“Gelecek ileri malzemede”

GÖKŞİN DURUSOY
AKKÖK HOLDİNG CEO

YAZI: TALAT YEŞİLOĞLU

Akkök Holding, kimya, gayrimenkul ve enerjide yoğunlaşan, 72 yıllık geçmişe sahip bir kuruluş. Uzun yıllar sanayi ağırlıklı yol alan grup, Akmerkez ile AVM ve gayrimenkul sektörlerine de girdi. Ancak, grubun iş hacminde sanayinin yeri hep önemli yer tuttu.

Aralık 2022’de Akkök Holding CEO’luğu görevine oturan Gökşin Durusoy, grubun temel değerlerini ve sektör ağırlığını koruyarak, değişim stratejisini devreye aldı. 35 yıldır grupta çalışan ve son görevi Akiş Gayrimenkul Genel Müdürlüğü olan Durusoy’un, ‘yapay zeka’, ‘dijital olgunluk’, ‘yeni nesil malzeme’ ve ‘startup’lara yatırım’ gibi alanlardaki yaklaşımı da değişimin öncüsü olarak öne çıkıyor.

Mühendis kökenli bir yönetici olarak, üretim, artan maliyetler, rekabet ve katma değer sağlama konularına da odaklı olduğunu söylüyor. Özellikle de ‘yüksek teknolojiye’ dayalı üretime dikkat çekiyor.

Gökşin Durusoy ile sadece üretimin zorluklarını değil, Akkök Grubu’nun katma değerli üretim ve ihracatını, odaklandıkları ‘ileri malzemeler’ alanında neler yapmayı planladıklarını da konuştuk:

EN BÜYÜK ZORLUĞUMUZ

Akkök Holding, kimya, gayrimenkul ve enerjide yoğunlaşmış bir grup… Ben de 35 yıldır grup bünyesinde çalışıyorum. Yaklaşık 40 yıldır da iş hayatındayım. Bu deneyimle içinde bulunduğumuz dönemin en önemli sorununun ‘belirsizlik’ olduğunu söylemek isterim.

Grup şirketlerimiz kasım ayında 5 yıllık stratejik planlarını hazırlar. Bu planlarda hedefler, yatırımlar ve finansal önceliklerimiz belirlenir. Sonuçta ana yönümüz bellidir ama çok sayıda belirsizlikle de uğraşmamız gerekiyor. Ancak, yeni ekonomi yönetimiyle Türkiye’nin biraz daha öngörülebilir olmaya başladığını düşünüyoruz. Öncesinde ekonomik göstergelere ilişkin tahminler sanayici olarak bizi çok zorluyordu, plan yapamıyorduk. Yeni ekonomi yönetiminin aldığı kararlar ile şimdi gelecek bir miktar daha öngörülebilir oldu.

Biz sanayiciyiz, yüksek faizden nefret etmemiz lazım. Çünkü, düşük maliyetle yatırım yapabilelim ve bunu da yönetebilelim isteriz. Buna rağmen, ekonomiye katkısı olacak diye faizlerin yükseltilmesine bile sevindik.

Bizim en büyük düşmanımız, enflasyon. Yüksek enflasyon tabii ki bize bir miktar acı verecek ancak enflasyon düşerse, önümüzü daha iyi görebilecek ve sürdürülebilir büyümeyi yakalayabileceğiz. En büyük zorluk buydu ve şimdi daha iyi durumdayız.

GENÇ YETENEK ARAYIŞI

Bizim bir başka önemli sorunumuz ‘kalifiye iş gücü’ bulmak… Özellikle yeni mezunları, genç yetenekleri bulmakta çok zorlanıyoruz. Sadece bizim için değil, dünyada da koşulların çok değiştiğini söyleyebilirim.

