Yeni nesil şirket

Fotoğraf: Pixabay

YAZI: M. RAUF ATEŞ

Fast Company dergisinin CEO buluşmasında bir araya gelen farklı sektörlerden 3 lider, ortak bir noktada buluştular. 2024 yılına yönelik planlarla birlikte teknoloji stratejilerini de açıklayan 3 CEO bir konuda aynı görüşü dile getirdiler: “Teknoloji şirketine dönüşüyoruz.”

Sun Tekstil CEO’su Elvan Ünlütürk, görüşünü, “Biz kendimizi tekstil görünümlü teknoloji şirketi olarak” görüyoruz diye açıklarken, Esas Holding CEO’su Çağatay Özdoğru ise şöyle konuştu: “Biz yaptığımız her işi dijital olarak değerlendiriyoruz. Örneğin, havayolu değil, dijital havayoluyuz, diyoruz.”

Yakın zamanda Kaan adlı savaş uçağının test uçuşunu yapan TUSAŞ’ın CEO’su Temel Kotil ise “Bu modeli tamamen dijital ürettik, yapay zeka işimizi çok kolaylaştırdı” diye konuştu ve ekledi: “Kaan, yüzde 100 dijital, belki de dünyada alanındaki tek uçak. Artık yapay zekayla dijital üretim çok kolay. Adeta sen dokunma, ben yapacağım diyor.”

DÖNÜŞÜMÜN BÜYÜK ETKİSİ

Son yıllarda dünyanın en büyük şirketlerinin liderleri de bu konuya odaklı stratejiler geliştirdiklerini açıklıyorlar. ‘Teknoloji şirketine’ ya da ‘yazılım şirketine’ dönüşme, en dikkati çeken trendler arasında yer alıyor. Bunu, yapılan CEO araştırmalarında da görmek mümkün.

Dünya Ekonomi Forumu’nun gerçekleştirdiği araştırmada, CEO’lar, bunun zorunluluk olduğunu, çarpıcı bir görüşü paylaşarak ortaya koydular. Araştırmaya göre, CEO’ların yüzde 45’i, ‘dönüşüm’ ve ‘yenilenme’ yoluna gitmedikleri takdirde, 10 yıl içinde yok olacaklarını düşünüyor. Bu oran 2023 yılında yüzde 39 idi.

Bir başka araştırma ise IDC’ye ait. Araştırmaya katılan CEO’ların yüzde 95’i, ‘teknoloji öncelikli’ bir strateji adapte etmek gerektiğine dikkat çekiyor. Araştırmadan çıkan önemli bir mesaj ise ‘dijital kaynaklı gelirlerle’ ilgili… Buna göre 2023 yılında yüzde 30 olan bu oran, 2027 yılında yüzde 40’a çıkacak. McKinsey’ye göre ‘teknoloji şirketine’ geçiş yapan kurumlar, bunun meyvelerini de topluyor. 2020 yılına ait bir araştırmaya göre, ‘teknoloji dönüşümünü’ başarıyla gerçekleştiren şirketlerin yüzde 50’si, gelir akışlarında ‘orta ile ileri düzeyde’ iyileşme sağladı. Yaklaşık yüzde 70’i ‘gelir artışında’, yüzde 76’sı da ‘maliyet azalmasında’ ciddi katkı olduğunu paylaştı.

GÜZELLİK ODAKLI TEKNOLOJİ!

Dünyanın önde gelen ‘güzellik’ şirketi L’Oreal da benzer yoldan gidiyor. Şirketin Global CEO’su Nicolas Hieronimus, “Tek işi güzellik olan bir teknoloji şirketine” dönüşme stratejisi izlediklerini açıkladı. Bu kapsamda şirket her yıl global çapta teknolojiye 1 milyar Euro düzeyinde yatırım yapacak. Sadece bu değil, şirkette çalışan ‘veri uzmanı’ sayısı da 6 bine yaklaştı. Hatta ender görülen bir gelişme yaşandı ve Las Vegas’da her yıl düzenlenen Consumer Electronics Fuarı’nın açılış konuşumasını L’Oreal CEO’su Hieronimus yaptı.

L’Oreal, güzellik deneyimini bilimle değiştiriyor ve Yeşil Bilim’den yani biyoteknolojik ürün yaratma biliminden yararlanıyor. Az su tüketen, hava kirliliğini azaltan ürünler yaratma sorumluluğunu üstleniyor.

