İstifa planlayanların sayısı artıyor mu?

YAZI: MEHTAP DEMİR

Eski ABD Çalışma Bakanı Robert Reich, TIME’a verdiği röportajda “Çalışanlar tükendi” diyordu, “Bıkmışlar. Bezmişler. Geçen yıl boyunca yaşadıkları bunca zorluk, hastalık ve ölümün ardından artık işteki sorunları kaldıramıyorlar.” Reich’in sözünü ettiği durum, Amerika Birleşik Devletleri’nde 2021 baharından bugüne kadar milyonlarca çalışanın işlerinden ayrılması ile ortaya çıkan tabloyu ortaya koyuyor.

Amerikan İşgücü İstatistikleri Kurumu’nun verilerine göre, ABD’de 20 milyon çalışan 2021’de Nisan-Ağustos ayları arasında işinden ayrıldı. Bu oran geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 60 daha fazla ve 2000’den bu yana en yüksek oran. Aynı istatistikler, sadece Ağustos 2021’de bir ayda 4.3 milyon kişinin işinden ayrıldığına işaret ediyor.

‘Great Resignation’ (Büyük İstifa) olarak adlandırılan bu eğilim, sadece ABD’de değil, tüm dünyada çalışanları etkiledi, etkilemeye devam ediyor. Öyle ki araştırmalara göre, tüm dünyada, global işgücünün yüzde 40’ından fazlası 2021’de işyerini değiştirmek istediğini belirtti.

Türkiye’de de uzmanlar pandemiyle yaşanan istihdam azalmasına işaret ederken; yeni dönemde özellikle belirli alanlarda bu eğilimin tersine döneceğini düşünüyor.

İSTİFA DALGASI YAYILIYOR

Araştırmalar, pandeminin baş gösterdiği 2020 yılı boyunca global ölçekte önemli düzeyde bir istihdam azalması gerçekleştiğine işaret ediyor.

Ancak, TAV Havalimanları İK Grup Başkanı Hakan Öker’e göre Türkiye’de işten çıkarma yasağı ve kısa çalışma ödeneği gibi istihdamı korumaya yönelik destekler nedeniyle farklı bir tablo ortaya çıktı. Aran, TÜİK verilerine göre işsizlik oranının değişmediğini, atıl işgücü oranının pandemiyle birlikte yükselirken şimdi yeniden pandemi öncesi döneme yaklaştığını kaydediyor.

Deloitte Türkiye İnsan Yönetimi Hizmetleri Lideri Cem Sezgin de benzer bir görüş ortaya koyuyor. Sezgin’e göre, ekonomilerde yaşanan daralmalar ve salgından olumsuz etkilenen sektörlerin işgücü piyasası üzerinde yarattığı baskı ile, 2021 yılında ayrılma trendi bir miktar tersine döndü. Sezgin, birçok farklı sektörde; farklı meslek ve uzmanlıklarda işgücü arzının talebi karşılamaya yetmediğini ve ABD’de Haziran ayında 10 milyondan fazla yeni boş pozisyon açıldığını paylaşıyor.

Adobe’un “The 2021 State of Work” raporu da Sezgin’in görüşlerini destekliyor. Buna göre, pandemi dönemde işini gerçekten bağlılıkla yaptığını hissettiğini söyleyenlerin sayısı yüzde 79’dan yüzde 81’e yükseldi.

GittiGidiyor Chief People & Culture Officer Murat Yüksel de bu araştırmaya atıfta bulunuyor ve bir belirsizlik ortamı olması sebebiyle pandemide genel anlamda şirketlerde çalışan devir hızının azaldığını paylaşıyor. Yüksel, “Bu dönemde çalışanlarını dinleyen, onların çalışma performansları dışında mental rahatlıklarını da gözeten, işten çıkarmama garantisi veren şirketler çalışanlardaki aidiyeti de artırdı” diye ekliyor.

