Mehtap Demir
YAZI: MEHTAP DEMİR
Birkaç yıl öncesinde halka açıldığında büyük yankı uyandıran, sonradan kurucudan kaynaklı sorunlar yaşayan WeWork, borsa için kullandığı bilgilendirici broşürde, kendinden söz ederken, tam 100 yerde “teknoloji” kelimesini kullanmıştı. Bunu yapan şirketin amacı, bir gayrimenkul geliştirme işi değil, teknoloji faaliyeti gösterdiklerinin altını çizmekti.
Şirketin üst düzey yöneticilerinden Shiva Rajaraman, bu nedenle, şirketin faaliyet alanını anlatırken, “Bir Google Analytics gibi olmaya doğru ilerliyoruz” diye konuşmuştu. Oysa, şirketin esas hedef kitlesi, geçici ofis alanına ihtiyaç duyanlar, startup’lar ve konferans salonu ile toplantı odası ihtiyacı duyan büyük şirketlerdi…
Sadece WeWork değil, bisiklet egzersizini online takip hizmeti veren Peloton gibi çok sayıda şirket de benzer yoldan gidiyor. Los Angeles merkezli Sweetgreen adlı şirket, özünde “tarladan sofraya salata” sloganıyla kurulmuş bir girişim. Ocak ayında bir aplikasyon lanse etti ve kendisini “özünde bir teknoloji şirketi” olarak tanımladı.
Herkesin iddiası, “Biz teknoloji şirketiyiz” şeklinde… Moda şirketlerinden araç kiralamaya kadar çok sayıda şirketin “teknolojiye” sahip çıkması bu alandaki tartışmaları da hareketlendiriyor. Aslında bu konunun geçmişi, 1990’ların sonunda başlayan “İnternet patlamasına” kadar gidiyor.
Fiziki alanda işler yapmasına rağmen web sitesi açan ve isminin sonuna “.com” ekleyen çok sayıda şirket “teknoloji şirketi” olarak kendini lanse etmişti. Bunların önemli bölümü 2000’lerin başındaki “Dot-com” krizi sırasında yok olup gittiler.
TEKNOLOJİ ŞİRKETİ NEDİR?
Uzmanlara göre bir şirketi tanımlamak için önce ne ürettiğine ve ne sattığına bakılır. İkinci olarak daha derine inilir ve bu kez şirketin ne sattığı değil, müşterinin ne satın aldığı sorgulanır.
Geçtiğimiz aylarda vefat eden Harvard Business School’dan Prof. Clayton Christensen bu konuda şöyle diyor: “Müşteri ürüne ne için yöneliyor? Önemli olan, ilk olarak şirketin ne sattığıdır, ikincisi ise müşterinin ne istediğidir. Son olarak da bu spesifik şirketten ne talep ettiğidir. Bu yanıtların toplamı, size şirketin ne olduğunu ve ne olmaya dönük tasarlanması gerektiğini söyler.”
Bu konuda, üzerinde mutabık kalınan ortak özellikler ise şöyle sıralanıyor:
1. Getir CEO’su Nazım Salur, “Son 20 yıl öncesinde kurulanlar teknoloji şirketi değil” diyerek tanımlamaya bir çerçeve çiziyor. Ona göre gelecekte “Yapay zeka”yı büyük ölçüde kullanmayanlar da kapsam dışına çıkacak.
2. Şirketi tanımlarken, sadece ürün ve hizmetlerin tüketiciye ulaşırken geçirdiği yolculuk değil, sunulan sonuçlar da dikkate alınmalı.
3. Bazı şirketler tamamen teknoloji/yazılım doğumludur. Teknolojinin içine doğmuşlardır. Tıpkı, Getir gibi.
4. Teknolojinin şirkette nasıl değer yarattığına dikkat edilmeli. Teknolojinin, değerin doğrudan kaynağı olması gerekiyor. Yoksa, değerin yaratılmasında bir parça olması, teknoloji şirketi tanımını zora sokabilir.
5. Bazı şirketler/startup’lar, hizmet ve ürünlerini sunarken, “melez” bir kuruluş gibi davranıyorlar. Bu, onları teknoloji şirketi yapmaz.
6. Perakende, sigorta ya da bankacılık gibi işlerini yürütürken, teknolojiden güç almak, örneğin müşterilerle online olarak ilgilenmek, bir kurumu “teknoloji şirketi” yapmaz.
7. Yemeksepeti CEO’su Nevzat Aydın’a göre işin bir aşamasında teknolojiyi üretmek, şirketleri bu kapsama sokuyor. Aydın, “Ancak, bunun yazılım olması gerekmiyor. Örneğin, Yemeksepeti’nde biz yemek alıp satıyoruz. Buna rağmen teknoloji şirketiyiz” diye konuşuyor. Buna neden olarak da teknolojiyi insanların hayatında fark yaratmak için kullanmalarını gösteriyor.