Şirket aynı zamanda teknoloji yatırımlarını, özellikle de kadın girişimcileri destekliyor. L’Oréal’in Kurumsal Girişim Sermaye Fonu, BOLD (Business Opportunities for L’Oréal Development) girişimcilik alanında cinsiyet eşitliğinin sağlanması için kadın girişimcileri destekliyor. 25 milyon Euro’luk bu fondan Türkiye’den bir startup’ın da yararlanması bekleniyor.

REKABET VE VERİMLİLİK BASKISI

McKinsey’nin 2022 yılının Haziran ayında yaptığı araştırmada, ‘ekonomik olarak en iyi grupta’ yer alan şirketler ile diğerleri kıyaslandı. En önemli farklardan birinin, ‘kendi yazılımına’ sahiplik olduğu saptandı. Yazılımlarıyla kendilerini diğerlerinden ayıran şirketlerin, 3’te 1’i de bu güçlerini ‘paraya’ çevirmede başarıya ulaştılar.

Türkiye’de de teknoloji şirketine dönüşürken, yazılım taraflarını güçlendiren şirketlerin sayısı artıyor. Geleneksel sektörlerdeki bu şirketlerden biri olan Norm Holding’in CIO’su Erkan Yeniçare, artan rekabet ve verimlilik baskısıyla, şirketlerin daha fazla yazılım ile teknolojiyi adapte ettiklerine dikkat çekiyor. Ona göre bu baskı şirketleri, ‘tüketen’ konumdan ‘üreten’ tarafa geçmeye zorluyor: “Biz de bunu öngördük ve 2 yıl önce bir teknoloji şirketi kurduk, yazılım üreticisi konuma geldik. Bunun meyvelerini de global ayak izi yaratan yapay zeka şirketi kurarak toplamaya başladık. Çok yeni olmamıza rağmen 1 milyon Euro düzeyinde tohum yatırımı da aldık. ‘AI based start-up machine’ ismini verdiğimiz bir metodoloji dizayn ettik ve önümüzdeki 3 yılda en az 2 global yazılım şirketi daha çıkarmayı planlıyoruz.”

2 AYRI ANLAMI VAR!

Türkiye’de rafineri alanının en büyük şirketi Tüpraş’ın CIO’su Haldun Selik, “Teknoloji şirketine dönüşmeliyiz cümlesini sık sık kullandığını” söylüyor. Ona göre bu cümleden 2 anlam çıkarmak mümkün: “Birincisi, şirketin ürünü veya hizmeti, teknolojik ürüne dönüşmeli. İkincisi ise tüm iş süreçlerinde teknolojinin kullanılması…

Bu noktada da çıkarılacak anlam, şirket ve sektör bazında değişebilir. Örneğin, internet üzerinde kitap satıcısı olan Amazon firmasının bir teknoloji devine dönüşmesi ilk anlama örnektir. Habertürk gazetesinin basılı yayını bırakıp, sadece dijital ortamda yayın yapması da ikinci cümlenin anlamına denk gelecek bir örnek olabilir. Buradan hareketle biz de en iyi teknolojiyi, tüm iş süreçlerimizde kullanmak üzere çalışmalar yürütüyoruz, dijital dönüşüme odaklanıyoruz.”

Defacto Online Genel Müdürü Önder Şenol, benzer bir yaklaşım dile getiriyor. Teknolojiyi, özellikle de yapay zekayı, ‘verimlilik ve müşteri deneyimini’ artırmada kullandıklarına dikkat çekiyor.

“Bu yıl ‘üretken yapay zeka’ alanında da yeni projeler hayata geçireceğiz. Özellikle çalışan verimliliğini artırıp, yapay zeka ile stratejik işlere daha fazla odaklanmalarını sağlayacağız. Bu yatırımlar sayesinde iş içindeki süreçleri optimize ederek, hem içsel verimliliğimizi artırmayı hem de müşterilerimize daha üst düzeyde hizmet sunmayı amaçlıyoruz. Gelecek yıllarda da yapay zeka teknolojilerine olan yatırımlarımızı sürdüreceğiz.”

YÜKSEK DEĞER YARATMA

Cap Gemini’ın araştırması, teknoloji dışı şirketlerde yazılım kaynaklı gelirin payının yüzde 7 olduğunu ortaya koyuyor. Araştırmaya göre bu oran 2025’te yüzde 14, 2030 yılında ise yüzde 29’a çıkacak. Bu nedenle de CEO’lar, ortalama Ar-Ge bütçelerinin yüzde 18’inin yazılıma ayrıldığını söylüyorlar.

