Yarım milyonu geçiş heyecanı

Salomon Smith Barney adlı danışmanlık şirketi, 2000 yılında, Türkiye’de internetin ve e-ticaretin geleceği üzerine bir araştırma yayınlamıştı. İnternet kullanıcı sayısı gibi önemli rakamlar ile tahminlerin bulunduğu raporda, Intel’in yaptığı bir saptamaya yer verilmişti. Intel, 2000 yılı başında bir araştırma yapmış ve şirketlere “e-ticaret planlarını” sormuştu. Buna göre, araştırmaya katılan şirketlerin yüzde 22’si e-ticaret yapıyor, yüzde 37’si yakın zamanda girmeyi düşündüğünü söylüyordu. Kalan yüzde 51’lik bölüm ise “E-ticaret yapmayı hiç düşünmüyoruz” yanıtını vermişti.

Salomon Smith Barney’nin bu araştırmayı yaptığı dönemde, 1999 yılı sonunda internet kullanıcı sayısı 350 bin idi. 2000 yıl sonunda ise 370 bine ulaşılacağı tahmin ediliyordu.
Araştırmaya göre, Türkiye’de internet kullanımındaki artış bilgisayar satışlarındaki artıştan kaynaklanıyor.

2000 yılında Türkiye’de online ticaretin büyüklüğü 200 milyon TL düzeyindeydi. “E-ticarete girmeyi düşünmüyoruz” diyen şirketlerin tahminlerinin aksine sonraki yıllarda sektör hızlı büyüdü. Sadece 4 yıl sonra 1 milyar TL’yi geçti, 2005 yılında 1.3 milyar TL’ye ulaştı. 2020 yılı sonunda ise e-ticaret büyüklüğü 226 milyar TL’yi geçti. 2020 yılında Türkiye reel olarak yüzde 1.8 büyürken, online ticaretin büyümesi yüzde 45’i buldu.

Büyüme Anadolu’ya yayılıyor

Ticaret Bakanlığı’nın verilerine göre, rakamlar düşük olsa dahi, 2020 yılında e-ticaret satışında en büyük artış şu illerde görüldü: Hakkari, Muş, Kırşehir, Bitlis ve Yozgat. Dünyada yükselen trend ve pandeminin etkisi de e-ticaretin bütün illere yayılmasına, bu alana yönelik şirketlerin kurulmasına katkıda bulundu. İstanbul Ticaret Odası (İTO) Başkanı Şekib Avdagiç’in paylaştığı bir rakam bu görüşü destekliyor:

“E-ticaret, kadın girişimcilerin sayısında artış sağladı. Kadın girişimcilerin toplam girişimciler içindeki payı yüzde 9 iken, e-ticaret platformlarının sayesinde neredeyse yüzde 25’e ulaştı. Eskiden ‘Büyük balık küçük balığı yer’ denirdi. Şimdi ise ‘Hızlı balık yavaş balığı yiyor.’”

Ticaret Bakanlığı’nın verilerine göre Türkiye’de 68 bin 457’si pazaryeri olmak üzere 125 bin 851 şirket e-ticaret yapıyordu. Bu rakam 2020 yılında neredeyse 4’e katlandı ve 504 bini geçti.

Bir de e-ticaret amaçlı kurulan şirketler var. Ticaret Bakanlığı bu şirketleri NACE kodu uygulamasında “Posta ve internet yoluyla ticaret yapanlar” olarak değerlendiriyor. 2021 yılının ilk 6 ayında sadece e-ticaret için kurulan şirket sayısı 3 bin 318 olarak gerçekleşti. Bu şirketler içinde “kişilerin” payının yüzde 12 düzeyinde kalması, yeni startup’ların habercisi olarak öne çıkıyor. Anonim şirket payı ise yüzde 3.5 ila 4 arasında seyrediyor.

Aslan payı İstanbul’un

Türkiye’de 2020 sonu itibarıyla, e-ticaret yapan şirketlerin yüzde 43’ü İstanbul’da faaliyet gösteriyor. Yeni kurulanlarda da doğal olarak İstanbul ilk sırada yer alıyor. İstanbul Ticaret Odası Başkanı Şekib Avdagiç, Türkiye’deki e-ticaret hacminin 2020 yılında, yüzde 66 oranındaki artışla 226.2 milyar TL’ye ulaştığına dikkat çekiyor. Avdagiç’e göre, bunun yüzde 64’lük bölümü perakende sektöründen kaynaklandı. E-ticaretin, genel ticarete oranı 2019’da yüzde 10’un altındayken, geçen yıl yüzde 16’ya yükseldi. Avdagiç, özellikle e-ihracattaki büyümeye dikkat çekiyor:

“2021 yılının ilk 6 aylık döneminde e-ihracatın oranı yüzde 1.3 olarak gerçekleşti. Bu oran dünyada yüzde 4.4 düzeyinde. Bu, müthiş bir potansiyele işaret ediyor.

Burada müthiş bir pasta var. Katlanmanın da ötesinde kartopu gibi büyüyecek. Bugün e-ticaret faaliyetinde bulunan 256 bin 861 işletme var. 2019’da bu rakam sadece 68 bin civarındaydı. Bu artış da çok önemli…”

İzmir’de neler oluyor?