Bir kere yeni başlayanlar için ücretler, eskiye göre daha düşük seviyelerde… Örneğin, ben üniversiteden mezun olduktan sonra ilk maaşımı 1985 yılında aldım. O maaşımla, şu anda önerilen arasında ‘reel’ olarak büyük fark var. Koşullar da çok değişti.

Böyle olunca da çalışan bulmakta çok zor zorlanıyoruz. Üstelik yurt dışına da çok yeteneğimizi kaybediyoruz. Maalesef bir süre de böyle gidecek gibi görünüyor ve buna uygun bir çözüm çok da kolay değil.

Öncelikle onları daha mutlu etmemiz gerekiyor. Türkiye’de çalışanları mutlu etmek kolay değil ama Akkök olarak bunu sağlayabiliriz diye düşünüyorum. Ücret zaten iyi olmalı ama tek başına yetmez. İnsanın yaptığı işi sevmesi gerekiyor. Sabah kalktığınızda ayağınızın geriye gitmemesi lazım ki, bunun da iş yerinde yaratılan ortamla ilgili olduğu görüşündeyim. Çalışanlarımızın yaptığı işten zevk almasını sağlamak, aidiyet duygularını artırmak gerekiyor.

Bunlar için uzun vadeli bir gelir planı, eğitim, yeni yetkinlikler kazandırmak gibi çözümler üretebiliriz. Bunlara önem vermez isek yeteneklerimizi kaybetmeye devam edeceğiz. Biz de bu konuda yapabileceklerimiz üzerinde çalışıyoruz.

KÂRI KORUMANIN FORMÜLÜ

İçinde bulunduğumuz dönemde ‘operasyonel mükemmeliyet’ konusuna çok önem veriyoruz. Aksa Akrilik ve Akkim Kimya’da ürettiğimiz her üründe rakiplerimize göre maliyet avantajımız var. Onu korumaya çalışıyoruz. Örneğin, uzun vadeli bakar ve uzun vadeli sözleşmelerle kendimizi garantiye alırız.

Enerji, 2022’de bizi çok olumsuz etkilemişti, geçen yıl ise pozitif etki yaptı. Şunu net olarak söyleyebilirim, yaptığımız çalışmalarla kârlılığımızı koruyabiliyoruz. Akkim’de ürün gamı çok geniş. Farklı sektörlere hitap eden ürün çeşitliliği hem denge yaratıyor hem de kârlılığını korumasını sağlıyor.

İkincisi, pazarı çok yakından izliyor ve hangi tarafta daha iyi ilerleyebileceğimize odaklanıyoruz. Örneğin, Akkim’in en önemli ürünlerinden birisi klor alkalidir. Şirket için kârlı bir üründür. Geçen 2 yıldır Türkiye’de deli gibi klor alkali yatırımı oldu. Orada çok büyük kapasite geldiğini görünce, ‘epoksi’ yatırımına yöneldik. Epoksinin hammaddesi de klor alkali. Üretimi sınırlı, Türkiye’de çok kullanılıyor ve büyük ölçüde ithal ediliyor.

100 milyon dolarlık bir yatırımla gittik ve klor alkali üretim kapasitesinin yarısını epoksiye dönüştürmüş olduk. Bununla ‘neresi daha kârlı ise oraya’ doğru ‘esneme’ kabiliyetimiz olduğunu gösterdik. Şimdi arkadaşlarımız, ‘Klor alkalinin yüzde 50’sini daha verimli kullanmanın’ yollarını araştırıyor. Belki bir yatırım daha çıkacak.

MALİYET YÖNETİMİ

Bizde amiral sektörümüzü ‘kimya’ oluşturuyor. Çok yüksek seviyede ihracata sahibiz. Üstelik iç piyasaya verdiğimiz ürünler de genelde döviz bazında satılıyor. Dolayısıyla gelirlerimizin neredeyse tamamı döviz bazında.