Türkiye’de de Ar-Ge bütçelerini artıranların yanı sıra bünyelerinde teknoloji şirketi kuranların sayısı da artıyor. Böylece ‘teknolojiyi’ tam da şirketin içine dahil etmeyi amaçlayan şirketlerden biri de TAV Havalimanları Holding… Kurumun CIO’su Kemal Öztürk, 2005 yılında bu önemli adımı attıklarını söylüyor. “Daha o dönemde yurt dışından ithal ettiğimiz havacılık teknolojilerini, kendi mühendislerimiz ile yerlileştirmiştik” diyen Öztürk şöyle devam ediyor: “Bu teknolojileri şimdi dünyanın 22 ülkesi ve 50 havalimanına ihraç eden noktaya geldik. Giderek artan ivmeyle büyümeye ve global bir teknoloji şirketi olma yolunda ilerliyoruz. Bu dönüşümü oldukça sağlıklı buluyorum. Birçok alanda bağımlılığımızı azalttığı gibi, rekabet ortamında katma değerli servis oluşturma imkânı ile avantaj yarattığını düşünüyorum.”

Isuzu CIO’su Aşkın İnci, “Biz şirket olarak hem dijital süreçler anlamında hem de ürünlerimiz ve hizmetlerimiz özelinde bir teknoloji şirketiyiz” diyor ve ekliyor: “Büyük bir Ar-Ge merkezimiz var. Burada araçlarımız için binlerce satır kod yazılıyor. Farklı iş modellerinde dijital sistemler için yazılım geliştirmeleri de yapıyoruz.

GLOBAL PERAKENDE İÇİN

LC Waikiki, Türkiye’nin en büyük giyim perakendecisi… 60’tan fazla ülkede bin 300 mağazasıyla, 2023 yılında 110 milyar TL ciroya ulaştı. Şirketin CIO’su Şerafettin Özer, bu büyük organizasyonu, 800 kişilik bilişim ekibiyle yönettiklerini söylerken, işlerin yüzde 85 kadarını da kendilerinin yerine getirdiğine dikkat çekiyor. “İş sürekliliği, büyüme ve hızlı gelişen makro ekonomik olaylara tepki için” teknoloji şirketi gibi çalışmanın önemine dikkat çeken Özer, şunları ekliyor: “Bizim gibi çok sayıda ülkede mağazacılık, e-ticaret ve pazaryeri alanlarında faaliyet gösteren kurumların altyapı ve yazılımlarının tıkır tıkır işlemesi gerekiyor. Bunun için 10 ülkede kendi e-ticaret ve pazaryeri operasyonlarımızı yönetmek için FIX platformumuzu kurduk. Bütün lojistik operasyonları için IWES platformunu hayata geçirdik. Bütün tedarik zinciri ve mağazacılık operasyonları için sistemimizi kendimiz oluşturduk.”

Şerafettin Özer, bütün bu altyapı ve yazılımlardan elde edilen verileri, yapay zeka kabiliyetleriyle zenginleştirip, karar vericilere bilgi aktardıklarını da ekliyor: “Gelecekte ileri veri analitiği, yapay zeka ve özellikle üretken yapay zekayla daha kapsamlı yönetim yapacağız.

YAZILIM GELİRİ ARTMALI

Dünyanın en büyük şirketlerinden Ford Motor, yazılım hizmetleri bölümünden düzenli bir gelir yaratmayı, bu işi büyütmeyi amaçlıyor. Önemli bölümü ‘filo yönetimi’ olmak üzere şirketin 500 bin yazılım abonesi bulunuyor. Ford Motor CEO’su Jim Farley, “Şu anda milyonlarca dolarlık yazılım kaynaklı gelirimiz var. Üstelik oldukça da sağlıklı bir kâr marjıyla yönetiyoruz. Bu rakamı önümüzdeki yıl (2024) 10 katına çıkarmayı hedefliyoruz” diyor.

Türkiye’deki şirketlerde bu büyüklükler olmasa da bir kısmında önemli oranlara ulaşılmış durumda… CEO Council üyeleri arasında yaptığımız araştırmada, şirketlerin yüzde 44’ü, ‘çoktan yazılım şirketine dönüştük’ ifadesini kullanıyor.

