Yeni çağ başlıyor!

YAZI: MEHTAP DEMİR

Aslında bu konudaki en önemli göstergelerden birini Google’da yapılan “aramalar” ortaya koydu. 1 Temmuz-31 Aralık 2021 arasındaki sürede Google’da yapılan “Web3” konulu aramalar tam 6 kat arttı.

Süreyi biraz daha geriye götürüp, 2019 yılı ile 2021 sonuna getirdiğimizde, artış oranı 100 katı buluyor. Çok sayıda birey, giderek daha fazla duyduğu Web3’ü aramaya, ne olduğunu anlamaya çalıştı. Grayscale ve Goldman Sachs’ın araştırmasına göre, bu büyümeyi tetikleyen ise Web3’ün öncüsü oyun şirketi Roblox’un halka arzı ile Facebook’un ana şirketinin Meta adını alması oldu. Facebook, bu dönemde metaverse ve Web3’ü kapayan alana 10 milyar dolarlık yatırım yapacağını açıkladı.

Kripto şirketi Grayscale’in raporunda ise metaverse’ün yıllık 1 trilyon dolarlık gelir yaratacak bir potansiyele sahip olduğuna yer verildi. Raporda, reklam, dijital etkinlikler, oyun, e-ticaret ve cihazlardan kaynaklanacak gelirin yeni bir ekonomi yaratacağı vurgulandı.

Ortaya çıkan bu tablo Web3’ü bir anda iş dünyasının gündemine taşıdı, bankacılıktan perakendeye çok sayıda şirketin radarına dahil etti.

Hâlâ boyutları netleşmemiş bir kavram olsa da, Web3, birçok büyük kripto para biriminin ve değiştirilemez token’ların/NFT’lerin arkasındaki teknoloji olan blockchain’e (blok zincirine) dayanıyor ve internetin merkeziyetsiz bir versiyonu olarak kabul görüyor.

Şimdi dünya çapında çok sayıda girişimci, Web3’ü destekleyecek teknolojileri ve protokolleri tasarlamaya çalışıyor. Ancak, Web3’e inananlar nihayetinde internetin gücünün VC’lerin değil, insanların eline geçtiğini görmek istiyor. Bu yeni mecranın, az sayıda şirket veya yatırımcının yönetemeyeceği kadar büyük ve önemli olduğuna inanıyorlar. Onlara göre, Web3, en temelde kullanıcıya “Kişisel verileri, ürettikleri içerikler ve bunların getirdiği varlıklar üstünde daha fazla kontrol, özgürlük ve ekonomik kazanç” sağlayacak.

WEB 1.0’DAN GÜNÜMÜZE

Andreessen Horowitz Ortağı ve yazar Chris Dixon, Web3.0 konusunda çalışmalarıyla öne çıkıyor. Dixon, Web 3.0’ın farkını ortaya koymak için, önceki dalgaların ne anlama geldiğine, ana oyuncularına dikkat çekiyor. Dixon, şöyle anlatıyor:

1990-2005 yılları arasında Web 1.0 vardı. Merkezileştirilmiş ve kontrol edilen bir yapı mevcuttu. Kullanıcı etkileşime girmiyor, şirketler tarafından üretilen bilgiyi tüketiyordu. Bu model bilgi ekonomisine dayalı idi ve şirketlerin kâr etmesine olanak sağlıyordu. Bireylere düşen ise sadece sayfalar arasında dolaşmaktı. Bu, “bilgi” dönemi idi.

Şu an kullanımda olan Web 2.0 dönemi ise 2005’te başladı. Bu modelin en önemli özelliğini bireylerin etkileşime girebilmesi ve içerik oluşturabilmeleri oluşturuyor. “Platform”, Web 2.0’ı tanımlayan en iyi model oldu.

Web 2.0’a damgasını vuran öncüler ise Google, Facebook ve Amazon gibi şirketler oldu. Sahip oldukları platformlarda milyarlarca dolarlık e-ticarete, buluşmaya ve oyuna ortam hazırladılar, “merkezileşme” çağının başlamasına öncülük yaptılar.

Chris Dixon, “Web3, bireylerin ve şirketlerin sahip olduğu, token’lerle yönetilecek bir platform olacak” diye konuşuyor.

WEB 2.0’IN EKSİĞİ NE İDİ?

