in , ,

Tedarikte normal arayışı

Pandeminin yol açtığı ‘büyük bozulma’ tedarik zinciri yönetimini tamamen değiştirdi. Birçok şirket pandemide aldıkları dersler sonucu tedarik süreçlerine yaptıkları yatırımlarla artık çok daha dayanıklı ve çevik. Geleneksel tedarik zinciri modellerine geri dönmek yerine kalıcı değişiklikler yapıyor ve dönüşüyorlar.

Tedarikte-normal-arayısi

YAZI: GÜLDENİZ AYRAL

Dünyanın önde gelen gazetelerinden Washington Post, 2021 yılında, tedarik zincirinde yaşanan sıkıntıların tüketiciye yansımasını ortaya koyan çarpıcı örnekler yayınlamıştı. Araştırmada Vietnam’da üretilen bir ceketten elektronik oyuncağa kadar çeşitli ürünlerin tüketiciye uzanan yolculuğundaki “gecikme” ve uzayan sürelere dikkat çekilmişti.

Buna göre 2019 yılında 60-90 gün arasında üretimi yapılan bir elektronik oyuncak, Covid sonrasında 180-240 günde üretilebiliyor. Üretim alanından teslim süresi ise 5 haftadan 10 haftaya çıktı.

Büyük bir perakendecide 48 dolara satılan ceketin Vietnam’daki üretim süresi değişmedi, 116 günde kaldı. Ancak, mağazaya kadar tedarik süresi 33 günden 70 güne yükseldi.

Buna benzer rakamlar diğer sektörlerde de var. Onlarca sektör, binlerce şirket olarak bakıldığında tedarik zincirindeki aksamanın maliyeti de yüksek düzeylere çıkıyor. Örneğin, IHL Group, sadece perakendede bunun maliyetinin 1.7 trilyon dolardan fazla olduğunu tahmin ediyor. Sadece moda perakendesinde 634 milyar dolara ulaşıyor.

Tablo böyle olunca, şirketlerin bu alana verdikleri önem de artıyor. Çok sayıda şirket, tedarik zincirini daha iyi yönetmek, kesintileri engellemek ve verim artışı için önlemler alıyor. Örneğin, LinkedIn’deki verilere göre 2019 ile 2022 arasında tedarik zinciri yöneticisi pozisyonu açan şirketler 2 kattan daha fazla arttı. Hatta şirketler potansiyel tedarik zinciri sorunlarını ortaya çıkmadan önce tespit edebilecek analist ekiplerini de genişletmeye başladılar.

Çünkü, dünyanın önde gelen şirketlerinin liderleri hâlâ “tedarik zinciri” sorununun devam ettiğini söylüyorlar. KPMG’nin anketine göre, 10 global şirketin 6’sından fazlası, jeopolitik istikrarsızlığın önümüzdeki 3 yıl içinde tedarik zincirleri üzerinde zararlı bir etkisi olabileceğini düşünüyor.

Aynı araştırmaya katılan şirketlerin yüzde 71’i, 2023 için 1 numaralı sorunu ‘tedarik zinciri’ aksaklığının nedeni olarak ‘hammadde’ sıkıntısını görüyor.

Türkiye’nin önde gelen başkan ve CEO’larının katıldığı Fast Company anketinde de benzer sonuç çıktı. Liderlerin yüzde 59’u, “Tedarik zinciri hâlâ önemli bir sorun” diye konuşuyor. Yüzde 41’de yer alan grupta ise değişik düzeyde etki var. Az sayıda şirket bu sorunu aştığını paylaşıyor.

Örneğin, Allianz Türkiye CEO’su Tolga Gürkan, “Geniş bir alanda çalışıyoruz. Her alanın kendine özel durumları oluyor. İşimizi zora sokan bir durum söz konusu değil” sözleriyle iyileşme olduğunu paylaşıyor.

Smart Solar CEO’su Halil Demirdağ, sektörde pandemi öncesine geldiklerini, ürün tedarik süresinin, ürüne göre 15-90 gün olarak gerçekleştiğini belirtiyor.