“2021’DE DÜZELME VAR”

Doğanlar Holding İK Direktörü Elif Yılmaz, pandeminin sona yaklaşmasıyla çalışan değişim oranının azaldığına yönelik bir görüşü paylaşıyor. Pandeminin başladığı 2020 yılının sonunda bir önceki yıla oranla çalışan sayısı olarak yüzde 26, 2021’in sonuna yaklaşırken yüzde 30’luk bir büyüme kaydettiklerini paylaşan Yılmaz, bunun nedenlerini ise şöyle açıklıyor:

“Pandemide işten çıkış oranları düştü. Bunun en önemli nedeni, sürecin neden olduğu ekonomik ve sistemsel belirsizlik. Bununla beraber devlet tarafından alınan hukuki önlemler de işten çıkış oranının yükselmesini engelledi. İşten çıkarılmanın bir dönem yasak olması şirketler arasındaki çalışan sirkülasyonun azalmasına neden oldu.”

TAV İK Grup Başkanı Hakan Öker, “Genel kural olarak ekonomik istikrar ve düşük işsizlik dönemlerinde işten ayrılma oranları artar, işsizliğin yüksek seyrettiği ve ekonominin dengesiz olduğu dönemlerde bu oran azalır” diyor. Kendi grubunda 2019 Ocak ayında 2,24 civarında olan ayrılma oranının 2021 Ocak’ta 1,39’a indiğini paylaşıyor.

Ergene Consulting & HGA Group Türkiye Başkanı Murat Ergene, bazı sektörlerde ayrılmaların arttığı, bazılarında ise azaldığına dikkat çekiyor:

“Örneğin; lojistik, kurye, kargo ve e-ticaret alanlarında yeni teslimat ekonomisi sayesinde işten ayrılmalar arttı. Ancak, bu ayrılmaların temel nedeni, şirketlerin birbirlerinden çalışan transfer etmeleriydi. Bilişim, yazılım geliştiricileri alanında da transferlerden kaynaklanan ciddi bir hareketlilik yaşadığımızı söyleyebilirim.”

GÖZÜ DIŞARIDA OLANLAR

McKinsey’nin 5 ülkede (Avusturalya, Kanada, Singapur, Birleşik Krallık, Amerika) çeşitli endüstrilerden çalışanlarla yürüttüğü araştırmasına göre katılımcıların yüzde 40’ı gelecek 3-6 ay içinde işinden ayrılma ihtimali olduğunu söylüyor. Yüzde 18’i bu ihtimalin yüksek ya da neredeyse kesin olduğunu söylüyor. 3-6 ay içinde işinden ayrılma ihtimali olduğunu söyleyenlerin yüzde 41’i ise ‘beyaz yaka’ çalışanlardan oluşuyor.

Gallup’un güncel bir araştırmasına göre de Amerika’da çalışan nüfusun yüzde 48’i aktif olarak iş arıyor.

Türkiye’de de anketler benzer bir tablo ortaya koyuyor. Fast Company olarak Kariyer.net işbirliğiyle yaptığımız araştırmaya göre, ankete katılan 500 kişiden yüzde 67’si “iyi bir fırsat çıkarsa”, yüzde 22.8’i de “ilk fırsatta” işinden ayrılacağını belirtiyor. Katılanların yüzde 40’a yakını, “3 ila 6 ay arasında işten ayrılmayı” kesine yakın görüyor.

Deloitte Türkiye’den Cem Sezgin, “Halihazırda bir işyerinde çalışların yüzde 70’i başka iş arıyor. Bu oran 2 yıl önce yüzde 50 düzeyindeydi” diyor ve ekliyor:

“Çalışan devir hızının üst düzey yönetici pozisyonlarında arttığını gözlüyoruz. Pandeminin başında yüzde 15 civarında olan oranın, yüzde 20’leri bulduğunu tahmin ediyorum.”

Eczacıbaşı Topluluğu İK Grup Başkanı Eylem Özgür, pandemi sonrasında transferlerin artacağına yönelik araştırmalara işaret ediyor: “Araştırmalar Türkiye’de çalışanların yaklaşık 4’te 1’inin iş değiştirmeyi düşündüğünü söylüyor. Bana göre de pandemi öncesine göre yüzde 25-30 oranında azalan işten ayrılmalar, eski seviyelerine gelecek.”

