İpek Koşan
YAZI: İPEK KOŞAN
Efsane girişimci, Berkshire Hathaway’ın sahibi Warren Buffet, kariyer hayatında başarılı olmak isteyenler için şu öneriyi yapıyordu: “Başarılılar ile diğerleri arasındaki en önemli fark, onların neredeyse her şeye ‘hayır’ demeleridir.” “Her şeye” diyerek konunun altını çizen Buffet, “Ancak, neye, ne zaman hayır diyeceğiniz de önemli. Hayır derken, geribildirim yaklaşımını doğru yapmalısınız” diye ekliyordu.
İş dünyasında “evet” kadar “hayır” kelimesinin de önemli olduğunu ortaya koyan çok sayıda kitap, araştırma ve liderler tarafından paylaşılan görüşler var. Örneğin, Steve Jobs, “evet” demenin işin en kolay tarafı olduğuna dikkat çekiyordu. Ona göre, “evet” dediğinizde ve ona odaklandığınızda, yenilikler ve farklı görüşler için de yolu kapatmış oluyorsunuz. O nedenle “Hayır” demek, onu da “iyi bir geri dönüşümle” anlamlandırmak başarıya giden yolu açabiliyor.
Liderler, yöneticiyi memnun etmek ya da işin kolayı olduğu için söylenen “evet” yerine, geri beslemeyle destekli “hayır” kelimesini tercih ediyor. Bu noktada ise “hayır” kelimesine eşlik eden “sıfatlar” öne çıkıyor. Yıldız Ventures Yönetim Kurulu Üyesi Arzu Aslan Kesimer, “Dürüst hayır yanıtı beni memnun eder” diyor ve ekliyor: “Bu, olmayacak iş için harcanacak kaynağı en başından tasarruf etme şansını verir.”
Ona göre, sadece hissedarı ya da yöneticiyi memnun etmek için verilen “evet” yanıtları hem şirkete hem de çalışanlara zarar veriyor, zaman kaybına neden oluyor. Kesimer, “Ben genellikle sağduyu ile desteklenen her ‘hayır’ yanıtını destekliyor ve dikkate alıyorum” diyor.
Hangi “hayır” daha anlamlı?
LinkedIn’in kurucusu Reid Hoffman, girişimcilere yönelik önerilerinde, “Hayır” konusuna odaklanıyor ve yanıtı 5 kategoride değerlendiriyor: “Olumlu, Düşünmeden Hayır, Dürüstçe Hayır, Zorlanarak Hayır ve Faydasız Hayır”.
Hoffman’ın hayır konusuna yaklaşımı, biraz Warren Buffet’a benziyor. Özellikle yatırımcıların, çok soru sorup, bir o kadar da hayır/olumsuz yanıt verdiklerine dikkat çekiyor. “Evet”ler yerine, girişimcileri ve şirketleri zorlayan ‘Hayır” kelimesini tercih ettiklerini paylaşıyor.
TikTok CMO’su Sera Ünlü, bu konuda “radical candor” yani “radikal samimiyet” kavramına dikkat çekiyor. Yeni nesil bir şirketin yöneticisi olan Ünlü, “Radikal samimiyet, birini veya bir konuyu kişisel olarak umursadığınızı gösterip, aynı anda bir fikre doğrudan meydan okuyabilmek anlamına geliyor” diyor ve ekliyor: “Bir yerde nazik, spesifik ve samimi bir şekilde geribildirimde bulunabilmek, rehberlik edebilmek. Tabii buna hayır diyebilmek de giriyor.”
Olumlu hayır kulübü!
Sodexo Türkiye CEO’su Eda Uluca Özcan, “Gerçekten olmayacak bir iş ise ve koşullar açısından öngöremediğimiz bazı nedenlerle reddediliyorsa, bu nedenleri ortaya çıkarmak açısından ‘hayır’ yanıtı almayı çok olumlu buluyorum” diyor. Ona göre, böyle bir yanıt her iki taraf açısından da beklentileri ve yapılabilecekleri net ortaya koymaya katkıda bulunuyor. Böylece zaman ve emekten tasarruf etmek mümkün oluyor:
‘Olumlu hayır’, benim için son derece anlamlı ve memnun eden bir yaklaşım. Bu, yanıtı veren kişinin, değişen ortam ve koşullara bağlı olarak hayır yanıtını değiştirme ihtimalini ortaya koyuyor. Aynı zamanda hayır yanıtı veren kişinin ‘açık’ ve karşısındakinin isteğine empati ile baktığını ve yardımcı olmak istediğini, ama belirli koşulların o anda buna imkan vermediği mesajını içerdiği için son derece yapıcı, karşındakine değer verdiğini hissettiren bir yaklaşım olarak görüyorum… O nedenle bu yanıt beni memnun ediyor.”