Hafele Türkiye CEO’su Hilmi Uytun, pandemi zamanında 150 güne kadar süren tedarik süresinin, 90 güne gerilediğine dikkat çekiyor.

Ambalaj sektöründen Dentaş Kağıt’ın genel müdürü İdris Nebi Kayacan, “Eskiden tedbir amaçlı en az 15 günlük stok tutuyorduk, şimdi buna gerek kalmadı” sözleriyle, iyileşmenin altını çiziyor.

Tedarik konusundan en çok çeken moda perakendesi sektöründen İpekyol CEO’su Uğur Ayaydın, sıkıntı yaşamamak için önlem aldıklarını söylüyor: “Eskiden 3 ayda bir sipariş veriyorduk, şimdi daha sıklıkla vermeye çalışıyoruz.”

GINO BOTTARO

OTOMOTİVDE BEKLEYİŞ SÜRÜYOR

Tedarik zincirindeki sıkıntılardan en çok etkilenen sektörlerden biri kuşkusuz otomotiv sektörü. GetirAraç CEO’su Emre Ayyıldız, Fast Company Türkiye’nin anketinde, araç siparişinde bekleme süresinin 1 aydan, son 1 yıldır 6 aya çıktığını söyleyerek otomotivde tedarik krizinin sürdüğüne dikkat çekiyor. LeasePlan Genel Müdürü Türkay Oktay da tedarik süresinin pandemi öncesindeki 1-2 aydan 4-5 aya uzadığını söylüyor.

Son 20 yılda, Avrupa ve ABD’li otomobil şirketlerinin parça üretiminde lider olan Çin’de Covid döneminde çok sayıda fabrika kapandı, tedarik büyük sekteye uğradı. Üstüne bir de ‘çip krizi’ eklenince otomobil üreticileri talebi karşılayamaz hale geldi. Volkswagen Binek Araç Genel Müdürü Gino Bottaro, şu rakamları paylaşarak durumu özetliyor:

HAKKI IŞINAK

“2021 yılında 10.5 milyon araç, 2022 yılında 4.5 milyon araç üretilemedi. Bu yıl ise yaklaşık 3 milyon aracın yarı iletken probleminden etkileneceği tahmin ediliyor. Yarı iletken krizinin sadece Avrupa otomotiv sektörüne maliyeti 2 yılda 100 milyar euro civarına ulaştı.”

Daha çok ticari ve hafif ticari araçları üreten IVECO’nun Türkiye Genel Müdürü Hakkı Işınak da alınan önlemler ve yapılan yatırımların olumlu sonuçlarının görülmeye başladığını belirtiyor:

“Tedarik sorunlarımız 2023 başından beri hızla iyileşiyor. Türkiye, IVECO’nun en öncelikli pazarlarından biri. Tedarik süreci araç segmentlerine göre değişiyor, ancak şu anda önemli bir sorun olmadığını söyleyebiliriz. Bu süreçte 2020’de yüzde 6.8 olan pazar payımızı, 2022 sonunda yüzde 9’a çıkardık.”

ALİ ESAT KUTMANGİL

YATIRIM İÇİN MAKİNE SIKINTISI!

Metal, makine ve makine ekipmanları üretim sektörü özellikle, hammadde kıtlığı, oynak fiyatlar ve uluslararası ticareti etkileyen jeopolitik gerilimler gibi zorluklarla boğuşuyor. Sanayi ve inşaat sektörlerine tedarik sağlayan Kutes’in İcra Kurulu Başkanı Ali Esat Kutmangil, bu sorunlarla mücadele etmek adına zaman zaman belirli kalemlerde stok yapmak zorunda kaldıklarını söylüyor. Ancak, stok yapmanın sonucu olarak, bazı yatırımlarını ertelediklerini ve maliyetine de katlanmak zorunda kaldıklarını ifade ediyor.