 

NEDEN AYRILMAK İSTİYORLAR?

McKinsey’nin araştırmasına göre, son 6 ay içinde işinden ayrılanların yüzde 36’sı, “başka iş bulmadan” bu kararı vermiş. Ancak, Türkiye’de gerçekleştirdiğimiz araştırmanın sonuçlarına göre, ankete katılanların yüzde 36’sı “maddi kaygılar”, yüzde 29.8’i de “uygun bir iş bulamama korkusu” ile iyi bir alternatif bulmadan ayrılamayacağını belirtiyor.

Yüksek düzeylere ulaşan “istifa” oranlarının arkasında, yaygın inanışın aksine, uzaktan çalışmayla ilgili bir mücadeleden daha fazlası var. Global danışmanlık firması Eagle Hill Consulting’in 2021 yılı araştırmasına göre her 4 çalışandan 1’i pandeminin bitmesiyle işinden ayrılmayı planlıyor. Ayrılma nedenlerinin başında ise “tükenmişlik” geliyor. Diğerleri ise şöyle sıralanıyor: “Ağır iş yükü, çarpık iş-yaşam dengesi ve iletişim eksikliği.”

Türkiye’de iş değiştirme motivasyonunun arkasında, sırayla, “daha iyi gelir ve yan olanak”, iyi bir unvan/görev”, “yenilikçi bir şirkette çalışma isteği” ve “değişiklik/yeni bir ortam ya da sektör ihtiyacı” geliyor.

Fast Company dergisinin anketine katılanların yaklaşık yüzde 54’ü, başka bir şirketten iyi bir ücret teklifi aldığında; yüzde 28’i ise gerçekten iyi bir unvan/görev teklifi aldığında işini “hemen” değiştirebileceğini paylaşıyor.

İLK NEDEN SAĞLIK!

Deloitte Türkiye’den Cem Sezgin’e göre, ABD’de istifaların arkasında yüzde 42 oranıyla “tükenmişlik” sendromu yatıyor.

Korn Ferry Türkiye Genel Müdürü Banu Beste Başol da sağlık ve tükenmişlik konularına vurgu yapıyor: “Pandeminin yarattığı sağlık endişesi, hayatı sorgulama ve yoğun stres nedeniyle artık profesyonellerin iş hayatlarında mutlu olmaya eskisinden çok daha fazla kıymet verir hale geldiği, bu nedenle de memnun olmadıkları işlerde çalışmaya devam etmek istemediklerini gözlemliyoruz.”

Egon Zehnder Yönetici Ortağı Murat Yeşildere de pandeminin tetiklediği bireysel arayış süreçlerinin çalışanları, çalışma ortamlarını daha fazla sorgulamaya yönelttiğinin altını çiziyor. Yeşildere, “Örneğin ‘işe geri dönüşün’ tartışıldığı bu dönemde, çalışanlara esneklik sağlamayan ve pandemi öncesi şartlara geri dönmek isteyen işverenlerin, normalleşme ve dengenin bulunmasının ardından, çalışan kaybetme olasılıklarının artacağına inanıyorum” diye kaydediyor.

ŞİRKETTE TUTMANIN YOLU!

ABD merkezli finans şirketi Prudential’ın anketine göre, her 4 çalışandan 1’i, pandemi tehdidi azaldığında istifayı ajandasına alacak. Araştırmada, “Hangi koşullarda şirkette kalırsınız?” sorusu yöneltildiğinde ise yüzde 31’i “esnek”, yüzde 25’i “mobil” ve yüzde 22’si de “uzaktan” çalışma seçeneklerine dikkat çekiyor.

Microsoft’un 31 ülkede 30 binden fazla çalışanla yaptığı anketin sonuçlarına göre ise katılımcıların yüzde 70’ten fazlası “esnek çalışma” saatleri sağlanırsa kalabileceğini paylaşıyor.

