Mehtap Demir
Henüz çok ülkede yasal düzenlemeleri olmasa bile “Kripto para” (Cryptocurrency) müthiş bir hızla yayılıyor. Şubat sonu itibarıyla piyasadaki kripto paraların değeri 260 milyar dolara ulaştı. Bu rüzgarın etkilediği ülkeler arasında Türkiye de öne çıkıyor.
Yazı: Mehtap Demir
İngiliz Laszlo Hanyecz, 22 Mayıs 2010’da Papa John’s’tan 2 adet pizza sipariş ettiğinde, ödemesi gereken tutar 25 dolardı. Ancak O, dolar ya da pound yerine dünyanın ilk kripto para ödemesini gerçekleştirdi ve 41 dolar karşılığı 10 bin Bitcoin (BTC) teklif etti. Hanyecz’in 41 dolarlık 10 bin BTC’si 2019 yılının sonunda tam 80 milyon dolara ulaştı.
Sadece Hanyecz değil, o yıllarda kimse kripto paraların, BTC’nin bu denli değer kazanacağını, milyarlarca dolarlık piyasa değerine ulaşacağını bilmiyordu. Oysa şubat sonu itibarıyla piyasa değeri 246 milyar dolara, işlem hacmi ise 57 milyar dolara ulaştı. Bu rakam, kripto paraların değerinin, dünyadaki altın rezervinin yüzde 3.33’üne denk geldiğini ortaya koyuyor. CoinMarkCap’in verilerine göre bu piyasa değeri ve işlem hacmi, liderliğini Bitcoin’in yaptığı 2995 kripto para tarafından gerçekleştiriliyor. Bitcoin’in piyasa değeri, toplamın yüzde 50’sinden fazla. Ardından Etherium (Yüzde 10’a yakın) ve XPR (yüzde 8) geliyor. Bitcoin Cash, Tether ve Litecoin geliyor.
Son araştırmalara göre, 2019 sonu itibarıyla dünyada 2 binden fazla kripto borsası faaliyet gösteriyor. Sadece bitcoin cüzdanları arasında günde 300 binden fazla transfer gerçekleştiriliyor.
1 MİLYON KİŞİ
Sektörün tahminine göre Türkiye’de kripto para işlemi yapan yatırımcı sayısı 1 milyona yaklaştı.
TÜRKİYE’DE SON DURUM
Bitcoin’de 2017 yılında başlayan sert yükseliş, çok sayıda ülkede olduğu gibi Türkiye’de de milat olarak görülüyor. Bitlo Kurucusu Mustafa Alpay’a göre, bu tarihten sonra 40’ın üzerinde şirket kuruldu, bir bölümü 1 yıl içinde kapandı. Alpay, “Son dönemdeki yükseliş ile birlikte yeniden kurulan borsa şirketleri olduğunu görüyoruz” diye konuşuyor.
Şirket sayısındaki artışın en önemli nedeni doğal olarak yatırımcının büyük ilgisi. Bunu da rakamlardan, global alanda Türkiye’nin bulunduğu yerden görmek mümkün.
Bu konuda resmi rakamlar açıklanmıyor. Ancak, Türkiye’de yerli şirketlerdeki kripto para hacminin 2019 yılında günlük 100 milyon dolara ulaştığı günler oldu. 20 yerli şirketin yanı sıra bir de yabancı şirketler üzerinden yapılan işlemler var. Onlarla birlikte Türk tasarruf sahiplerinin yarattığı günlük hacmin 200 milyon dolar gibi önemli boyuta ulaştığı tahmin ediliyor.
BiLira Kurucusu Sinan Koç, 14 şubat 2020 tarihinde gerçekleşen 450 milyon TL’lik rekor işlem hacmine dikkat çekiyor. Koç, “Bu, Türk borsaları tarafından tek günde gerçekleşen bir işlem hacimdir” diyor. “BiLira olarak bizim amacımız, blok zincirin borsa dışındaki alanlarda da kullanılmaya başlanmasını sağlamak ve bunu yaygınlaştırmak” diye ekliyor.
Paribu Kurucusu Yasin Oral ise resmi bir veri olmasa da bizim araştırmalarımıza göre Türkiye’de aylık ortalama 500 milyon dolarlık bir işlem hacmi var” diye konuşuyor ve ekliyor, “Türkiye’de nüfusun yüzde 20’sinin kripto para kullanıcısı olduğu bilgisi var. Buna şüphe ile yaklaşmak lazım. Bu tür araştırmalar online kullanıcılar üzerinde yapılıyor ve bu örneklem grubunun kripto paraya aşina olduğunu tahmin etmek güç değil. Dolayısıyla bu istatistiğin tüm Türkiye için geçerli olduğunu söyleyemeyiz.”