Tedarik ve bekleme sürelerinin pandemide 52 haftaya çıktığını ifade eden Kutmangil, “Bugünlerde daha kısa sürelerde ekipman ve yedek parça temin etmek mümkün olsa da makineler için aynı durum geçerli değil. Ertelenen yatırımların hızlanması nedeniyle üretim kapasiteleri doldu ve bazı makinelerin 8-12 ay olan termin süreleri 18-24 aya kadar uzadı”
diyor.

DENİZ ALKAÇ

‘YAPAY ZEKAYA’ DAYALI STRATEJİ

Sadece Covid değil, küresel ısınma ve artan talep nedeniyle sorun yaşayan sektörler arasında gıda ve perakende de yer alıyor. Bu sorunu tamamen ortadan kaldırmak mümkün olmadığı için, dünyanın önde gelen şirketleri, ‘gerçek zamanlı öngörüler’ yapmak için, yapay zekadan yararlanmaya başladılar. Böylece tedarik kesintilerini önceden tahmin etmeye çalışıyorlar.

5 bini aşan geniş bir tedarikçi ağına sahip Metro Türkiye’nin Satın Almadan Sorumlu yönetim kurulu üyesi Deniz Alkaç, aldıkları önlemlerle kriz dönemini geride bıraktıklarını söylüyor:

“Tedarikçilerimizde hammadde arzlarında zaman zaman yaşanan sıkıntılar nedeniyle birtakım sorunlar gözlenebiliyor. Ancak bunlar da genellikle kısa vadeli oluyor. Tedarik tarafında şu an için en önemli başlık lojistik. Depolama alanları bulmak zorlaştı. Sektörün ihtiyacı olan depo inşaatları hayata geçmeyince, mevcut depoların maliyeti arttı. Büyüyen şirketlerin depo alanları bulmakta zorlandığını ve zorlanmaya da devam ettiğini görüyoruz.”

Alkaç, bu sorunu aşmak için depo genişletmeye gittiklerini, günlük ürün taşıma kapasitesini 80 tondan 200 tona yükselterek, verimliliği artırdıklarını söylüyor.

KRİTİK SONUÇLAR

  • DEKORASYON English Home CEO’su Kazım Çimen, tedarik süresinin Türkiye içinde 4 ay, ithal ürünler için 6-8 ay kadar olduğunu paylaşıyor.
  • GİYİM Koton CEO’su Bülent Sabuncu, Covid öncesine göre sürenin 2-3 hafta uzadığını söylüyor.
  • HAVAALANI İGA Havalimanı CEO’su Kadri Samsunlu, “Özellikle yatırım kalemlerinde neredeyse 2 katına çıkmış durumda” sözleriyle trende dikkat çekiyor.
  • HOLDİNG Doğan Holding CEO’su Çağlar Göğüş’e göre iş yaptıkları alanlarda süre yüzde 10 ila yüzde 30 arasında uzadı.
  • MADEN Acacia Maden CEO’su Zeki Sayılır, sektörde 3 ay olan sürenin 5 aya çıktığına dikkat çekiyor.
  • METAL Gentaş Genel Müdürü Orhan Kahraman’a göre pandemi öncesinde 4-6 hafta olan süre, şimdi 6-8 hafta arasında değişiyor.
  • OTOMOBİL En büyük etkiyi gören sektörlerden otomobil için değerlendirmeyi GetirAraç CEO’su Emre Ayyıldız yapıyor: “Bekleme süresi 1 aydı, son 1 yıldar 6 aya çıktı.”
  • OTO KİRALAMA ALD/LeasePlan Türkiye Ülke Genel Müdürü Türkay Oktay, “Tedarik süresi, pandemi öncesindeki 1-2 aydan 4-5 aya uzadı” diyor.
  • TEKSTİL Simflex Yönetim Kurulu Başkanı Necdet Kileci, “2020 öncesinde 2-4 haftaydı, şimdi 6 haftadan daha fazla sürüyor” diyor.
  • YEDEK PARÇA Ethica Sigorta CEO’su Cemal Ererdi, kasko sigortaları nedeniyle yedek parça sektörünü yakından izliyor. “Yedek parça temininde süre çok kısaydı, ancak bazı parçalarda stok tutulmadığı için artık 1-2 ayı buluyor” diye konuşuyor.

