Büyümenin 1 no’lu engeli

Türkiye’de önemli ölçüde yatırım alan startup’lardan birinin kurucusu, “5 yıl önce ‘en büyük zorluk’ sorusu ile karşılaştığımda, hiç düşünmeden ‘finansa ulaşmak’ yanıtını verirdim. Ancak şimdi yanıtım farklı olacak” diyordu. O’na göre, kendi alanındaki en büyük zorluğu, yeteneğe ulaşmak oluşturuyor.

Yakın zamanda Revel Games adlı girişimi ortaklarıyla hayata geçiren Ayşe İnal da benzer bir değerlendirme yapıyor: “Yurt dışındaki şirketler, dolar ile maaş ödüyor, uzaktan çalışma olanağı da sunuyorlar. Üstelik bunu yaparken vergi de ödemiyorlar. Bu bizim için yetenek tarafında ciddi bir zorluk oluşturuyor.”

Ayşe İnal, ikinci sorun olarak “müşteri edinmeye” dikkat çekiyor. Ona göre, Facebook ve Google üzerinden yapılan reklamların maliyeti yükseldi. Bu da müşteri edinmeye harcanan bütçeyi yukarı çekti. 2021 yılının aralık ayında başlayan döviz artışı, bu maliyet kalemindeki en büyük etkiyi yaptı.

Dünyanın çeşitli ülkelerinde startup’ların karşılaştıkları sorunlara ilişkin çok sayıda araştırma yapılıyor. ABD’de yapılanlarda “finansa ulaşma” öne çıkıyor. Forbes dergisindeki listede finansı, kitle fonlaması sorunu izliyor. Faster Capital, Bankloans gibi şirketlerin verilerinde de ilk sırada “fonlama” geliyor.

Avrupa Birliği’nin EARSC adlı kuruluşunun yaptığı araştırmada 2021 yılında “geliştirme için finans” 4’üncü sırada, “risk sermayesine ulaşım” ise 9’uncu sırada yer alıyor.

TÜRKİYE’DE TABLO NASIL?

Çeşitli sektörlere yatırım yapan startup’ların Türkiye’deki durumunu, başta ‘Startup 100’ listesinde yer alanlar olmak üzere girişimciler arasında yaptığımız anketle belirledik. Avrupa Birliği ülkelerinde yapılan anketin aynı sorularını kullanarak yaptığımız ankette ilk sırada yüzde 25 oranla “finansa erişim” çıktı.

İkinci sırada ise biraz da dönemin ruhuna uygun olarak “Yeteneğe erişim” yer aldı. Katılanların yüzde 18’i bu konunun zorluğunun altını çizdiler.

3 ve 4’üncü sırada “Müşteri edinimi” ile “Geç ödeme” sorunları yer alıyor. Yakın zamanda ELYT.net’i kuran Ahmet Usta, “Yola çıkarken en büyük korkumuz teknik ekibi oluşturmaktı” diyor. Ancak, bu konuda iyi mesafe aldıklarını, karşılarına sürpriz zorlukların çıktığını söylüyor:

“Pazarlama, satış, iş geliştirme ve ürün yönetimi gibi konularda ciddi şekilde nitelikli insan kaynağı sıkıntısı ile karşı karşıyayız. Bunun arkasında yatan en önemli etkenin ise çok sık değişen piyasa koşulları olduğuna inanıyoruz. İşinden memnun olmayan çok sayıda profesyonel, risk almıyor ve işini değiştirmek istemiyor. İş arayışındaki başvurular maalesef aradığımız nitelikleri karşılamaktan uzak kalıyor.

1 NUMARALI SORUNUN NEDENİ

Crunchbase’in araştırmasına göre 2022 yılında dünya çapında startup fonlama tutarı yüzde 35 düşüşle 445 milyar dolara geriledi. Bunun etkileri, ABD ve AB’de olduğu gibi Türkiye’de de gözlendi. Girişimcilere göre Türkiye’de bu global zorluğun üstüne bir de “ekonomi koşullarının” etkisi durumu etkiledi. Mintea Kurucusu Emine Yılmaz Bütün, “Bir startup için en önemli konu, hızlı ‘scale’ edebilmektir. Bunun yolu da fon desteğinden geçiyor” diye konuşuyor.

Zoom İletişim CEO’su Banu Tekin, finansa ulaşmaya dikkat çekerken, ülkenin ekonomik koşulları ile bulunduğu coğrafyanın da önemini vurguluyor: “Aslında çok sayıda sorunu halletmek mümkün. Ancak, bazı konular coğrafyadan kaynaklanıyor. Örneğin, gençler, ekonomik sorunlar nedeniyle yurt dışına gidiyorlar. Anlık sorunlar nedeniyle ödemeler gecikiyor, projeler bir anda iptal olabiliyor.”