Bitlo CEO’su Mustafa Alpay’ın paylaştığı verilere göre, 2017 yılında 43 milyon TL olan işlem hacmi, bazı aylarda, örneğin 2019 yılının şubat ayında 6,5 milyar TL’ye kadar ulaştı.
YABANCI ŞİRKETLERİN İLGİSİ
Türkiye’deki bu hızlı büyüme ve yatırımcı ilgisi global kripto şirketlerini Türkiye’ye yönlendiriyor. Bu alanın önemli şirketlerinden Binance, Türkiye’deki faaliyetlerini yoğunlaştırdı, sık sık yatırımcı buluşmaları düzenliyor. Yine kripto piyasasının önemli şirketlerinden Çinli Huobi, Eylül ayında Türkiye’deki şirketini kurdu. Şirketin ilk genel müdürü Alphan Göğüş, “Yıl sonu itibarıyla sektörde lider olma” hedefiyle yola çıktıklarını söylüyor ve ekliyor: “Bu alanda 3 önemli faktör var. Teknoloji, borsadaki derinlik ve güvenlik… Özellikle alım ve satımda derinlik sunan bir platform olmak kritik önem taşıyor. Huobi’nin gücü nedeniyle bu olanağı sunacağız.”
Yabancıların ilgisinin arkasında önümüzdeki yıllarda yasal altyapıdaki düzenleme beklentisi ve hızlı artan işlem hacmi var.
BiLira CEO’su Sinan Koç, geleceğe yönelik tahminlerini şöyle özetliyor:
“Önümüzdeki 5 yıl Türkiye’de de kripto paralara ilginin artacağını görüyoruz. Kripto işlemlerinde yabancıların payını tahmin etmek çok zor. Türkiye’den kullanıcılar, Türk borsalarından BTC satın alarak yurtdışı borsalarına girebiliyorlar. Bunun sebebi, Türkiye’de yeterince likiditeye ulaşılmamış olması. O nedenle yurtdışını tercih edenlerin sayısı fazla. Bu sebeple BiLira olarak Türkiye’de güçlü bir ekosistem kurmamızın, bu dünyaya yeni katılmak isteyen herkes için bir avantaj yaratacağına inanıyoruz.” Bitçi.com CEO’su Altan Tan, yabancıların Türkiye’ye gelmesinin arkasındaki etkenlerden birinin “vergi” olduğunu söylüyor. Tan, “Malta gibi kripto para regülasyonu konusunda öncü ülkelerde dahi liman bulamamış şirketlerin Türkiye’ye sadece kaliteli hizmet uğruna geldiklerini düşünmek doğru olmaz” diye konuşuyor.
KRİPTO PARANON GELECEĞİ
ABD, Avrupa’nın bazı ülkeleri, Japonya ve özellikle Çin’de kripto pazarı büyük hacimlere ulaşmış durumda. Bu nedenle de sektöre yönelik araştırma ve tahminler düzenli olarak gerçekleştiriliyor. Türkiye’de ise bu alanda bir belirsizlik var. Bitçi.com CEO’su Altan Tan, “Kripto paraların Türkiye’deki ödeme sistemleri içerisinde aktif olarak kullanılmaya başlanması, işlem hacmini de ciddi biçimde etkileyecek. Yasal altyapıların hayata geçirilmesiyle birlikte, 5 yıl sonra bugünkü hacmin 4-5 katına ulaşmamız hiç de zor değil” diye konuşuyor.
“Paribu’nun 110 bini mobil olmak üzere 600 bin kullanıcısı var. Paribu’da her 4 saniyede bir işlem yapılıyor ve günlük işlem hacmimiz 12 milyon dolar.”
YASİN ORAL / PARİBU CEO
Paribu Kurucusu Yasin Oral, işlem hacmine yönelik tahminde bulunmanın doğru olmadığını söylüyor ve ekliyor: “Ancak, kripto paraların gündelik hayattaki kullanımı yaygınlaştıkça ve bu konudaki bilgi birikimi arttıkça, hacim de beraberinde yükselecek. örneğin, Mayıs 2019’da günlük işlem hacmimiz 200 milyon TL’yi aştı. Haziran 2019’da kripto paraların piyasa değeri 389 milyar dolara ulaştı. şu anda kripto paraların dünya genelindeki günlük ortalama işlem hacmi ise 50 milyar dolar seviyesinde. Sadece Bitcoin cüzdanları arasında günde 300 binden fazla transfer gerçekleşiyor. Böyle bir ekosistemde eski dünyanın nansal enstrümanlarının da değiştiğini görüyoruz. Yeni bir dünya kuruluyor ve bu hem hacme hem gündelik alışkanlıklara yansıyor.”