MY Executive Kurucu Ortağı Müge Yalçın, uluslararası danışmanlık ve denetim şirketi Ernst&Young’ın, 16 ülkede 23 farklı sektörü kapsayan araştırmasına atıfta bulunuyor: “Buna göre, çalışanların yüzde 54’ü pandemi sonrası çalışma düzeninde esneklik sağlanmamasını işten ayrılma nedeni olarak söylüyor. Dolayısıyla pandemi bitiminde, çalışan isteklerine cevap veremeyen şirketlerde transferlerin artacağını öngörebiliriz.”

TEKNOLOJİ ETKİ YAPACAK

Eczacıbaşı Topluluğu İK Grup Başkanı Eylem Özgür, veriyi ve dijital araçları iyi kullanabilen, teknolojiye yatkın yeteneklerin öne çıktığı ve hareketlenecek pozisyonları belirleyeceği görüşünde. Özgür, “Özellikle teknik ve dikey uzmanlıklar rollerinde; dijital pazarlama, veri analitiği, e-ticaret, endüstriyel sistemler konusundaki uzmanlıklar tüm sektör tarafından bu dönemde daha fazla talep gördüğü için yetenek çekme ve sürdürülebilirliğini sağlamak zorlaşacak” diye konuşuyor.

QNB Finansbank İK Genel Müdür Yardımcısı Cenk Akıncılar, belirli rollerde hareketlilik olacağını ve bankada da bu rollere olan ihtiyacı paylaşıyor:

“Dijitalleşmenin iş hayatına hızlı girişiyle beraber analitik ve dijital ekiplerine ait olan pozisyonlarda talep çok yüksek ve bunun daha da artacağına inanıyoruz. Çeviklik, Nitelikli Karar Alma, İletişim ve İkna, Kişisel Gelişime Açıklık, Sonuç Odaklılık gibi kritik yetkinlikler, hareketlenecek pozisyonları belirleyecek.”

GittiGidiyor’dan Murat Yüksel de benzer bir görüş ortaya koyuyor. “Veri bilimciler, analistler, yazılım geliştiriciler teknoloji şirketlerinin en çok ihtiyaç duyduğu pozisyonlar arasında yer alıyor” diyen Yüksel, “Yazılım geliştiriciler (java developer) ve data mühendisleri, bulmakta genel olarak en zorlandığımız pozisyonlar olurken, en çok başvuruyu ise test mühendisi ve iş zekası uzmanı pozisyonlarına alıyoruz” diye ekliyor.

YÜZDE 44

“Dünyada 14 binden fazla çalışanın katılımıyla gerçekleştirdiğimiz ‘MMB Health on Demand’ araştırmamıza göre, pandemide çok iyi desteklendiğini düşünen çalışanların başka bir şirkete gitme olasılığı yüzde 44 düşüyor.

Bu dönemde çalışan bağlılığında işverenin desteği hiç olmadığı kadar daha önemli hale geldi. Bu nedenle pandemi sürecini doğru yönetmeyen şirketlerde ayrılma oranının daha yüksek olmasını bekliyoruz.”

 

“Halihazırda bir işyerinde çalışmakta olanların yüzde 70’i başka iş arıyor. Bu oran daha 2 yıl önce yüzde 50 düzeyindeydi.”
CEM SEZGİN
DELOITTE TÜRKİYE İNSAN YÖNETİMİ HİZMETLERİ LİDERİ

 

RAKAMLAR NE GÖSTERİYOR?

• YÜZDE 41
  Microsoft 2021 İş Eğilimi Endeksi araştırmasına göre, işgücünün yüzde 41’i bu yıl işlerinden ayrılmayı düşünüyor.
• 4 MİLYON
  ABD Çalışma Bakanlığı’na göre Nisan 2021’de 4 milyon kişi işlerinden ayrıldı. Bu bir rekor idi.
• % 23
  Kaspersky’ın raporuna göre, pandemi koşullarında Türkiye’deki çalışanların yüzde 23’ü önümüzdeki 12 ay içinde yeni bir işe geçmeyi düşünüyor.
• % 60
  Türkiye’de çalışanların yüzde 60’ı pandemi koşullarında durumunu korumayı tercih etse de pek çok çalışan mesai saatlerini kişisel yaşamlarına daha iyi uyacak şekilde yeniden şekillendirme konusunda cesaret buluyor.
• % 40
  McKinsey’nin 5 ülkede yürüttüğü araştırmaya göre katılımcıların yüzde 40’ı gelecek 3-6 ay içinde işinden ayrılma ihtimali olduğunu söylüyor.
• % 48
  Gallup’un güncel araştırmasına göre, Amerika’da çalışan nüfusun yüzde 48’i aktif olarak iş arıyor.

