Dünyayı şekillendirecek metaller

Elektrikli araç pazarının geleceğine yönelik, çeşitli kuruluşların araştırmaları yayınlanıyor. Bu araştırmalardan en dikkat çekenini Uluslararası Bakır Derneği (International Copper Association) yaptı. Araştırmaya göre, 2027 yılındaki elektrikli araç toplamı 27 milyon adede ulaşacak. Statista, aynı yıl global elektrikli araç satışını 16.2 milyon olarak tahmin ediyor. Bu rakamla yıllık ciro 858 milyar doları aşacak.

Elektrikli araçlarla ilgili geleceğe yönelik değişik tahminler de var. Ancak, Uluslararası Bakır Derneği’ni (UBD) ilgilendiren tarafını ise bu sektörün “bakır” tüketimine yapacağı katkı oluşturuyor. Çünkü, önemli ölçüde bakır ile donanan yeni nesil elektrikli araçlar, dünyada başta bakır olmak üzere bazı metallerin tüketimini artıracak. UBD’ye göre, dünyada elektrikli araç sektörünün bakır talebi 2017 yılındaki 185 bin tondan 2027 yılında 1.74 milyon tona ulaşacak. Her şarj cihazı, tüketime 0.7 kilogram, hızlı şarj cihazı ise 8 kilogram katkı yapacak.

Yeni maden patlaması

Yeni dönemin yükselen eğilimlerinden sadece bakır etkilenmeyecek. İş dünyasının “net sıfır” hedefleri ile yeni nesil araçlar başka metallere de büyük etki yaratacak, adeta patlamaya neden olacak. Bakırla birlikte ‘kobalt’, ‘lityum’, ‘alüminyum” ve ‘nikel’ gibi metaller büyük talep görecek. Hatta “elektrifikasyon’ metali olarak bilinen bakır ile petrolün büyük rekabetinin ortaya çıkacağına dikkat çekiliyor.

Bu yönde tahmin yapan kurumlar arasında IMF de yer alıyor. IMF’ye göre, 2050 yılına kadar “net sıfır emisyon” elde etme çabası, bu metaller için benzeri görülmemiş bir talebi teşvik edecek. “Enerji geçişi” için yapılan yatırımlarla birlikte bu metallerde yeni fiyat artışları da gündeme gelecek.

S&P Global’in raporunda ise küresel ‘net sıfır’ hedefleri için gerekli ekipman ve teknolojilerin dönüştürülmesinin büyük etkisine dikkat çekiliyor. “Dönüşümün” içinde ise ‘elektrikli araç bataryaları, şarj istasyonları hem denizde hem de karada yapılacak rüzgar, güneş panelleri ve batarya depolamaları’ gibi başlıklara dikkat çekiliyor ve ekleniyor: “Bunların da etkisiyle 2030’ların ortalarına kadar bakır ihtiyacı 2’ye katlanacak.”

Yarının yükselen metalleri

Sadece bakır değil, elektrikli araçların pilleri için kritik olan kobalt ile lityum gibi metaller de yükselişe eşlik edecek. Türkiye’de de üretimi olan kobaltta pazarın yüzde 70’i Demokratik Kongo Cumhuriyeti’ne ait. Bir başka kritik metal olan lityumun yüzde 60’ı Çin’de işleniyor.
Eti Bakır Genel Müdürü Emre Kayışoğlu, “Bakır, lityum, kobalt ve nikel gibi metallerde gerçekten de artan bir talep var. Ancak, madenlerin bulunabilirlikleri değer artışlarını önemli ölçüde etkiliyor” diyor ve ekliyor:

“Elektrikli araçların artışını göz önünde bulundurursak kullanılacak kablolardan dolayı bakır ihtiyacı artacak. Şu anda bakırın global üretimi 23-25 milyon tonlarda seyrediyor. 5 yıl sonra toplam üretimin yüzde 10’u kadar bir talep artışı beklenebilir.”

Alüminyum da hafiflik özelliği ile araçların gövde üretiminde yoğun olarak kullanılıyor. Elektrikli araç alanındaki büyümeye paralel olarak bu metalde de büyüme bekleyen Emre Kayışoğlu, “Bu metalde yıllık üretim 70 milyon tonu buluyor. Alüminyumda fiyat artışı, daha küçük metaller olan lityum ve kobalta göre sınırlı olacaktır” diye ekliyor.