Coiny CEO’su Ayberk Kuday, “Türkiye’de işlemlere aracılık eden ve borsa işlevi gören 20’ye yakın yerli platform var. Son dönemde sektöre katılan oyuncuların sayısı da büyük oranda arttı” diyor. Ona göre bu alanda birçok yeni girişim hayata geçiriliyor. Önümüzdeki birkaç yılda piyasaya girecek şirket sayısında ciddi artış olacak.
YASAL DÜZENLEME BEKLENTİSİ
Bir günde ortalama 20-35 milyon dolar, yabancı borsalardakilerle 80 milyon dolar TL’ye ulaşan işlem hacmi aslında bir yasal düzenleme beklentisini de beraberinde getiriyor. Sektörün en önemli umudu yasal düzenlemeler ve beraberinde güvenin de sektöre gelmesi. şu anda KYC (Know Your Client) ve AML (Anti-Money Laundering) gibi uygulamaları olan platformlar kayıt dışılığı ortadan kaldırıyor. Çünkü, tüm işlemler kimliği doğrulanmış gerçek kişiler tarafından gerçekleştiriliyor. Bitçi. com CEO’su Altan Tan, “Regülasyon hayata geçtiğinde bu işi layıkıyla yapan platformlar öne çıkacak, yapamayanlar elenecek” diye konuşuyor.
Her ne kadar 20 yerli şirket var değerlendirmesi yapılsa da kripto paralardaki yükseliş dönemlerinde kurulanlarla bazen 40 şirkete de ulaşılıyor. Sektörün beklentisi bu tip giriş çıkışların, yatırımcıları zarara uğratan girişimlerin önlenmesi… Paribu CEO’su Yasin Oral, “Sektörün bizim gibi vergilendirilen, regülasyona hazır şirketlere ihtiyacı var” diye konuşuyor. öbür türlü “gerçek dışı kâr vaatleriyle” ortaya çıkan şirketlerin sektöre ve ekonomiye büyük zarar verdiğine dikkat çekiyor. Bitlo Kurucusu Mustafa Alpay, gelecek 3 yıl için iddialı tahmin yapıyor. Alpay, “Kripto varlıkların yatı ve devlet düzenlemesi göz önüne alınmadan işlem hacmi Türkiye’de 20 katına çıkabilir. Önümüzdeki dönemde bu alana çok sayıda birey ve şirketin de gireceğini tahmin ediyoruz” diyor.
TÜRKİYE’DE KRİPTO PARA PİYASASINDA NELER OLUYOR?
3&20
“Türkiye’de 20 kripto borsası var. işlem hacminin çok büyük bölümü ise 3 şirket tarafından gerçekleştiriliyor. Artık kripto borsa yerine, ‘security token’ denilen borsaya girilmeli.”
SİNAN KOÇ
BİLİRA CEO’SU
20-35 milyon dolar
Türkiye’de 2019 yılında, bir günde gerçekleştirilen kripto para işlem hacmi.
Son 3 yılda aylık ortalama işlem hacmi
1.431 2018
2.916 2019
4.650 2020
Milyon TL, 2020 ilk 2 ay
Kripto para sahiplik oranı (%)
18 Türkiye
12 Romanya
11 Polonya
Kaynak: Statista
Bitçi.com CEO’su Onur Tan, “Türkiye, kripto paralara en çok inanan, en çok yatırım yapan ülkeler arasında ilk sıralarda yer alıyor. Kripto para yatırımcılarının sayısının 1 milyona yaklaşmış olması da bunu gösteriyor” diye konuşuyor. Tan, “Dünya üzerinde en çok kripto para tutan kesimin yüzde 20 ile Türkler olmasına” dikkat çekiyor.
AYBERK KUDAY
COINY CEO
KRİPTODA “YARILAMA HEYECANI”
Kripto para piyasasının 2020’ye yönelik beklentileri büyük… Bu beklentileri güçlendiren etkenlerin başında “Bitcoin halving”i geliyor. 2020 yılının Mayıs ayı içinde gerçekleşmesi beklenen bu gelişmenin ciddi yükselişlere neden olacağı tahmin ediliyor.
– Halving (Yarılama), Bitcoin’in kuruluş özelliğinin bir parçasıdır ve belli bir blok sayısına ulaşınca gerçekleşir. özetle, yaratılan her Bitcoin için sistem belli bir miktar ödül verir. Yarılama işleminde ödül yarıya iner ve böylece piyasaya sürülen miktar (emisyon) azalır. Bu, her 210 bin blokta gerçekleşir.
– COINY CEO’su Ayberk Kuday, Bitcoin’in, bu alanın lokomotifi olduğu düşünüldüğünde, diğer dijital paraların da etkileneceğini söylüyor ve ekliyor:
– “Biz de biri dijital para borsası, diğeri dijital para cüzdanı sunan bir firma olarak bu rüzgarı yakalayıp, avantajımıza çevirmeyi planlıyoruz.”