Net rakamları söyleyemem, ancak bizim ürünlerimiz katma değerli. O nedenle kilogram başına ihracatta Türkiye’nin ortalamasından daha yüksekte olduğumuzu söyleyebilirim. Yıllık ihracatımız 700-800 milyon dolarlar düzeyinde… Ancak, bizim katkımız sadece bu kadar değil. Yurtiçinde sattığımız iplikleri kullanıp, üretim yapıp, bunları ihraç eden şirketler nedeniyle de ihracata büyük katkımız var.

Örneğin, Aksa’da sentetik saç üretimi yaptık. Arkadaşlar bunu peruk olarak geliştirdi ve şu anda bu ürün özelinde Afrika ülkelerine 25 milyon dolarlık ihracat yapar hale geldik. Yüksek kâr marjlı bir ürün ortaya çıktı.

Akrilik tarafında iki ürün var; standart akrilik ve teknik elyaf. Teknik elyaf kısmı daha katma değerli ve bu alana önem veriyoruz. Ciro içindeki payı çok yüksek değil ama katma değeri yüksek olduğu için bu alanları büyütmeye odaklanıyoruz.

‘İLERİ MALZEME ÜRÜN’

Aksa Grubu için Ar-Ge ve Ür-Ge çalışmalarımız hakikaten çok önemli. Türkiye’de oranlar düşüktür ama dünyada kimya sektöründe genellikle cironun yüzde 3’üne yakını Ar-Ge’ye harcanır. Ar-Ge’ye harcadığımız bütçe, satışların yüzde 1’ini biraz aşıyor ve 40 milyon dolar civarında. Ancak, hedefimiz bu oranı AB standartlarına, yüzde 2-3’lü seviyelere getirmek.

Ar-Ge çalışmalarında arkadaşlar çok sayıda yeni ürün çıkartıyor. En önemli örneklerinden birisi de karbon elyaf. Karbon elyaf, zor bir teknoloji ve sermaye isteyen bir üretim. O dönem dünyanın en büyük kimya şirketlerinden biri olan Dow Chemical, bize geldi ve bu üretim teknolojisi için ortak olmak istedi. Bu ortaklığı kurduk ve işlerimiz gayet iyi gidiyor.

Ar-Ge çalışmaları sonucunda ‘Mithra’ adlı ‘ileri malzeme’ bir ürün çıkardık. ‘Karbon elyafı’ gibi ‘Mithra’ da bu kapsama giriyor. Mukavemeti çok yüksek, buna karşılık ağırlığı çok düşük bir üründen söz ediyoruz. Neredeyse her sektörde kullanılıyor. Şu anda pilot üretimi yapıldı ve 2025 yılının ikinci yarısında seri üretime geçeceğiz.

YENİ NESİLDE BÜYÜYECEĞİZ

İleri malzemeler, bizim daha da girmek ve büyümek istediğimiz alanlardan birisi. Otomotiv, havacılık, savunma sanayi için üretilen bu malzemelerde dünyada da çok büyük bir rekabet var. Mithra ürünümüz de bu alana açılımımızı temsil ediyor.

1,5 yıl önce Ankara’da Epsilon adlı kompozit firmasının yüzde 51 ile çoğunluk hissesini satın aldık. Epsilon Kompozit, aslında aldığı karbon elyafını kompozite çevirip savunma sanayiine, havacılık sektörüne satıyor. Epsilon, geleceğin hızlı büyüyen sektörlerinden biri olan hidrojen tankı üretmeye başlıyor.

Kısa bir süre önce dünyanın en büyük kompozit fuarına gitmiştik. Fuarı gezerken her stantta bir hidrojen tankına denk geldim. Karbon elyafını Dow Aksa’dan alacak, üretim sürecinde kullanılacak reçine epoksiyi Akkim’den alacak ve Epsilon, hidrojen tankını üretecek. Rakip üreticiler içerisinde hiçbirinde böyle bir organizasyon yok. Şimdi bu ürünün tasarımı üzerinde çalışıyoruz. Bu bittiğinde de burada ciddi bir büyüme alanı çıkabilir.