Ethereum’un yaratıcısı Gavin Wood, Web3 tanımını 2014 yılında ortaya atarak bu yeni çağın “isim babası” oldu. Wood’a göre, Web2 modeli, internetin varlığından çok evvel, insanların sadece sosyal dokuya güvenerek, tanıdıkları insanlarla ticaret yaptıkları toplumsal yapıyla benzerlik gösteriyor… Bu özelliği nedeniyle de Web 2.0 “kusurlu” bir yapı… Wood, bu yapının eksiklerini şöyle kaydediyor:

“Sektörleri regüle eden organlar olsa da gelişen teknolojinin hızına yetişemiyorlar. Yeni yaratılan endüstrilerin işleyişini kontrol etmek konusunda hükümetler çok yavaş kalıyor ve kapasiteleri/güçleri de yetersiz. Dolayısıyla, bunun çok ötesine geçmemiz gereken bir dünyada Web 2.0 hâlâ ‘çok merkezi’ bir modelde varlığını sürdürüyor. Bu nedenle Web3.0 öne çıkıyor.”

Gavin Wood’un dikkat çektiği bu yeni dönem, beraberinde yatırımları ve yeni girişimleri de getiriyor. Örneğin, Andreessen Horowitz, 2021’in haziran ayında “blockchain ve kripto” temelli işler yapan girişimlere 2.2 milyar dolar fon aktaracağını açıklayarak bu alana dikkat çeken sirk sermayesi şirketi oldu. Şirketin Yönetici Ortağı Chris Dixon’a göre ise mevcut Web 2.0’ın en büyük sorunu, öngörülebilir bir yaşam döngüsü olması ve bu döngünün sonunda kaybedenin hep üreten bireyler olması… Ona göre yeni dönemde bireyler ve ‘yaratıcılar’ da kazanacak.

YENİ ÇAĞ NE GETİRECEK?

En basit tanımıyla Web 3.0, internetin blok zinciri (blockchain) tabanlı token’ler üzerinde çalıştığı bir çevrimiçi ekosistemi ifade ediyor. En önemli özelliği ise merkeziyetsiz bir yapı olması. Yani, Web3 üzerinde oluşturulan platformlar ve uygulamalar, merkezi bir ağ geçidi görevlisine değil, bu hizmetlerin geliştirilmesine ve sürdürülmesine yardımcı olarak sahiplik paylarını kazanacak olan kullanıcılara ait. Dolayısıyla bu modelde sadece şirketler değil, içeriği yaratan ve yöneten insanlar kazanıyor. Gavin Wood, liberal demokrasiyi korumanın yolunun merkeziyetsiz teknolojiler olduğuna inanıyor ve “Web3’ün dünyayı bu tekelci kontrolden kurtarması bekleniyordu” diye konuşuyor.

Ünlü girişimci ve yazar Peter Diamandias da “bireyler” ile “yaratıcılara” dikkat çekiyor: “Web3, içerik yaratıcılarının ve girişimcilerin her zamankinden daha verimli bir şekilde iş yapmasına ve ölçek yakalamalarına olanak veriyor. Önümüzdeki yıllarda tek kişi tarafından yönetilen 1 milyar dolarlık şirketler görürsek, şaşırmayalım.”

Chris Dixon, “Web3’ten önce, kullanıcılar ve yaratıcılar Web1’in sınırlı işlevselliği ile Web2’nin kurumsal, merkezileştirilmiş modeli arasında seçim yapmak zorundaydı.

Web3, önceki dönemlerin en iyi yönlerini birleştiren yeni bir yol sunacak. Bu hareket için çok erken fakat dahil olmak için harika bir zaman” diye konuşuyor.

WEB 3 EKONOMİSİNİN DEĞERİ

Web 3.0’ın medya ve bu alana yatırım yapacak şirketlerin dikkatini cezbetmesinin önemli bir nedenini ise bu ağ üstünde yükselecek yeni evren “Metaverse” oluşturuyor. Üç boyutlu, sanal deneyimler ve “yaratıcı ekonomisi” vaat eden bu “ileri evren”, merkeziyetsiz yeni web dalgasının bileşenlerinden birini oluşturuyor.

Nvidia CEO’su Jensen Huang’a göre “metaverse bugünkü internetin ilerlemesiyle kurulacak (Web3) ve bir nevi bu ağın 3 boyutlu hali olacak. Ortaya bugünün gerçek ekonomisinden çok daha büyük bir sanal ekonomi çıkaracak.”

Web 3’ün tüm bileşenleriyle yaratacağı toplam değer henüz netlik kazanmış değil. Ancak, blockchain tabanlı kripto paralar üzerinde çalışacağı düşünülürse büyüklüğünü tahmin etmek zor değil.

