Girişim dünyasında dikkatimi çekenler

Şimdiye kadar 40’tan fazla “melek yatırımı” yaptım. Melek yatırımların dışında, kurduğum Markafoni’den Tiko’ya uzanan bir düzineden fazla şirket var. Yatırım sürecinin iki tarafında da bulundum; hem yatırımcı hem de girişimci olarak deneyimlerim oldu. Zamanla benim yatırım kriterlerim gelişti. Bununla birlikte tabii ki, yatırım ortamı, odak konular ve teknolojiler çok değişti.

Şu an Tiko için yeni bir yatırım turu için yola çıktık. Geçen sene aldığımız yatırım, sanırım Türkiye’nin en büyük Seri A yatırımı olmuştu. Doğal olarak yeni turumuzda daha büyük hedeflere odaklanıyoruz. Bu süreçte 100’den fazla kurumsal yatırımcıyla görüşüyorum. Yatırım bankası desteği ve yapılandırılmış bir süreç var. Bu görüşmelerden yola çıkarak bazı gözlemlerimi paylaşmak istiyorum.

ERKEN AŞAMA YATIRIM

Önce erken aşama yatırımlardan (Normalde melek yatırımcıların dahil olduğu aşama) başlayayım. 3 tane ana yatırım kriterim var.

“Momentum” veya zamanlama Doğru zamanı gelmiş bir projenin önünde durmak çok zordur. Son 20 senenin yatırım araştırmaları, zamanlamanın en önemli faktörlerden biri olduğunu gösteriyor. Burada sorun, doğru zamanlamanın ne olduğunu tanımlamaktır. Örneğin, bugün Türkiye’de oyun şirketlerinin dönemini yaşıyoruz. En çok kurulan girişim oyun sektöründen çıkıyor. En çok yatırım alan şirketler arasında oyun şirketlerinin liderliği var. Muhtemelen bu bir süre daha böyle devam edecek.

5 sene önce oyun sektörü bu kadar ön planda değildi. Peak Games, başarılarıyla herkesin vizyonunu açtı, Peak’ten ayrılan kilit çalışanlar Dream Games ve başka oyun şirketlerini kurdu.

Peki, bugün oyun sektörüne yatırım yapmak hâlâ doğru mu? Yoksa e-ticarette olduğu gibi ana köşe başları artık tutuldu mu? Zamanlama her zaman zor bir soru ama uzun vadede başarıyı belirliyor. Bu bağlamda tabii ki en güzeli biraz şanslı olup, büyük dalga oluşmadan bir trend’e dahil olmaktır.

Ekip Ekip hakkında yazılacak çok konu var ve bu haklı olarak herkesin favori konusu. Ekibin tutkulu olması, hikayeyi satabilmesi, yatırımcılarla konuşabilecek kadar İngilizcesinin olması, eğitimi, genç veya yaşlı olması gibi çeşitli bakış açıları var.

Benim ekiplerden beklediğim ise sundukları projeye veya fikre inanmış olmalarıdır. Projeyi, hayatlarının odak noktasına koymalarını önemli buluyorum. Geçen sene bir girişimci gelmişti. Projesi ve zamanlaması harika idi. Ancak, bana bankada çalışmaya devam edeceğini söylediği an, benim tüm ilgimi kaybetti.

Bir startup’ın ekibinin projeye inanmış olması lazım, projeyi anlatırken çok iyi “satabilmesi lazım” ve tercihen girişimcinin konusuna göre bir bilgisi veya deneyimi olması iyi oluyor.

Pazar/çözüm uyumu Bu konuda revaçta olan iki kombinasyon var: “Eski çözüm ve yeni pazar” ya da “Yeni çözüm ve eski pazar”.

Diğer kombinasyonlar (eski/eski ve yeni/yeni) her zaman daha zor.
Bunu bir örnekle ortaya koymak gerekirse, “Eski çözüm ve yeni pazar” için Coinbase bir örnek olabilir. Çözüm, bir nevi bankacılık çözümü ama kripto pazarında sunuluyor. Uber ise eski pazarda yeni bir çözüm için çok iyi bir örnek.

KURUMSAL YATIRIMCI TARAFI

Bir melek yatırımcının kriterlerinden uzaklaşıp, bugün kurumsal yatırımcılar tarafında gördüklerimden de bahsetmek istiyorum:

Zoom üzerinde yapılan toplantılardan herkes bıkmış durumda. İlk toplantılar Zoom üzerinden olsa bile, herkes mümkün olduğu kadar hızlı bir şekilde bireysel buluşmalar yapmak için fırsatlar yaratıyor.
Kurumsal VC’lerde muazzam para toplanmış durumda. Onun için girişimciler için paraya (özellikle büyük yatırımlara) erişim penceresi ardına kadar açık.
Kurumsal VC’lerde son 2-3 sene ana yatırım kriterinin, “büyüme hızı” olduğunu görmüştük. Bu seneki görüşmelerimde “kârlılığın”, çok hızla “ana kriter” pozisyonuna geçtiğini görüyorum. Bundan sonra hem iyi bir büyüme hızına sahip olan hem de “birim başına kârlılıkta” (Unit Economics) artıda olan girişimlerin büyük yatırımlara imza atacağını düşünüyorum.
Şu an en revaçtaki alanın “kripto dünyası” olduğunu görüyorum. Coin, pazaryeri, NFT, blockchain, DAO ve metaverse gibi alanlara ilgi büyük. Herkes önemli bir değişimin içinde olduğumuzun farkında ama kimse 10 sene sonra “kazananların” kim olacağını bilmediğinden, treni kaçırmamak umuduyla bu alana dahil oluyor. Kripto sektörü, yatırım kararlarının en hızlı alındığı ve en yüksek riskin kabul edildiği bir alan olarak dikkati çekiyor. Burada bence kimse kârlılığa veya büyüme hızına da bakmıyor.
VC’lerin önem verdiği bir başka konu ise startup’ın çalışma ortamı. Evden çalışma var mı? Başarıyı “stock option” ve benzeri kurgularla paylaşıyor mu? Paylaşıyorsa, sadece üst düzey çalışanlarla mı, yoksa herkesle mi paylaşıyor? İyi bir ortam sunabiliyor mu? Bu soruların yanıtı yatırımcılar için çok önem kazandı. Oysa, iki sene önce bu soruların onda biriyle karşılaşmıyorduk.

Yılın geri kalanında neler olacak?

2022 senesi borsalardaki teknoloji şirketlerinin değerlendirmelerinin düşmesinin de ardından, yeni bir dengeye doğru hareket ediyor. Yatırım kriterleri, yeniden büyüme hızından kârlılığa geri dönüyor. Buna ek olarak çalışma ortamları ve paylaşımcı yaklaşımlar ekip ruhu yaratmanın kriterleri olarak sorgulanıyor.

Onun için girişimcilerin sürekli olarak insanlara yaklaşımlarını, yeni teknolojilere bakış açılarını, ilgi alanlarını ve merakını sürekli olarak yenilemek zorunda olduğu bir dönemdeyiz. Konfor alanınız bugün için çok keyifli olabilir ama sürekli yenilenmeyi kabul etmezseniz, yarın treni kaçırdığınızı fark edebilirsiniz.

STARTUP’LARI BATMAYA GÖTÜREN 3 ÖLÜMCÜL HATAYA DİKKAT!

Biz genelde hep başarılı, yatırım turu yapan, basına yansıyan startup’ları konuşuyoruz. Ancak, onlardan çok daha fazla startup zamanla tasfiye oluyor, ya kendisi yok oluyor ya da ismi kayboluyor.
Geçenlerde yurt dışında yakından izlediğim, sohbetimin olduğu ama yatırımcısı olmadığım bir startup kapandı. Öncelikle sessiz sedasız kapandı, basına yansımadı. Teknolojisini 25 bin Euro’ya bir başka şirkete devretti. Bu parayla vergi borçlarını kapattı. Üç kurucusu, aynı sektörde olan değişik şirketler tarafından işe alındı. Şimdi 3 kurucu da bir departman yöneticisi olarak kariyerlerine devam ediyor. Ve sanıyorum şu anda hepsi mutludur. Hem manevi yaralarını sarıyorlar hem yeni konular öğreniyorlar.

İLK KRİTİK HATA
Burada şu soru akla geliyor: Kapanan startup’ların ölümcül hataları olabiliyor mu? Bence ana sorun, her zaman kurucuların kendi sevdikleri konulara odaklanmaları, müşteriyle az konuşmalarıdır. Sizin için çok ilginç bir konu olabilir ama müşteri tarafında aynı heyecan yaşanmıyorsa, bu büyüme hızına negatif etki yapabiliyor. Sürekli çekirdek ekibin dışındaki insanlarla konuşmak lazım. Müşteri, aynı sektördeki diğer şirketler, basın yayın mensupları ve işe almak istediğiniz insanlarla iletişimi sürdürmelisiniz…
İŞ FİRKİNİ ANLATABİLMEK
İkinci, yaptığınız işi bir satırda anlatmanız lazım. Bir “pazarlama sloganı” gibi olmalı. Çok sayıda şirketin yaptığı hata budur. Örneğin, Getir, “10 dakikada kapınızda” diyor. Arkasındaki lojistik, koordinasyon ve tedarikten söz etmeye gerek duymuyor.
Tiko, “7 günde evinizi satın alıyor” sloganını kullanıyor. Ancak, aslında arkada yapay zeka geliştiriyoruz. Özetle, yaptığınız işi basite indirgemek çok önemli. Bazı kurucular bunu çok göz ardı ediyor.
YATIRIMCI YÖNETİMİ
Üçüncü konu yatırımcılar tarafını idare etmek. Bunun için lisan bilgisi, yatırım süreçlerinin nasıl çalıştığını anlamak ve yatırımcıların olduğu yerlere gitmek gerekiyor… İstisnalar kaideyi bozmaz ama genelde yatırımcılar sizin kapınıza gelmiyor.