Otomotiv ağırlıklı iş kollarına sahip Kibar Holding’in CIO’su Metin Erhan, “Dijitalleşmenin biri sonucu olarak yeni teknoloji ve yazılımlar, aslında tüm fonksiyonların içine girmiş durumda” diyor ve ekliyor: “Zemin olarak ileri teknoloji ve yazılımları kullanıyoruz. Örneğin tedarik zinciri fonksiyonunda tüm planlama süreçlerinde akıllı yazılımlar ve ileri analitik uygulamaları artık zorunluluk haline geldi. Kibar Holding olarak, kurumsal uygulamalar yanında, özellikle endüstriyel uygulamalar, veri/analitik ve otomasyon projelerine ağırlık veriyoruz. Bunun yanında, tüm organizasyonun dijital okuryazarlık yetkinliklerinin artmasına yönelik faaliyetleri icra ediyoruz.”

REKABET İÇİN KAÇINILMAZ

Cap Gemini’ın 1300 şirketin CEO’suyla yaptığı araştırmada, enerji sektörünün yazılım gelirlerinin 2030 yılındaki payı yüzde 23 olarak bulunmuştu. Bu oran ile en alt sırada yer aldılar.

Türkiye’nin sektöründe en büyüklerinden olan Enerjisa’nın CIO’su Mehmet Fırat, enerjinin büyük bir dönüşümden geçtiğini, bunun fırsatlar kadar riskleri de beraberinde getirdiğini söylüyor: “Bu nedenle teknolojik altyapımızı geliştirmeye ve yeni teknolojileri kullanmamıza ihtiyaç var. Enerjinin geleceği için yetenekli ekipleri oluşturmak, projeleri kendimizin yönetmesi ve değişimi hızlıca yakalamak gerekiyor. Bütün dünyada olduğu gibi Türkiye’de de dönüşüm devam edecek.

Bu dönüşüm ile enerji şirketleri de giderek daha fazla yazılım/teknoloji şirketine dönüşecek. Biz de bütün bu ekosisteme liderlik edip, dönüşümü tamamlayacağız.”

Moda perakendecisi Beyme’nde de müşteriye değer yaratan konular ve veriden yararlanma alanlarında teknolojiden büyük ölçüde yararlanılıyor. Beymen CIO’su Reha Emekli, “Özellikle veriden değer yaratma konuları için kendi teknoloji kaynağımızı yaratıyoruz, güçlendiriyoruz. Rekabette önde olmak için şirketin kendisine ait alanlarda yetişmiş teknoloji ekibini bulundurması çok önemli” diye konuşuyor.

“ARÇELİK’İ TEKNOLOJİ ŞİRKETİNE ADIM ADIM DÖNÜŞTÜRÜYORUZ”

HAKAN BULGURLU
Arçelik CEO

GÜCÜMÜZ Arçelik, 53 ülkede 80’den fazla iştiraki, 9 ülkede 31 üretim tesisi ve 40 binden fazla çalışanı ile küresel bir şirket. 2 bin 200’den fazla mühendis ve araştırmacımız, 3500’ün üzerinde uluslararası patent başvurumuz var.
STRATEJİ Sektörümüzdeki dijital dönüşüme liderlik ederken; bir teknoloji şirketine dönüşüme yönelik stratejimizi de adım adım hayata geçiriyoruz.
IoT 5 yıl önce internete bağlanabilen (IoT) ürünler alanında neredeyse hiç üretimimiz yok iken, bugün her yıl 1 milyondan fazla IoT ürün üretiyoruz. Sahadaki IoT ürünlerimizin sayısı 5 milyon adede ulaştı, kullanıcı sayımız da bu yıl 2 milyonu geçecek.
UYGULAMA Tüm bu ürünlerin gömülü yazılımını, iOS ve Android platformlarını ve bulut bilişim teknolojilerini kendi geliştirdiğimiz HomeWhiz uygulamamız ile yönetiyoruz.
TAKİP Ürünlerimizin enerji ve su tüketimini mobil uygulamamız üzerinden takip etmek mümkün.
ENERJİ Son geliştirdiğimiz teknolojiler sayesinde, ürünlerimizde uzaktan yazılım güncellemesi yaparak ürünlerin enerji verimliliğini artırma yetkinliğine de sahibiz.
ÖNGÖRÜ SmartFix adlı teknoloji sayesinde buzdolaplarından aldığımız sensör verilerini bulut ortamında işliyor, kendi geliştirdiğimiz yapa zekâ algoritmaları sayesinde olası bir kompresör veya fan arızasını 48 saat önceden öngörebiliyoruz.
TEMEL FONKSİYON Ar-Ge ve inovasyonu organizasyonumuz içinde ayrı bir birim gibi değil, tüm faaliyetlerimizin merkezinde yer alan bir fonksiyon olarak görüyoruz.

