlar. Yani dünyanın en büyük şirketlerinde değişime yol açacak yeni cihazlar ve yeni davranışlar var. Bu yüzden video oyunu şirketlerine bu kadar odaklanılıyor, onların geleceğe aracı olacağına inanılıyor. Bu yüzden Microsoft’un örneğin Netflix’i değil, bir video oyunu markasını satın aldığını görüyoruz.”

STARTUP’LARA FIRSAT NEREDE?

Teknolojinin dev şirketleri metaverse’e milyarlarca dolarlık yatırımlar yaparken, bir yandan da bu alanda yeni startup’lar doğuyor. Matthew Ball, “Bu alan girişimcilere kuşkusuz fırsatlar doğuruyor” diyor ve ekliyor:

“Metaverse, girişimciler için yeni yazılımlar, yeni deneyimler, yeni tüketici platformları gibi çok sayıda fırsat olduğu anlamına geliyor. Sadece donanımı, sanal gerçekliği ya da artırılmış gerçekliği değil, aynı zamanda holografik kameralar, giyilebilir teknolojiler, ultrasonik arayüzler geliştirmeyi hedefleyen yeni şirketler görüyoruz.

Eğer metaverse’de üç boyutlu donanım için teçhizat geliştirmekle ilgilenen bir girişimciyseniz, bu bir açık alandır. Bunun yanı sıra tamamen sanal ekonomiyi desteklemek için merkezi olmayan, blok zinciri tabanlı işletmeler kurmaya çalışan birçok şirket de var.

Geçen yıl, blockchain ekosistemine 35 milyar dolar yatırım yapıldı. Bu yıl 15 milyarın üzerinde yatırım yapıldığını gördük ve bu nedenle girişimciler için bu alanlarda da fırsatlar var. Son olarak, 3D sayesinde değiştirilmesini beklediğimiz birçok farklı kategoriyi de sayabiliriz. Yeni eğitim platformları, fitness, zihinsel farkındalık, meditasyon ve tabii ki sosyalleşme öne çıkanlardan birkaçı.”

HAYAT NE ÖLÇÜDE DEĞİŞECEK?

Matthew Ball’a göre fiziksel bir klavyeyle e-posta göndermek, dokunmatik ekran kullanmak, video izlemek, sinemaya, bara gitmek, yürüyüşe çıkmak, futbol maçı izlemek, hiking’e gitmek gibi eylem ve aktiviteleri yapmaya devam edeceğiz. Ancak, artan sayıda faaliyetimiz, birçok sosyalleşmemiz, oyunlarımız metaverse’e taşınacak:

“Bugün doğan herkes bir video oyuncusu ve bu her yıl 140 milyon yeni oyuncunun doğduğu anlamına geliyor. Bu nedenle sanal bir ortamda artan bir fitness payının gerçekleştiğini göreceğiz. Flört etmenin de bu 3D ortamlara kaymaya başladığını zaten görüyoruz. Konserler ve etkinlikler giderek daha popüler hale geliyor. Ayrıca ABD’de bir dizi dini kurumun kendi sanal kiliselerini veya sinagoglarını metaverse’te inşa ettiğini görüyoruz. Metaverse’in giderek daha fazla şeyi içine alarak büyümeye devam ettiğini göreceğiz. Bunun, insan toplumunun doğasını nasıl değiştireceği ise şimdiden bilebileceğimiz bir şey değil.”

Matthew Ball’un en büyük değişim beklediği alanlardan biri de eğitim. Yüz yüze eğitimin her zaman en iyi eğitim şekli olacağını söyleyen yazar, ancak üç boyutlu simülasyonlara, sanal gerçeklik başlıklarına ve holografiklere geçmenin, uzaktan eğitimi çok daha iyi hale getirebileceğine dair büyük bir umut besliyor.

NFT’LER TRENDİN PARÇASI MI?

• Belirsizlikler
  NFT’lerin, metaverse ile birlikte daha kolay hayata geçeceği öngörülüyor. Bu alanın büyümesini hızlandıracak. Ancak, çözülmesi gereken birçok teknik ve yasal sorunlar var. Yasal bir altyapısı yok.
• Fırsat ve risk
  NFT’lerin geleceği hakkında iyimser olanların yanı sıra şüphe duyanların sayısı da çok. Bence NFT’ler oltalama bir insan için henüz hazır değil.
• Önemli bir parça
  NFT’ler, fiziksel özellikleri olmayan öğelerin de olağanüstü derecede değerli olabileceğine kesinlikle yardımcı oldu ve bu da metaverse içerisinde çok önemli.

GÖRÜNENİN ÖTESİ Mİ?

Bugün internet, neredeyse her ülkeyi, 40 bin ağı, milyonlarca uygulamayı, 100 milyondan fazla sunucuyu, 2 milyar web sitesini ve on milyarlarca cihazı kapsıyor. Metaverse daha fazlası olacak.

• 1.100: ABD Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu (SEC) verilerine göre, 2022’nin ilk 6 ayında, regülasyonlarla ilgili dosyalarda metaverse kelimesi 1100 kez geçiyordu. Bir önceki yıl bu sayı 260 idi.
• 120 milyar dolar: McKinsey & Company’nin tahminine göre şirketler, özel sermaye şirketleri ve risk sermayedarları bu yılın ilk 5 ayında toplam olarak 120 milyar dolar yatırım yaptı.
• 13 trilyon dolar: Citi ve KPMG’nin projeksiyonlarına göre metaverse 2030 yılına kadar her yıl 13 trilyon dolar gelir yaratabilir.
  Goldman Sachs’ın tahmini ise 2030 yılında yaratılan değerin küresel çapta yılda 2.5 ila 12.5 trilyon dolar olacağı yönünde.
• %60: McKinsey’e göre tüketicilerin yüzde 60’ı, günlük aktiviteleri için metaverse geçişi heyecan verici buluyor. İlk sırada ise yüzde 79 ile sanal ve fiziki ürün satın almak yer alıyor.

10 YIL HESABI

McKinsey’in CEO’lar arasında yaptığı araştırmaya katılanların yüzde 95’i, metaverse’ün gelecek 5-10 yılda sektörlerine pozitif etki yapacağına inanıyor. Katılanların yüzde 25’i ise şirketlerinin toplam kâr marjlarının yüzde 15’i, 5 yıl içinde bu yeni teknolojiye dayalı işlerden gelecek. CEO’ların yüzde 31’i ise yatırımların “geri dönüşü” konusuna şüphe ile yaklaşıyor.

KRİPTOSUZ METAVERSE HAYATA GEÇEBİLİR Mİ?

• Para birimi
  Metaverse, kalıcı 3 boyutlu sanal simülasyonu tanımlamak için kullanılan kapsayıcı bir terim. Kripto, blok zincirlerinin üzerinde çalıştığı sistemler olan kriptografi ve kripto para birimlerini ifade ediyor. Bu yüzden kriptoyu blok zincirlerin bir parçası olarak düşünmeliyiz.
• 3 görüş var
  Blok zinciri ve metaverse arasındaki korelasyon, şu anda pek çok tartışmaya konu oluyor. Çünkü, kimilerine göre metaverse, blok zincirlerinin çalışmasını gerektiriyor. Kimileri, blok zincirlerin metaverse’in en iyi sürümünü üreteceğine inanıyor. Bazıları da blok zincirinin metaverse ile hiç ilgisi olmadığına inanıyor. Yanıtı bugün vermenin bir yolu yok. Bunu gelecekte öğreneceğiz. Doğru tahmin edenler yükselirken, bazı şirketler de düşecektir.