TEDARİK ZİNCİRİ ’23

CEO Council üyeleri arasında yapılan anket ile global araştırmalar tedarik zinciri konusundaki son gerçekleri ortaya koyuyor.

  • Türk şirketlerinin tedarik zincirindeki en büyük sorunu
    %41: Doğru fiyata ulaşmak
    %26: Hammadde/ürün bulamamak
    %4: Taşımacılıktaki engeller
    %11: Diğer nedenler
    %18: Tedarik sıkıntısı yaşamıyoruz
  • WEF’in raporuna göre küresel tedarik zinciri bozulmalarının yıllık maliyeti.
    1.5 trilyon dolar
  • Sorun devam ediyor mu?
    %59: Evet
    %41: Hayır
  • Global şirketlerin görünümü
    3 YIL: 10 global şirketten 6’sı, jeopolitik istikrarsızlıkların 3 yıl içinde tedarik zincirini olumsuz etkileyeceğini düşünüyor. (KPMG)
    %71: KPMG’nin global anketine göre şirketlerin yüzde 71’i, 2023 için bir numaralı tedarik zinciri tehdidi olarak hammadde maliyetlerini gösteriyor.
    %50: McKinsey & Company’nin raporu, araştırmaya katılan şirketlerin yüzde 50’sinin son 2 yılda tedarik zinciri kesintileri yaşadığını ortaya koydu.

 

MURAT SARPEL
Vestel Elektronik GM

“ELEKTRONİKTE BEKLEME SÜRESİ 3-4 KATINA ÇIKTI”

  1. Tedarik zincirinde hiçbir şey eskisi gibi olmayacak. Özellikle öngörüye istinaden yapılan hazırlıklar ve ara stok seviyeleri ciddi şekilde azaldı. Eskiden müşteri öngörüleriyle başlayan tedarik süreçleri, artık sipariş gelmeden başlamıyor.
  2. Hammaddeye ve krediye ulaşmak çok ciddi şekilde zorlaştı. Özellikle ‘çip’ için tedarik süreleri 3 kat daha uzadı. Bu alandaki yeni yatırımlara rağmen sorun devam ediyor.
  3. Elektronik sektöründe tedarik ‘bekleme süresi’, Covid sonrasında 3-4 katına çıktı. Hâlâ da normale dönmüş değiliz.
  4. Bunun yanında tedarikçi firmalar, ellerindeki kapasiteyi, ‘garanti sipariş’ yoluyla etkin bir şekilde yönetmeyi tercih ediyor.
  5. Covid öncesinde 3 aylık öngörülerle yönettiğimiz tedarik işini şu anda 1 yıllık kesinleşmiş sipariş açarak yerine getiriyoruz.
  6. Yakın gelecekte sıkıntının devamını bekliyoruz. Ancak, 2-3 yıl içinde makul sürelere dönüleceğine yönelik beklentiler var. Bu süreçte ortaya çıkan maliyetler de ürün maliyetine yansıyor.

Yazar: Fast Company Türkiye

©Fast Company Dergisi, Türkiye’de Fast Dergi Yayıncılık A.Ş. tarafından Türkiye Cumhuriyeti yasalarına uygun şekilde yayınlanmaktadır. Fast Company’nin isim hakkı ABD’de Mansueto Ventures’a, Türkiye’de Fast Dergi Yayıncılık A.Ş.’ye aittir. Dergide yayınlanan yazı, tablo, fotoğraf ve görsellerin her hakkı saklıdır. İzinsiz, kaynak gösterilmeden yayınlanamaz.

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

ShopBot’tan-Aisle-Five’a

ShopBot’tan Aisle Five’a

kultur-donusumu

‘Kültür dönüşümü sürekli güncellenen işletim sistemidir’