“TEKNOLOJİYİ YAN DEPARTMAN OLARAK GÖRMEK DOĞRU DEĞİL”

AYŞEGÜL İLDENİZ
Intel Eski Başkan Yardımcısı/Yönetim Kurulu Üyesi

KULLANMAK GEREK Aslında her şirket, teknoloji şirketine dönüşmek zorunda değil. Ancak, teknolojiyi kullanarak katma değer yaratan, kullanıcılarını/müşterilerini teknolojiyle tutan, anlatan ve hizmet veren şirket olmak zorundalar.
DEPARTMANDAN FAZLASI Artık teknolojiyi yan bir departman olarak görerek devam edemeyiz. Herkesin günlük işinde kullandığı bir olgu haline getirmek gerekiyor.
BASİT FORMÜL ÖNERİSİ Benim yapay zeka için çok basit bir formülüm var. İlk adımda kullanın, verimliliğinizi artırın. İkinci adımda ise yaratıcılık için kullanın. Yani hem ürünü hem de müşterinizi değiştirmek ve yeniden yaratmak için kullanın.
BT’YE BIRAKMAYIN En tehlikeli şey, yapay zekayı bilişim departmanlarında hapis tutup ölmesini seyretmek olacaktır. Doğru yöntem ise en genç ve en parlak ekip arkadaşlarınıza bu gereci vermektir. Onları serbest bırakıp, yüksek katma değer yaratmalarına ön ayak olun.

TÜRKİYE’DEKİ CEO’LAR NE DÜŞÜNÜYOR?

%44: Araştırmaya katılanların yüzde 44’ü ‘çoktan yazılım şirketi olduk’ yanıtını verirken, yüzde 38’i 3-5 yıllık bir zaman dilimine dikkat çekiyor. Yüzde 13’ü ise ‘hedeften çok uzağız’ diyor.
%40: ‘Yazılım kaynaklı gelirinizin payı’ sorusuna ‘Sıfır’ yanıtını verenlerin payı yüzde 40 oldu. Yazılım gelirinin payı yüzde 15-25 arasında olanların oranı ise yüzde 23’ü buldu.

YAZILIM YATIRIMININ YÖNÜ

27 Ürün ve hizmetler
13 Tüketiciye dokunan alanlar
60 Operasyon/süreç yönetimi

‘ÜRETKEN’ YAPAY ZEKA PLANI

CEO’lar, ‘Hazırlıkta ne aşamada’ olduklarını paylaşıyor.

%53: Çoktan yatırıma başladık
%18: 2024 yılında başlayacağız
%27: Planlama/strateji aşamasındayız
%2: Gündemimizde değil

DÜNYA LİDERLERİ NE DÜŞÜNÜYOR?

%65: Araştırmaya katılan CEO’ların yüzde 65’i yazılımı şirketin içine dahil edip, bu konuda yetkinlikler geliştirmedikleri takdirde pazar payı kaybı yaşayacaklarını düşünüyor.
%25: Şirketlerin 4’Te 1 kendilerini ‘şimdiden’ yazılım şirketi olarak konumlandırıyor.
%29: Liderler, 2030 yılında gelirlerinin yüzde %29’unun yazılıma dayalı olmasını planlıyor.
%32: Teknoloji dışındaki şirketlerde ‘yazılım’ kaynaklı gelirde en büyük orana yüzde 32 ile otomotiv, sigorta ve bankacılık ulaşacak. Onları yüzde 31 ile yaşam bilimleri ve yüzde 28 ile perakende izleyecek.
%83: 1300 CEO’nun katıldığı ankette %83’ü yazılıma dayalı şirkete dönüşmenin ‘karbon ayak izini’ azaltmaya büyük katkı yapacağını düşünüyor.
Kaynak: Cap Gemini
%7: “Yazılım şirketine dönüşmek de kolay değil. Dünyadaki yazılım gelirlerinin sadece yüzde 7’si, teknoloji dışındaki şirketlere ait.” McKinsey araştırmasından