Yeşil dönüşüm için

Yıldırım Group’un maden alanında dünya çapında yatırımları var. Grubun Başkanı Yüksel Yıldırım, bakır, kobalt ve lityum için “dünyayı şekillendiren metaller/emtialar” tanımını yapıyor. Bu nedenle de yakından izlediklerinin altını çiziyor. “Dünyayı şekillendirme” tanımını ise şu görüşle destekliyor:

“Son yıllarda daha fazla öne çıkan temiz enerji dönüşümü ile elektrikli araçlar sektörünün arkasında bu metaller var. Bu emtialar olmadan dönüşümü gerçekleştirmek mümkün değil. Ancak, devamının gelmesi ve dönüşümün başarılı olması için maden arama ve nihai mal üretim yatırımlarıyla gelmek zorunda.” Yıldırım’ın dikkat çektiği metallerin ilk sırasında “bakır” geliyor. Güneş panelleri ve yenilenebilir enerji için kritik öneme sahip bakırın, elektrikli araç motorları, bataryalar ve şarj istasyonlarında kullanıldığını söylüyor:

“Yeni gelişen kullanım alanı sebebiyle bu metale talebin hızla artması bekleniyor. IEA’nın 2040 yılı senaryolarına göre, temiz enerji teknolojileri kaynaklı bakır talebi 2020’lerde yüzde 20 idi, 2040 yılında yüzde 40’ın üstüne çıkacak. Buradaki riski ise arz sorununun ortaya çıkacak olması oluşturuyor.”

Yıldızı parlayacak metaller

Yıldırım Group Başkanı Yüksel Yıldırım, bakırın yanı sıra kobalt ve lityuma da dikkat çekiyor. Ona göre bataryaların “enerji yoğunluğu” için kobalt çok önemli. “Bu nedenle kobalta da talep artıyor. 2040 yılına yönelik tahminlerde 6 ila 21 kat arasında bir talep artışı var” diye konuşuyor.

Lityum ise bataryaların kapasitesini ve performansını yükseltiyor, boyutu ile ağırlığını azaltıyor. Yıldırım, bu metalde 2020’ye oranla talebin 2040’a kadar 13 ila 42 kat arasında artacağına dikkat çekiyor: “Artışın arkasında ise temiz enerji dönüşümü ve elektrikli araçlar yer alacak.”

“Yenilikçi teknolojilerle talep artacak”

Türkiye’de “geleceğin madenlerine” yatırım yapan az sayıda şirket var. Bunlar arasında yer alan Zorlu Holding’in Maden Grup Başkanı Dr. Orhan Yılmaz, “Nikel ve kobalta talep, elektrikli araçlar yaygınlaştıkça daha da artacaktır. Geçen yıl elektrikli araç satışı 10.2 milyondu, 2025’te 20, 2030’da 40 milyona ulaşacak” diye konuşuyor.

Dr. Yılmaz’ın verdiği bilgiye göre bu madenlerden nikel, paslanmaz çelik, kimya, porselen, cam, otomotiv, gemi ve uçak sanayi gibi birçok alanda kullanılıyor. Paslanmaz çelik, hâlâ nikel kullanımında büyük bir orana sahip. Ancak, bu oranda radikal bir değişiklik bekleniyor. Tahminler, otomobilin payının 2021’deki yüzde 11 düzeyinden 2025’te yüzde 24’e, 2030’da ise yüzde 33’e çıkacağını gösteriyor.

Dr. Orhan Yılmaz’a göre, bu alanda en önemli konunun, nikel ve kobalt gibi nadir madenleri daha değerli ürüne dönüştürmek… Bataryanın yanı sıra yenilikçi endüstrilere uygun hale getirilmesiyle bu madenlerin yükselişinin de devam edeceğine dikkat çekiyor:

“Bizim için önemli olan toprağın içindeki madeni alarak teknoloji, malzeme bilimi ve kimya ile katma değerli hale getirmek. Bu nedenle, Manisa Gördes’teki Meta Nikel tesisimizde tam olarak bunu yapıyoruz. Örneğin, topraktan çıkarılan cevherin içerisinde yüzde 1 nikel var. Biz topraktan, içinde cevher olan malzemeyi çıkarıp satmıyoruz. Sahip olduğumuz teknoloji ve know-how ile bunu tamamen kapalı ve çevreci bir sistem olan Otoklav reaktörü içerisinde yüzde 40’a kadar çıkarabiliyoruz. Böylece çok daha katma değerli bir ürün oluşturarak elektrikli otomobiller dahil ileri malzemeler kullanan birçok endüstrinin talebine karşılık verebiliyoruz.”