Bugün dünyada bitcoin’in de içinde yer aldığı tüm kripto para birimlerinin değeri yaklaşık 2.3 trilyon dolara ulaşıyor. Risk sermayedarları, 2021 yılında kripto ve ilgili projelere 27 milyar dolardan fazla yatırım yaptı. PitchBook’a göre, bu tutar, önceki 10 yılın toplamından daha fazla.

Chainalysis’e göre 2021 itibarıyla büyük NFT platformlarında yaklaşık 27 milyar dolar değerinde kripto para harcandı. Bu rakam, geçen yılın tamamında 114 milyon dolardı.

Girişim Sermayesi şirketi Epyllion’un CEO’su Matthew Ball, metaverse ekonomisinin önümüzdeki 10 yılda 10-30 trilyon dolar arasında değere ulaşacağını söylüyor.

DEĞİŞİMİN AYAK SESLERİ

Uzmanlara göre, Web 3 üzerinde gelişen işlerin, finansal ve iletişim modelleriyle bildiğimizden çok daha farklı olması bekleniyor.

IKEA’nın CDO’su Barbara Martin Coppola, bu eğilimden her sektörün ve organizasyonun etkileneceği görüşünde. Coppola, “Web3’ün yükselişi, geleceğimizi ve teknolojideki eğilimleri farklı şekillerde etkileyeceğinin de göstergesi” diye konuşuyor.

Dijital alanlarda hakimiyet kurmanın en kolay yolunun “erken benimseme” olduğunu fark eden pek çok şirket şimdiden Web3 özelliklerini test etmeye ve uygulamaya başladı.

Örneğin, Twitter, kullanıcıların, en sevdikleri yaratıcıları (creator), kripto da dahil olmak üzere herhangi bir para birimi kullanarak ödüllendirmelerine olanak tanıyan “Tips”i uygulamaya koydu. Bununla birlikte, kullanıcıların NFT profil resimlerini talep edebilecekleri yeni bir doğrulama özelliği getirmeyi planlıyor.

Dünyanın ilk akıllı metaverse’ü Noah’s Ark’a ev sahipliği yapan Alethea AI’ın Kurucusu Arif Khan, Web 3.0’ın tüketicilerin sadece internetle değil, dünyayla etkileşim biçimini değiştireceğini düşünüyor:

“Şirketlerin buna uyum sağlaması gerekecek. Aksi takdirde tüm tüketici tabanını kaybetme riskiyle karşı karşıya kalacaklar.”

Yolcu360 CEO’su Umut Yıldırım, Web3.0 uygulaması olarak tanımladıkları önemli bir proje hazırlığı içinde olduklarını söylüyor. Yıldırım, “Makine datasını alabilmek ve işleyebilmek için bir IoT cihaz geliştirdik. Bununla araçların verilerini işleyerek, M2M ve M2C iletişimleri anlamlandıracağız. Böylece sektörde paradigma değişimine öncülük etmeyi planlıyoruz” diyor.

EN HAZIR SEKTÖR FİNANS MI?

Yapı Kredi Genel Müdür Yardımcısı Yakup Doğan, Web 3.0’ı bir dijital dönüşümün ötesinde, internetin baştan yaratılması şeklinde yorumlamak gerektiğini kaydediyor:

“Web 3.0, interneti daha kişiselleştirilmiş, gizliliği yüksek, tamamen merkezsiz ve içeriği sadece insanlar değil, aynı zamanda yapay zeka tarafından da oluşturulan bir yapı haline getirecektir.

İnsanların, cihazların ve sistemlerin birbirine bağlandığı ve metaverse gibi kavramlarla bunların bir araya gelerek birbirleri ile engelsiz şekilde etkileşime geçtiği bir ortam, ikinci bir gerçek dünya haline gelecek. Şimdiden bu yeni dünyaya hazırlanmaya başladık.

Türkiye İş Bankası Genel Müdür Yardımcısı Sezgin Lüle, “Yakın gelecekte bankacılık işlemlerinin çoğunluğunun dijital kanallar yerine metaverse’de hizmet veren temas noktalarında gerçekleşeceği bir dünya gündeme gelebilir” diyor ve ekliyor:

“Metaverse platformlarının hızla var olacağından şüphe duymuyoruz. Bu yeni evrende yaratılacak sanal ekonominin ana paydaşı olmayı sağlayacak yetkinliklerimizi geliştirmek ve güçlendirmek amacıyla çalışmalarımızı hızla sürdürüyoruz.”