PİYASA KOŞULLARINA UYUM

Türkiye’de “piyasa” koşullarının içine girişimciler, “ekonominin gidişini”, “geç ödeme” ve “bankayla ilişkileri” de koyuyorlar. Hepsinin temelinde piyasa koşullarının olduğunu belirtiyorlar. Örneğin, Kiralarsın Kurucusu Başak Baykan, “Piyasa koşullarının büyük değişimler geçiriyor olması hem tüketicilerin fiyat algısını ve seçim yapma davranışlarını etkiliyor, hem de pazarı kaliteli hizmetten ziyade ‘ucuz fiyat’ sunmaya yönlendiriyor” diyor. Ona göre tüm bunlar A’dan Z’ye kullanıcı yolculuğunu, dolayısıyla öncelikleri ve büyümeyi etkiliyor. Baykan, “Tam da bu yüzden piyasadaki değişen koşullara bakarak en hızlı ve en doğru şekilde aksiyon almak en büyük meselelerimizden biri haline geldi “diye konuşuyor.

Gayrimenkul alanında faaliyet gösteren Missafir’in kurucusu Mehmet Yüksel, “Yıllık ortalama 10 kat büyümeye ulaştık. Ancak finansal kuruluşlar bizi anlamakta zorlanıyorlar” diyor ve önemli bir zorluğa dikkat çekiyor. Bunun üzerine piyasa koşullarının da durumu daha sıkıntıya soktuğunu söylüyor:

“Türkiye’nin son dönemde yaptığı mikro ve makro sıkılaştırmalar da bunun üzerine gelince işler daha da karmaşık geldi. Umarım, teknoloji açısından dünya çapında iş yapan startup’larımızı daha iyi anladığımız ve finansman sağladığımız bir döneme gireriz.”

Kiralabunu Kurucusu Sinan Ventura, başarının ve kârlı büyümenin yolunun, hacim artışı ile verimliliği sağlayacak ekip ile altyapıyı kurmadan geçtiğini söylüyor. Bunun için de değerli fikrilerin finansmanla buluşması, devlet tarafından desteklenmesi ve finansmanla güçlendirilmesi gerektiğine dikkat çekiyor:

“Desteklenmeyen şirketler, gerek global gerek yerel devler tarafından rekabette kâr marjları ezilerek piyasanın dışında tutulacaktır. Eğer güçlü startup’lar bekliyorsak, gelişimi yaratan şirketleri finansmanla güçlendirmeli ve insan kaynaklarının yanı sıra gerekli ekipmanlarla desteklemeliyiz.”

“HİZMET VERENLER, ALANLARI FONLUYOR”

FİNANSMAN Bulut pazarı çok hızlı büyüdüğü için büyüme ve yatırımcı bulmada sıkıntı yaşamıyoruz. Ancak şirketin leasing, kredi gibi klasik finansal araçları da kullanılabilmesi lazım. Ne yazık ki Türkiye’deki finansal kuruluşlar borç alanın kredibilitesinden bağımsız olarak çok zor kaynak yaratıyorlar.
GEÇ ÖDEME Bizim gibi hızlı büyüyen scale-up’lar verdikleri hizmetin tahsilatı için kadrolar, sistemler kurmuyorlar. Daha ziyade teknolojiyi geliştirme ve satış yapma faaliyetlerine odaklanıyorlar. Oysa faturayı tahsil etmek için de ciddi bir emek gerekiyor. Geç ödeme, özellikle son 1 yılda teknoloji sektöründe ciddi bir sorun olmaya başladı. Hizmet verenlerin, hizmet alanları fonlaması gibi ilginç bir tablo ile karşı karşıyayız.
BEGİM BAŞLIGİL
BULUTİSTAN KURUCUSU

3 KRİTİK SORUN”

Türkiye merkezli yurt dışı büyümede “ülkenin” siyasi, ekonomik ve kültürel algısı olumsuz etki yapabiliyor. Bence en doğrusu, girişimi, paranın merkezinde, global portföye sahip şirket olarak başlatmaktır.
Startup terminolojisi çok iyi anlaşılabilmiş değil, destekler sözde kalıyor.
Ekosistemin, özellikle risk sermaye şirketlerinin yetersizliği olumsuz etkiliyor.

NAZLI TEMUR
XENA VISION KURUCUSU

Biz çok erken aşama bir şirketiz. Bizim gibi startup’larda temel zorluklardan birini, ‘product&market’ (ürün ve pazar) konusunu tam çözümleme oluşturur.”
SERDAR ŞAHİN
VOYS KURUCUSU

TÜRKİYE’DE BÜYÜMENİN ENGELLERİ

Türkiye’deki startuplara, Avrupa Birliği’ndeki (AB) benzer anketi uyguladığımızda sonuçlar çok farklı çıktı. AB’de piyasa, Türkiye’de finansa ulaşım ilk sırada yer aldı.

Finansa ulaşma (25)
Yetenek (18)
Müşteri edinme (15)
Geç ödeme (12)
Risk sermayesine ulaşma (10)
Ekonomi koşulları (9)
Kamu kaynaklı haksız rekabet (2)
Diğer (9)

AVRUPA’DA TABLO NASIL?

%17: Avrupa Birliği (AB) destekli Startup Survey’de startup’lara “büyümenizi engelleyen faktörler” soruldu. İlk sırada “pazara erişim, müşterinin hizmeti/ürünü kabulü” yer aldı.
%15: Bütün dünyada olduğu gibi “finansa erişim”, risk sermayesi başta olmak üzere yatırım almak 3’üncü sorun olarak saptandı. Bu sorun son 1 yılda daha da derinleşti.