NORMAL ŞİRKETLER VE ÖTEKİLER
Netscape’in kurucusu Marc Andreessen’e göre iş dünyasında “Normal şirketler” ve “Teknoloji şirketleri” var. Ona göre “Normal” şirketlerin çıktıları ürünlerdir: Araba, ayakkabı, hayat sigortası, çikolata… Oysa teknoloji şirketlerinde ana çıktıyı “inovasyon” oluşturur.
Teknoloji şirketleri, gelecek 5 yılda, bugünkü sattıklarından daha farklı şeyler satmak zorundalar. Bir ayakkabı şirketi, yeni model ve yaklaşımlarla da olsa yine ayakkabı satacaktır. Ancak, teknoloji şirketleri aynı şeyi satmaya çalışırlarsa, yaşayamazlar.
Bunun en iyi örneğini, olumsuz yönde, Yahoo oluşturuyor. Öte tarafta ise Google var. O nedenle, bu tip şirketler inovasyonu durdururlarsa, ölürler. Marc Andreessen, Yahoo’nun liderlerine o nedenle şu öneride bulundu:
“Yahoo, düzenli olarak yenilikçi ürünler geliştirmenin ve satılabilir hale getirmenin yolunu bulmalı. Google, Facebook ve Apple gibi şirketlerle başa çıkmanın yolu inovasyondan geçiyor. Öbür türlü Silikon Vadisi’ndeki onlarca küçük şirketten biri olarak kalabilirler.”
“Aslında Türkiye’de düşündüğümüzden çok teknoloji şirketi var. Teknoloji şirketi denince de milyon dolarlık yazılım ya da oyun şirketi olması gerekmiyor. İnsanların hayatını biçimleyen, onların hayatında katma değer yaratan her şirket, teknoloji şirketidir.”
NEVZAT AYDIN – Yemeksepeti CEO
“ROBOT ÜRETENLER TEKNOLOJİ ŞİRKETİ, KULLANANLAR NORMAL ŞİRKETTİR”
-Bu konudaki en önemli gerçek, “Teknoloji üreten” ile “Teknoloji kullanan” arasındaki farkı anlamaktır. Bu anlamda Amazon, bir teknoloji şirketi değil, teknolojiyi kullanan bir şirkettir.
– Bence e-ticaret, ağırlıklı olarak teknolojiyi kullananlardan oluşur. Ancak günün birinde bir şirket çıkıp, örneğin “beyin dalgası” kullanarak ödeme olanağı geliştirse, teknoloji şirketi olur.
-Amazon.com, bir teknoloji şirketi değil. Bunun yanında Amazon Web Services (Bulut) tam bir teknoloji şirketidir. Bence Intel, Google ve Apple gibi şirketler, “Teknoloji şirketi” olarak tanımlanabilir.
– Robotları üreten şirket “teknoloji şirketi” kapsamına girer, robotları üretimde kullanan otomobil üreticileri ise teknoloji şirketi değildir. Çünkü, teknolojiyi kullanmayan şirket kalmadı. Bu ayrım olmazsa hepsine “teknoloji şirketi” demek gerekiyor.
EMRE KURTTEPELİ – Mynet Kurucusu
“3 ÖNEMLİ KRİTERE DİKKAT”
YAZILIM GÖBEKTE Teknoloji şirketinin, işini neyin etrafında kurduğu önemli. Eski modelde market kurduğunda teknoloji yazar kasa demekti. Sonra e-ticaret geldi. Bunlar yardımcı işler. Özünde işin göbeğine yazılımı koyan, yazılım üreterek işini yürüten şirkettir.
YÜRÜYEN BİLGİSAYAR Uber, bir teknoloji şirketidir. Yolcu ile taksinin buluşmasına yeni bir kanal açıyor. Tesla bir teknoloji şirketidir. Yürüyen bir bilgisayardır. Üstelik bayisi yoktur, yüzde 6-8 gibi komisyonlar da cebine kalır.
GETİR’İN MODELİ Ben, “10 dakikada ürün teslim ediyorum” diyorum. Bunu teknoloji olmadan yapamam. O nedenle benim işim de teknolojidir. Teknoloji, işin kalbinde olmalıdır.
OLMAZSA OLMAZ Bana göre 3 önemli özelliği vardır: Yazılım, müşteriye aracısız ulaşma ve parasal işlemleri online gerçekleştirmek.
NAZIM SALUR – Getir Kurucusu
