Rauf Ateş
YAZI: M. RAUF ATEŞ
Türkiye’nin büyük bankalarından Garanti BBVA’nın 19 bine yakın çalışanı var. 2022 yılı başında “hibrit” çalışma düzenine geçen bankada, yüzde 40’lık bölüm görevini ofisten yürütüyor. Geri kalan ise evden çalışıyor, belirli günlerde ofise geliyor. 2022 yılı verilerine göre Garanti BBVA, çalışan bağlılığı yüksek kurumlardan. 5 üzerinden aldıkları değer 4.3’ü buluyor.
Garanti BBVA, EYT (Emeklilikte Yaşa Takılanlar) için getirilen düzenlemeye bu tablo ile girdi. Sadakatin yüksek, sirkülasyonun düşük olduğu bankada “emeklilik kapsamına” girenlerin oranı yüzde 25 gibi yüksek bir düzeyde. Ancak, emeklilikle birlikte işe devam oranı, grup şirketlerinden Garanti BBVA Leasing CFO’su Altuğ Toksöz’e göre yüksek düzeyde gerçekleşiyor. Ayrılma oranı ise normal zamanlardaki “sirkülasyon” düzeyinde olacak.
Bu bilgileri bir grup CFO’nun katıldığı toplantıda veren Toksöz’ün paylaştığı rakamlar, diğer yöneticileri şaşırttı. Çünkü yüzde 25 emeklilik oranına rağmen ayrılanlar normal düzeylerde kalmıştı. Oysa, diğer şirketlerde, özellikle “üretim” cephesinde ayrılma oranları bir hayli yüksek olacak beklentisi var. Bu da beraberinde “yetenek” göçü endişesini getiriyor.
Şirketlere nasıl yansıyacak?
Finans sektöründen bir şirketin CEO’su, “Bizim şirkette emeklilikten yararlanacakların oranı çok fazla değil. Yüzde 7 düzeyinde… Ancak, riskli olan tarafı, ben dahil üst düzey yönetimin tamamının emeklilik kapsamına girmesi” diyerek önemli bir konuya dikkat çekiyor. Aynı yönetici, ait olduğu grubun durumuna dikkat çekerken, en önemli sorunun “sanayi alanında” yaşanacağını belirtiyor.
Fabrikalarda üretim çalışanlarından mühendislere kadar geniş bir kitlede “yetenek kaybı” tehlikesinin olduğunun altını çiziyor.
Temsa, bünyesinde beyaz ve mavi yaka barındıran şirketlerden birisi… İnsan Kaynakları Direktörü Erhan Özel, “Çalışanların yüzde 36’sı EYT kapsamına giriyor” diyor. Ona göre beyaz yakada yüzde 20 iken, mavi yakada ise yüzde 45 gibi yüksek orana çıkıyor. Ancak, Temsa, yetenek açısından şanslı görünüyor:
“Bu tabloya rağmen yetenek göçü beklemiyoruz. Çalışanlarımızdan sadece yüzde 1’i ayrılmak için başvurdu. Bu oranda kapatacağımızı tahmin ediyorum.
Yetenek göçüne neden olmayacak. Çalışanlarımızdan bu ay içerisinde başvuran sadece yüzde 1 oranında ayrılmak isteyen kişiler çıktı. Ayrılanların önemli bölümü de üretim alanında çalışanlardan oluşuyor. Beyaz yakadan ayrılan olmadı.”
Metro Market İK Direktörü Ebru Firuzbay, EYT kapsamına giren çalışan oranlarının yüzde 15 düzeyinde olduğunu söylüyor. “Kurum bağlılığı ve aidiyeti yüksek bir çalışan gücümüz var” diye ekleyen Firuzbay, bu nedenle “yetenek göçünün” yüksek olmayacağına dikkat çekiyor:
“Çalışanlar farklı tercihlerde bulunsa da kurum bağlılığının önemli bir karar noktası olacağını düşünüyoruz. Deneyim sahibi çalışanlar elbette çok değerli. Ben çalışanlarımızın şirkette kalmaya devam edeceklerini düşünüyorum.”
İş devamlılığı riski!
İlaç sektöründen Novartis’in İK Başkanı Şenay Kızılkaya, şirketinde EYT hakkı kazanan oranının yüzde 25’i bulduğunu söylüyor. Kızılkaya, “Yetenek göçünden daha ziyade belirli alanlarda iş devamlılığı riske girebilir” uyarısında bulunuyor.
Türkiye’nin ihracat gücünü oluşturan otomotiv, tekstil ve giyim gibi sektörlerde “mavi” yakalı bir göç riskinin altı çiziliyor. Bu sektörlerdeki büyük şirketlerin köklü olmaları, deneyimli oranını yukarıya çekiyor. O nedenle EYT kapsamına giren çalışan oranının yüzde 20 ve üstünde olduğu, İK liderleri tarafından paylaşılıyor.