E-ticaret ile ilgili bütün istatistiklerde İzmir ilk 3 içinde yer alıyor. İzmir Ticaret Odası (İZTO) Başkanı Mahmut Özgener’in paylaştığı veri ve saptamalar da bunu destekliyor:

• İzmir, işletme sayısı bakımından İstanbul ve Ankara’dan sonra 3’üncü sırada yer alıyor. 2020 yılında İzmir’deki e-ticaret faaliyetinde bulunan şirket sayısı 17 bin 165’e ulaştı. Bu, İzmir’in ülke içindeki payının yüzde 7’ye ulaştığını da gösteriyor.
• Şehrimiz, e-ticaret alışverişinde de ön plana çıkıyor. İzmir, yüzde 6’lık pay ile İstanbul ve Ankara’dan önce geliyor.
• Kayıtlarda bu işletmeler “Posta yoluyla veya internet üzerinden perakende ticaret” koduyla yer almaktadır. İzmir Ticaret Odası’na bu kapsamda kayıtlı şirket sayısı 2018 yılında 75 idi. 2019’da 91’e, 2020’de ise 199’a ulaştı.
• Oda olarak, üyelerimize e-ticareti ve sonrasında e-ihracatı nasıl gerçekleştirebilecekleri konusunda destek olmak için gayret gösteriyoruz. Bu ihtiyaçtan yola çıkarak “E-Ticaret / E-İhracat Çalışma Grubu”nu kurduk.

Yatırımlardan çıkan mesaj

E-ticarete yönelik şirketlerin Anadolu’ya yayılımı konusunda TOBB E-Ticaret Meclisi Başkanı Ozan Acar, e-ticarete yönelik şirketlerin Anadolu’ya yayılımı konusunda önemli bir gelişmeye işaret ediyor. “Melek ve risk sermayesi yatırımlarının illere dağılımına” dikkat çeken Acar, şunları söylüyor:

“Startups.watch raporuna göre 2020 yılı toplamı ve 2021’in ilk 3 ayında Türkiye’de gerçekleşen yatırımların yüzde 97’sini İstanbul merkezli şirketler aldı. İstanbul, Türkiye milli gelirinin yüzde 30’unu üretiyor. Milli gelirin yüzde 70’inin üretildiği İstanbul dışındaki 80 il, melek ve risk sermayesi yatırımlarının sadece yüzde 3’ünü alabiliyor. Bu yüzde 3’lük bölümde 26 şirket ile Ankara, 7 şirket ile İzmir, 4 şirket ile Bursa ve 2 şirket ile Eskişehir izliyor.”

Ozan Acar’a göre, startup’lara yapılan yatırımlarda büyük şehirler dışında pek bir aktivite görünmüyor. Ancak, Anadolu’daki bazı teknoparklardan ciddi hareketler yükseliyor. Acar, “Bir temel inşasına başlanmış gibi görünüyor. Temelin ne kadar sağlam olduğunu, Anadolu’daki teknoloji şirketlerinin önümüzdeki dönemde alacakları yatırımlardan takip edeceğiz” diye konuşuyor.

GELECEK HANGİ ALANLARDA?

• Oyun, e-ticaret ve e-ticaretle birlikte büyüyen finansal teknolojiler ile lojistik gibi alanların gelişmeye çok açık olduğunu düşünüyorum.
• Ülkemize son dönemde yurt dışından gelen doğrudan yatırımların da ağırlıklı olarak bu alanlarda faaliyet gösteren şirketlerde yoğunlaştığını görüyoruz.
• Teknoloji şirketlerimizin küresel ortaklıklar kurarak sermaye yapılarını güçlendirmeleri, kendi alanlarında küresel/bölgesel birer aktör haline gelmeleri için oldukça kritik. TOBB Türkiye E-ticaret Meclisi’nde sektörün önde gelen kuruluşlarıyla birlikte dijital teknoloji şirketlerinin sağlıklı büyüyebilecekleri bir iş ve yatırım iklimi oluşmasına katkı sunmak için çalışıyoruz. İlgili bakanlıklar ve kamu kurumlarıyla yakın bir işbirliğimiz var.
• Türkiye’nin dijitalleşmenin sunduğu fırsatları doğru bir şekilde değerlendirebilmesi için ulaştırmadan vergiye, Ar-Ge desteklerinden KVKK’ya kadar geniş bir alanda yapmamız gereken çok iş var.

“DOĞU VE GÜNEYDOĞU’DA YÜZDE 100 ARTIŞLAR OLDU”

“Anadolu’da maliyet ve yetişmiş işgücü tarafında kısıtlı kaynakları olan küçük işletmeler için e-ticarete girerken ilk tercih genellikle pazar yerleri ile çalışmak oluyor. Özellikle pandemi döneminde bu yönde daha hızlı bir adaptasyon gördük. Doğu ve Güneydoğu Anadolu gibi listenin daha sonunda olan bölgelerde yüzde 100’ün üzerinden artışlar yaşandı. Bu alanda farkındalık ve ihtiyacın arttığını görüyoruz. Yeni destek mekanizmalarının devreye girmesi ve kapsayıcılığın artırılması için bu illerde büyümenin mümkün olduğu görüşündeyiz.”
YOMİ KASTRO – Inveon Kurucusu