ELEKTRİKLİ ARAÇTA MADEN ETKİSİ

Çeşitli araştırmalar, elektrikli araç, batarya ve yarattığı ekosistemin, bazı metallere büyük etki yapacağını, maden sektörünü önemli ölçüde dönüştüreceğini gösteriyor.

• 1.74 MİLYON TON: UBD, elektrikli araç sektörünün bakır talebinin 2017 yılındaki 185 bin tondan 2027 yılında 1.74 milyon tona ulaşacağını öngörüyor.
• 23 KG İÇTEN YANMALI MOTOR / ELEKTRİKLİ ARAÇ 40 KG: ‘İçten yanmalı motorda’ 23 kilogram, ‘Hibrit’ bir araç için ise 40 kilogram bakıra ihtiyaç var. Hibrit elektrikli otobüste bu miktar 80 kilograma kadar çıkıyor.
• %2.5 2017 / %18 2023: Uluslararası Enerji Ajansı’na göre, 2017’de satılan araçların yüzde 2.5’i elektrikli idi, 2023 yılı sonunda bu oran yüzde 18’e çıkacak.
• ELEKTRİKLİ ARAÇTA KULLANILAN METAL MİKTARI (Kg)
  Grafit 66.3
  Bakır 53.2
  Nikel 39.9
  Mangonez 24.5
  Bunların yanı sıra 24.5 kg manganez, 13.3 kg kobalt kullanılıyor. Geleneksel araçta ise 22.3 kg bakır ve 11.2 kg manganez kullanılıyor.

• 26 KAT: IEA, lityuma talebin 2050 yılında bugüne göre 26 kata ulaşacağını öngörüyor. Kobalt, nikel ve grafit talebinin ise 100 kat artması bekleniyor.
• %50: Goldman Sachs, 2035’te yeni araç satışlarının yaklaşık yüzde 50’sinin elektriklilerden oluşacağını, yıllık satışın 73 milyon adede ulaşacağını tahmin ediyor. Bu rakam 2020’de 2 milyon idi.

 

“STRATEJİK METAL NİKELE YATIRIM YAPACAĞIZ”

• NİKELE BÜYÜK İLGİ
  Sağladığı menzil avantajı sebebiyle önümüzdeki zamanda nikel, lityumdan rol çalabilecek bir konumda. Ancak, lityum yeni bir eksene girdi ve önemini korumaya devam edecek. 2022 sonu itibarıyla elektrikli araçların payı yüzde 10’a yakın. Önümüzdeki yıllarda yüzde 30-40 bandına yükselmesi bekleniyor.
• YATIRIM PEŞİNDE
  Tüm dünyada nikel rezervlerine sahip olmak için bir yarış var. Bu noktada tabii yeni geliştirilen ve gelecek arz eden proje sayısı da son derece kısıtlı. Yıldırım Group olarak biz de bu sürecin farkında bir firma olarak tüm dünyada stratejik yatırım potansiyellerini değerlendiriyoruz.
• STRATEJİK YATIRIM
  Netice olarak elektrikli araçların var olabilmesi için lityum nasıl gerekli ise nikel de menzil noktasında bugünkü teknolojiler ile vazgeçilmez konumda. Bu yüzden nikelin geleceği de stratejik bir metal olarak önem arz ediyor.

 

KRİTİK METALLERİN GELECEĞİ

• NİKEL Bir baz metal olan nikeli biraz daha avantajlı görüyorum. Çünkü, toplam üretimi 3 milyon ton düzeyinde. Oysa bataryalar için bugünden 500 bin ton üstünde bir talep var ve artması bekleniyor.
• KOBALT Bu metalde durum biraz karışık… Pahalı bir metal olduğundan bataryalarda kullanımı azaltılmaya çalışılıyor ve yerine nikel tercih ediliyor. Ancak, tamamen de vazgeçilemiyor. Talebin 2025 sonrası artacağını öngörüyoruz.
• LİTYUM Bu metalde son dönemde çok yüksek fiyat artışları oldu. Yıllık yaklaşık 400 bin tonluk bir tüketim var. Ancak, yakın zamanda 100 bin tonluk bir tesis açılacak. Ben bu metali daha istikrarlı görüyorum.
• FİYAT Lityum ve kobalt Londra Metal Borsası’nda işlem görmüyor. O yüzden fiyatta büyük dalgalanmalar yaşanabiliyor. Gecen yıl tonu 87 bin dolar olan kobalt, şimdi 34 bin dolardan işlem görüyor.