AKKÖK’ÜN 2030 VİZYONU

Var olduğumuz sektörler belli ve bunların dışında, ‘içinde olalım’ diye bir sektör arayışımız yok. Özellikle kimya, enerji, ileri malzeme ve gayrimenkulde çok güçlüyüz. Biz yaptığımız her yatırımda ne farklılık yaratabileceğimize bakıyoruz. Zaten fark yaratabileceğimiz alanların içindeyiz ve buralarda hâlâ çok büyük potansiyel var. Dolayısıyla yatırımlarımızı, enerjimizi, odağımızı bu sektörlere vereceğiz.

2030 yılında mevcut sektörlerde daha da büyümüş olacağız. Aksa’ya baktığımızda zaten dünyada yüzde 25’lik bir payımız var. Akkim, çok hızlı büyüyen şirketlerimizden birisi. Büyüme temposunu sürdürecek. Karbon elyafında çok büyük kullanım alanı var ve büyümemiz devam edecek. Kompozit tarafında da çok büyüyeceğiz. Üretim tarafında fark yaratabileceğimiz alanlarda, katma değerli ürünlerle büyümeye devam edeceğiz.

Ayrıca, farklı coğrafyalarda yatırımlarımız olabilir. Ancak, buradaki kriterlerimiz de yine bildiğimiz, var olduğumuz ve farklılık yaratabileceğimiz sektörlerde olacak. Onlara bakıyor, araştırıyoruz.

“AVM’DE KİRALARIN EN UCUZ OLDUĞU DÖNEMDEYİZ”

1. YENİ AVM YATIRIMI Biz gayrimenkulde farklı bir strateji izliyoruz. Arsayı bulduktan sonra inşaatından başlayarak projenin yönetimini, kiralamasını biz yapıyoruz. Bu da müşteri memnuniyetini çok artırıyor. “Bundan sonra alışveriş merkezi yapar mısınız?” diye sorsanız, mevcut koşullardan ötürü ‘zor’ yanıtını veririm.
2. KİRALAR ÇOK UCUZ Bir kere TL kira geliriniz var ama TL ile uzun vadeli borçlanamıyorsunuz. Ayrıca, ben 1993’ten bu yana bu sektörün içerisindeyim. Kiralar, hiçbir dönemde bu kadar ucuz olmamıştı. Ciro/kira oranına bakıldığında, yüzde 8’lere kadar gelinmiş durumda. Bunun yanında perakende sektörü de 2023 yılını ‘en yüksek’ kâr artışıyla kapattı. 2024 yılı da iyi gidiyor.
3. YENİ DÖNEM Akiş GYO bilançosunu düzeltti. Şimdi yeni yatırım olanaklarına bakılıyor. Bu alanda arayışımız var ama somut bir şey yok henüz.
4. PATENT Son 4 yılda 50 ürün grubu için 165 ayrı patent başvurumuz yapıldı ve 88 de tasarım tescili aldık. Ar-Ge’ye yılda 40 milyon dolar civarında bütçe ayırıyoruz.

CEO’NUN 2 ÖNCELİĞİ

• İlk sırada ‘yapay zeka’ geliyor. 2024 yılında bu alana büyük önem vereceğiz.
• Şirketlerimizi ‘dijital olgunluğa’ kavuşturmak gerekiyor.