Ford Otosan İK Lideri Ali Rıza Aksoy, bir rakam paylaşmıyor ama “riske” dikkat çekiyor: “Bu gelişmenin, yetenek kaybı ve deneyim kaybı anlamına geleceğini belirtmek isterim. Aslında bu standart bir emeklilik durumu. Ancak, can yakıcı noktayı, birikmiş olması ve tek seferde yapılması oluşturuyor. Bunun dışında zaten emekliliği hak eden yetenek, ayrılıyor.”
İmalat sanayinden Dentaş Kağıt’ın CEO’su İdris Nebi Kayacan, şirketlerinde yüzde 12’lik bölümün EYT kapsamına girdiğini söylüyor ve ekliyor: “Bizde bir yetenek göçü beklemiyoruz. Çünkü, çalışma koşulları görece çok iyi düzeyde.”
Bosch Sanayi Bölge Başkan Yardımcısı Kıvanç Arman, kendilerinde emeklilik kapsamına giren oranını yüzde 18 olarak paylaşıyor. Ancak, bir kayıp beklentisi yok. “Önemli bölümü devam etmek istiyor” diye konuşuyor.
Egon Zehnder Türkiye Kıdemli Ortağı Murat Yeşildere de bu görüşe katılıyor: “Büyük şirket ve bankaların önemli bölümü çalışanlarını tutmaya çalışacak.”
Memlekete dönüş etkisi
Abalıoğlu Holding Yönetim Kurulu Başkanı Oğuz Abalıoğlu, EYT’den yararlanacak çalışan oranının yüzde 18 olduğunu, bir kısmının ayrılacağını bildiklerini söylüyor. “Konu uzun zamandır gündemdeydi ve biz de hazırlıklarımızı ona göre yaptık” diyen Abalıoğlu, şöyle devam ediyor:
“Emekli olacaklar için yedeklemelerimizi yapmıştık. Ancak, burada yetenek göçüne yönelik geniş bir etkinin olacağını düşünüyoruz. Özellikle büyük şehirlerden sakin şehirlere ya da memlekete dönüşlere şahit olabiliriz. EYT konusunun netleşmesiyle birlikte Denizli, Adana ve Aksaray’daki şirketlerimizde bu durumu görmeye başladık. Sadece uzaktan çalışmaya açık gençlerin değil, deneyimli çalışanların da göçüne şahit olabiliriz.”
Türkiye’nin önde gelen kumaş üreticilerinden bir şirketin yönetim kurulu başkanı, “Bizde 1700 civarında çalışan var. 300’e yakını EYT kapsamına giriyor. Ancak bunlardan ustabaşı, deneyimli teknik çalışanların durumu bizim için önemli. Onları tutmaya çalışacağız” diye konuşuyor.
“HAKLARI VERİLİRSE RİSK OLMAZ”
- Topluluğumuzda EYT düzenlemesinden yararlanabilecek çalışan oranımız yüzde 11 seviyesinde. Beyaz ve mavi yaka çalışan oranı birbirine çok yakın.
- Emekli olacak çalışanlarına mevcut işlerine devam olanağı tanımayan kurumlar için bu bir yetenek kaybı riski ortaya çıkaracaktır.
- Bunun yanında başka bir şirkete geçmek ya da aktif iş yaşamını sonlandırmak isteyenler için kıdem tazminatını alma fırsatını doğuracak.
- Bir de işinden ve kariyerinden memnun 40’lı yaşların ortasında bir grup var. Bu profesyonellere, emeklilik hakkıyla birlikte işe devam olanağı verilirse, bir yetenek göçü yaratmayacaktır.
EYLEM ÖZGÜR
ECZACIBAŞI HOLDİNG İK BAŞKANI
“NORMALİN ÜZERİNDE AYRILIK BEKLEMİYORUZ”
- “Çalışanlarımızın yüzde 12’si EYT kapsamına giriyor. Bu 600 kişi anlamına geliyor. Yaşamını yeniden şekillendirmek isteyen çalışanlarımız olabilir. Ancak, normal ayrılma oranının (Turnover) üzerinde bir hareketlilik beklemiyoruz.”
DENİZ DAVER
ABDİ İBRAHİM İK BAŞKANI
“Kurum bağlılığı ve aidiyet yüksekse yetenek göçü olmayacağını düşünüyorum. Çalışanlar farklı tercihte bulunsa da kurum bağlılığı önemli bir karar noktası olacaktır.”
EBRU FİRUZBAY
METRO TÜRKİYE İK DİREKTÖRÜ