 

“ÇALIŞAN DAVRANIŞLARINDA YOLO EKONOMİSİ ETKİLİ”

• HAYATA BAKIŞ Çalışanların günlük yaşamda kendilerine sunulandan daha fazlasını istemeleri nedeniyle YOLO, yani İngilizce ‘You Only Live Once (Hayata bir kere gelirsin)’ ekonomisi ortaya çıktı. Bunun Türkçede çok güzel bir karşılığı olduğunu düşünüyorum: Bi’ daha mı geleceğiz dünyaya…
• İSTİFA DALGASI Dünyada ‘Büyük İstifa’ denilen bu gelişmenin arkasında bu etken var. Wall Street Journal’a göre, istifa edenlerin oranı, 2021 ilkbahar/yaz döneminde, bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 60 arttı. Üstelik bu akım durmuyor, giderek hızlanıyor. Örneğin, sadece eylül ayında, çalışanların yüzde 3’üne denk gelen 4,4 milyon çalışan işini bıraktı.
• ESNEK ÇALIŞMA Türkiye’de de kendi işini kurmaya ve esnek çalışmaya yönelim gözlemleniyor. Boston Consulting Group (BCG) ve The Network’ün, ‘Küresel Yeteneklerin Şifresini Çözmek’ başlıklı global araştırmasının Türkiye sonuçlarını açıkladık. Türkiye’den 27 bin kişinin katıldığı bu araştırma, her 10 çalışandan 9’u, kısmen de olsa evden çalışmalarına izin veren bir işi tercih edeceğini söylüyor. Araştırmada, geleneksel model yerine, yeni nesil modelin tercih edilmesi öne çıkıyor. Küresel sonuçlara göre çalışanların yüzde 25’i, Türkiye’de ise her 5 çalışandan 1’i, mümkün olsa, tamamen uzaktan çalışma modeline geçmek istiyor.
• TRENDDEN FAZLASI “Büyük İstifa” dalgasını bir trend olarak görmemek gerektiğini, tam tersine bu durumun iş gücü dinamiklerini -bir daha eskisi gibi olamayacak kadar- değiştirecek radikal bir hareket olarak değerlendirmekte fayda olduğunu düşünüyorum. Bu tablo içinde “GIG” ekonomisinin de yükselişine tanık olacağız. Mercer’ın araştırmasına göre, iş liderlerinin yüzde 77’si, önümüzdeki 4 yıl içinde freelance ya da GIG modeliyle çalışanların, iş gücünün çoğunluğunu oluşturacağını düşünüyor.

ŞİRKETLERE ETKİSİ YÜKSEK

Gallup’un güncel araştırmasına göre, iş arayan/gözü dışarıda olanların şirketlere maliyeti yüksek:

• %18: Bu çalışanların yarattığı verimlilik kaybı yıllık ücretlerinin yüzde 18’ine denk.
• 60.3 MİLYON: 10 bin çalışanı olan bir şirket için, gözü dışarıda olan çalışanların şirkete maliyeti yıllık 60.3 milyon doları bulabiliyor.
• 100 BİN: 1 çalışanın yerine yenisini almanın maliyeti, çalışanın yıllık ücretinin 1,5–2 katına denk geliyor. Yani, gözü dışarıda olan 1 çalışanı tutmanın maliyeti yılda 9 bin dolar iken, yerine yenisini almanın maliyeti 25 bin dolar ila 100 bin dolar arasında değişiyor.