Figopara CEO’su Koray Bahar, finans dünyasında da yeni bir dönem başlayacağına inanıyor ve ekliyor: “Merkeziyetsiz finansal ürünler, bireyler kadar KOBİ’lerin de hayatında da yer alacak. Bu bağlamda DEFI ürünleri ile KOBİ’ler alacaklarını vadesini beklemeden farklı finansal araçlarla hızlı ve güvenli bir şekilde nakde çevirebilecekler. Biz de bu konuda hazırlıklarımızı yaptık.”

iyzico CEO’su Barbaroz Özbuğutu da finansal teknoloji şirketlerinin dönüşümün öncüsü olacağını söylüyor. Özbuğutu, “Özellikle ödeme sistemleri alanında bu iş birlikteliklerini görmekle birlikte farklı yeni nesil finansman modellerini yakın zamanda göreceğiz” diye konuşuyor.

E-TİCARETTE OYUN DEĞİŞİYOR

GittiGidiyor Genel Müdürü ve eBay MENA Bölge Direktörü Öget Kantarcı, yeni internet deneyiminin yaygınlaşmasıyla alışveriş alışkanlıklarında ve e-ticarette önemli değişiklikler olacağına inanıyor:

“E-ticarette artırılmış gerçeklik uygulamaları ve 3 boyutlu ortamlar, yeni nesil bir alışveriş deneyimi sunacak. Web 3.0’ın sunduğu yapay zeka sistemi ile ihtiyaçları ve tercihleri anlayan, gerçekten beklentilere uygun ürünün bulunabileceği, daha kişiselleştirilmiş bir online alışveriş deneyimi mümkün olacak. E-ticarette üç boyutlu ve sanal gerçeklik mağaza konseptlerinin yaygınlaşacağı bir süreç bizi bekliyor.”

Hepsiburada CEO’su Murat Emirdağ, “Tüm e-ticaret süreçlerinde ve operasyonlarımızda yapay zekanın etkin kullanımına yaptığımız yatırımları artırarak sürdürüyoruz” diyor. Bu kapsamda Ar-Ge merkezlerinde “dApp, blockchain ve metaverse” teknolojileri üzerine çalışmalar yaptıklarını belirtiyor:

“Hepsipay; hızlı, güvenli ve kolay ödeme çözümleriyle Web 3.0 hazırlıklarımızın merkezinde yer alıyor.”

Yemeksepeti CEO’su Mert Baki, “Semantik Web” olarak da adlandırılan Web 3.0 ile kullanıcı deneyiminin en üst düzeye çıkabileceğini öngörüyor. “Temelinde yatan “kişiselleştirme” ile eticarette en önemli etkisi deneyim ve içerik tarafında olacak” diye kaydeden Baki, Yemeksepeti’nde yaşanacak değişimleri ise şöyle aktarıyor:

“Web 3.0 ile değişen yeni dünyada kullanıcılarımıza sipariş edecekleri ürünlerde artırılmış gerçeklik deneyimleri, üye restoranlarımızın sanki yerindeymiş gibi deneyimleyebilecekleri geliştirmeler, kişiselleştirilmiş menü mühendisliği ve tabii ki restoranlarda kripto ödeme yöntemlerinin kullanılması gibi öngörüler üzerinde çalışmayı hedefliyoruz.”

CEO’LAR NE BEKLİYOR?

Fast Company’nin CEO Council üyeleri arasında yaptığı anketin sonuçlarına göre, iş dünyasında Web 3.0 ve metaverse konularına ilgi çok yüksek. CEO’ların yüzde 63’ü Web3.0’a, yüzde 82’si de metaverse teknolojisine büyük ilgi duyuyor. Tamamına yakını da “yakın gelecekte” ikisinin de büyük etki yaratacağına inanıyorlar.

Ankete katılan CEO’lardan Assan Alüminyum CEO’su Derya Hatipoğlu, “Anlayalım, anlamayalım, beğenelim ya da beğenmeyelim… Dünya yeni bir mecraya kavuşuyor” diye konuşuyor. Ona göre, özellikle tüketici markalarının bu evreni ve dijital kuşağı iyi anlamaları, erişim kanallarını bu doğrultuda kurgulamaları gerekiyor.

İpekyol CEO’su Uğur Ayaydın, “Bu konuyu bugünden stratejisine almayan şirketlerin yaşama şansının olmayacağını düşünüyorum” diyor.