STARTUP’LARA YATIRIM DÖNEMİ BAŞLIYOR

• AKKÖK NEXT DEVREDE 2024 yılıyla birlikte Akkök Next adlı girişimi başlattık. İleri malzemeler, kimya ve sürdürülebilirlik alanlarına odaklanmış startup’lara yatırım yapacağız. Bu girişimimizde 212 ile ortak yönetim yapıyoruz.
• GLOBAL YATIRIM Fonumuzun adı 212 Next oldu ve büyüklüğünü de 25 milyon dolar olarak belirledik. Dünyanın her tarafındaki, odağımızdaki alanlara ilişkin çalışan startup’lara yatırım yapmayı planlıyoruz. Fonun yüzde 70’i yurt dışı yatırımlar için ayrıldı.
• KURUM İÇİ GİRİŞİMCİLİK Startup’lara yapacağımız yatırımlar, bizim çalışanlarımıza grup içi girişimcilik açısından büyük bir heves verecek. Fonun teknik komitesinde Aksa, Akkim, Akcoat, DowAksa ve Akkök Holding’den yöneticiler bulunacak. Yatırım için aday bir startup seçildiğinde önce bu arkadaşlarımız teknik incelemeyi yapacak.
• GİRİŞİMCİYE DESTEK Startup’lara finansman, yönetişim ve pazarlama gibi konularda startup’lara destek olacağız. Arkadaşlar 3-4 tane startup’ı incelemeye başladı. Fonun bütçesi de duruma göre büyüyecek.

YAPAY ZEKA’YI İŞE YANSITMA

1. BÜYÜK ETKİ Yapay zeka kullanımında “Tamamız” diyecek halde değiliz ama dünyada da hiçbir kuruluşun bunu diyecek durumda olduğunu zannetmiyorum. Ancak, etkisinin çok büyük olacağını düşünüyorum. Bana göre ‘internet etkisi’ neyse, onu 10 katıyla çarpmak gerekecek.
2. EĞİTİM Öncelikle bütün çalışanlarımıza bu konuda eğitim veriyoruz. Özellikle, kendi sektörlerinde yapay zeka çözümlerinden nasıl yararlanılabilir, iş süreçleri nasıl etkilenebilir diye çalışıyoruz.
3. İMALAT SANAYİ Üretim tarafında Akkim, malzeme kontrolünü, siparişleri yapay zeka çözümleriyle kontrol ediyor. Aksa’nın üretiminde ciddi uygulama alanları var. Ancak, daha gidilecek çok yolumuz var. Yapay zekadaki başarılı uygulamaları izleyen bir ekibimiz var.
4. CEO’YA DERS “Benim de yapay zeka eğitimlerim var. ChatGPT online eğitimi aldım, ardından Gartner’dan 2,5 saatlik yapay zeka eğitimim oldu. Bunları yapmak bir zorunluluk, yapmazsak yaya kalırız. Bütün grup olarak bunun farkındayız. Tsunami geliyor ve gerekli eğitimleri, önlemleri alamazsak suyun altında kalırız.

“YEŞİL STRATEJİ GRUBU OLUŞTURDUK”

• KRİTİK GÜNDEM Sürdürülebilirlik, döngüsel ekonomi, temiz enerji ve iklim değişikliğine uyum konularında grup şirketlerimiz arasında işbirliğini güçlendirmek amacıyla 2022’de Yeşil Strateji Grubu’nu kurduk. Bu grup, grubun bütün stratejisini, adım adım nereye doğru gideceğimizi belirledi. Biz de daha yaşanabilir bir dünya için sorumluluklarımızı yerine getirmeye çalışıyoruz.
• HER TOPLANTIDA 20 DAKİKA Holding’in yönetim kurulunun toplantılarında değişmeyen tek gündem, Yeşil Strateji Grubu’nun çalışmaları. Her toplantıda 20 dakika nereye geldiğimizi, bundan sonrasına ilişkin gündemi konuşuyoruz.
• SIFIR ATIK Aksa’nın yeni ürünü Epoksi, ‘sıfır atıkla’ çalışıyor. Yüzde 80 yeşil ve özellikle AB’den çok ilgi çekiyor. Bir başka çalışmamız olan ‘reaktif boyanabilir akrilik’ de Aksa’nın Ar-Ge’sinden çıktı. Bu ürünümüzle birlikte boyama işinde hem su tüketimi hem de enerji kullanımı ciddi bir şekilde düşecek.