iyzico CEO’su Barbaros Özbuğutu, hayır yanıtının “olumlu” yanına inananlardan… “Hayır yanıtını duymak her ne kadar negatif bir durum olsa da dürüst hayır cevaplarının birçok “evet”ten daha faydalı olduğuna inanıyorum” diyor:
“Uzun süren bir kurumsal tecrübenin ardından girişimcilik yolculuğumun başlangıcında birçok kez hayır cevabıyla karşılaştım. Ancak, bu durum beni hiçbir zaman yolumdan çevirmedi ve aldığım hayır cevaplarının ardındaki sebepleri irdelediğimde beni mutlaka başarıya ulaştırdığını gördüm.”
Dürüstlük her zaman iyidir
Banvit CEO’su Tolga Gündüz, “Dürüstlük en temel ilkem ve değerim olması sebebiyle dürüstçe hayır demek beni çok memnun edecektir. ‘Hayır’ demeyi dürüst kılan ise karşımdakinin doğru ve adil gerekçeleri ile paylaşım yapmasıdır” diye konuşuyor.
Bazı araştırmalar, bir CEO’nun günde iş konusunda 15 civarında “hayır” yanıtı verdiğini ortaya koyuyor. Bu konuda değişik rakamlar olsa bile, risk sermayesi şirketleri ve yatırımcıların, kendilerine ulaşan girişimcilere “hayır” yanıtı verme oranı yüzde 80’lerde seyrediyor. Konu girişimciler olunca, “hayır” yanıtını besleyici bir karşılık olarak almak anlam kazanıyor.
Yolcu360 CEO’su Umut Yıldırım da böyle düşünüyor. “Dürüst bir hayırdan yanayım” diyor ve ekliyor: “Ne kadar açık ve net ise o kadar iyidir.” Ona göre, kendisi dahil çoğu girişimci bu tip yanıtı duymaktan rahatsız olmaz. Hatta “tembel olmayan”, yani açıklamayla desteklenen “hayır” daha da anlam kazanır:
“Bunu uzun yıllar Silikon Vadisi’nde bulunmuş olmama bağlıyorum. Dinleyenlerin rahatlıkla hayır yanıtı verebilmesi için fikir paylaştığım ortamlarda, samimiyet seviyesinin yüksek olmasına özen gösteririm. Bence, çoğu insan bulunduğu ortamı şeffaf ve karşısındakileri samimi hissettiği zaman hayıra hayır der. Ben şahsen kazandığım tecrübelerin birçoğunu hayıra hayır diyebilmiş insanlara borçluyum.”
Evet demek işin en kolay tarafı.
Geribildirim destekli hayır daha çok tercih ediliyor.
LİDERLER NASIL YAKLAŞIYOR?
- Leyla Alaton Alarko Holding YKÜ
“Dürüstçe, mantıklı bir açıklama ile hayır diyenleri tercih ediyorum. Hatta ben alternatif önererek hayır derim. Yani eğer konuyla ilgili bilgim varsa o kişiye yol göstermeyi tercih ederim.”
- Kamil Yazıcı Anadolu Grubu YK Başkan Vekili
“Bazen dost acı söyler, özellikle yakınlardan gelen yapıcı bir hayıra kıymet verir, üzerine düşünmeye, varsa alınacak bir şey, almaya çalışırım. Üzerine düşünülmeden söylenen bir hayır ise nötr de değil, bence kötü bir şey çünkü karşı tarafın şevkini ve cesaretini kırabilir, maliyetini kim bilir…”
- Özgür Burak Akkol Koç Holding İK Başkanı
“Elbette kimse hayır yanıtını almak istemez. Ancak, benim tercihim “Çok Dürüst Hayır Diyenler” olur. İnsanlar hayır demekten çekinirler.Birçok kültürün aksine, bizim kültürümüzde bu konu daha da hassas. Ancak hayır denmesi gereken yerlerde bu yanıtın açık ve dürüst bir şekilde, sebebinin de açıklanarak verilmesi gerektiği kanaatindeyim.Böylelikle, karşı taraf da sizin, konuya dürüst bir şekilde yaklaştığınızı daha iyi anlar.”