Denetim ve vergi konusuna getireceği değişikliklere ise Mazars Denge CEO’su İzel Levi Coşkun dikkat çekiyor. Ona göre, denetim ve muhasebenin birçok bileşeninin insan müdahalesine gereksinim duyulmadan şeffaf bir şekilde gerçekleştirilmesi mümkün olacak. Coşkun, “Sonuçta denetçiler ve muhasebeciler de birer aracı. Bu aracılara yapay zeka ve derin öğrenme gibi teknolojilerin yardımıyla özellikle fazla muhakeme gerektirmeyen tek düze işlerde bir süre sonra gerek duyulmayacak” diye konuşuyor.

Alethea AI’ın Kurucu ve CEO’su Arif Khan ise Web 3.0’ın sağlayacağı kabiliyetlerin tamamını 2022’de görmenin mümkün olmayacağına dikkat çekiyor. Ancak, işlem maliyetleri düştükçe ve daha fazla tüketici dijital varlık sahipliğinin potansiyelinin farkına vardıkça, 2022 ve sonrasında, bir marka ve şirketle karşı karşıya kalan her tüketici NFT ve Web 3.0 stratejilerini geliştirecek veya düşünecek.”

WEB 3.0’IN RAKAMSAL GÜCÜ

• 1 TRİLYON DOLAR
  Kripto şirketi Grayscale’e göre metaverse, reklam, dijital etkinlikler ve e-ticaret gibi alanlarda yılda 1 trilyon dolar gelir yaratabilir.
• 200 MİLYON DOLAR
  Metaverse dünyası, gerçek bir ekonomik değer yaratıyor. Bugüne dek, sanal arazi, mal ve hizmetler gibi Metaverse ürün satışlarına harcanan miktar 200 milyon doları aştı.
• 27 MİLYAR DOLAR
  Chainalysis’e göre 2021 yılında büyük NFT platformlarında yaklaşık 27 milyar dolar değerinde kripto para harcandı. Bu rakam, 2020’de 114 milyon dolardı.
• 1.8 MİLYAR DOLAR
  2021 yılının son çeyreğinde Web 3.0 ve NFT girişimleri 1.8 milyar dolarlık fon aldılar. Bu, kriptoya yapılan 8.2 milyar dolar içinde önemli bir yer tuttu.
• 30 TRİLYON DOLAR
  Epyllion’un CEO’su Matthew Ball, metaverse ekonomisinin önümüzdeki 10 yılda 10-30 trilyon dolarlık değere ulaşacağını söylüyor.
• 213 MİLYAR DOLAR
  Goldman Sachs’a göre oyun sektörünün büyüklüğü, 2023 yılında 213 milyar dolara ulaşacak. 2021’de 198 milyar dolardı. Oyuncu sayısı 3.2 milyar kişiyi geçecek.

 

 

“YAKINDAN İZLEMELİ, İYİ ANLAMALIYIZ”
“Herhangi bir merkezi otoriteye ihtiyaç duymadan, blok zincir teknolojisine dayalı kripto ağlar üzerinde çalışan Web 3.0, finansal ürün ve hizmetler için banka gereğini ortadan kaldırmakta ve merkeziyetsiz finansın (DeFi) kapılarını aralamaktadır. Bu yıkıcı yeniliğin tüm bankalar ve bankacılar tarafından yakından izlenmesi ve iyi anlaşılması gerektiğini düşünüyorum.”

 

“ENERJİ SEKTÖRÜNÜ DÖNÜŞTÜRECEK”
“Enerji sektörü, Web 3.0’la birlikte blockchain’e daha yaygın bir kullanım alanı açacak. Blockchain ile birlikte uygulanan teknolojinin kapasitesi, yenilenebilir enerji sektörünü dönüştürebilecek nitelikte… Sektör, yeşil enerji kaynağını belgelemeden tutun da enerji şebekelerinin daha erişilebilir hale gelmesine kadar birçok yönden dönüşecektir. Blockchain, sınır bilişim, yapay zeka, makine öğrenmesi gibi teknolojileri, bu teknolojiler üzerine çalışma yapan şirketleri ve metaverse gibi yeni yapı ve oluşumları yakından takip ediyoruz.”

 

 

“Metaverse, bir ürün ya da oyun değildir. Tek bir şirket tarafından oluşturulmamıştır. Aksine, şirketlerin, bilgi ve iletişim araçlarının kapsamlı ve birlikte çalışabilir olduğu, dünya çapında bir 3D ağıdır.”