Fast Company Türkiye
Yemeksepeti 2001 yılında, Nevzat Aydın ve ortakları tarafından kuruldu. İlk yıl günlük sipariş sayısı bin düzeyindeydi. 7 yıl sonra 10 bin adet günlük siparişe ulaşan şirket, kurucusuna göre kâr için 6 yıl bekledi. Aydın, “Bu sürede hiç para kazanmadık. 6 yıl boyunca teyzemlerde yaşadım ve beni maddi olarak onlar destekledi” diyerek o dönemi anlatıyordu. Türkiye’nin ilk büyük girişimlerinden Yemeksepeti’nin kâra ulaşma süresi 6 yılı bulmuştu.
Yemeksepeti ile aynı dönemde, hatta birkaç yıl önce kurulan çok sayıda küresel startup da oldu. ABD merkezli bu startup’larda da kâra geçme süreleri aşağı yukarı aynıydı. 5 ila 7 yıl, ortalama süre olarak dikkat çekiyor. Ancak uzmanlar ve girişimcilere göre, bunun kesin bir süresi yok. İşin büyüklüğü, yayıldığı ülkeler ve ulaşmak istediği müşteri kitlesine göre “kâra ulaşma” süresi değişebiliyor.
Türkiye’nin ilk büyük girişimlerinden Markafoni’nin ve Tiko’nun kurucusu Sina Afra, startup’ları, “yeni iş modelleri üzerine kurulmuş şirketler” olarak tanımlıyor. O nedenle “kâr süresi” hesabının da farklı yapılması gerektiğine dikkat çekiyor:
“Bu tip şirketler, genelde ilk dönemlerinde bir kâr gerçekleştirmek yerine, pazar payı ve büyüme hızı gibi hedeflerle hareket ediyor. Dünya çapında baktığımızda borsaya açılana kadar kâr etmeyen şirketler görüyoruz. Yatırımcılar, bunu finanse etmek istedikleri sürece bu devam ediyor. Ben bunu ‘yeni normalin’ bir parçası olarak görüyorum.”
Getir’in kurucusu Nazım Salur, Fast Company’ye verdiği röportajda, kâr hakkında şunu söylemişti: “Bizim gibi şirketlerde 7-10 yıl arası kâr ve EBITDA hesabı yapılmaz. Bu, 7 yaşındaki çocuğa ‘Maaşın ne olacak?’ demek gibidir.”
İDEAL SÜRE VAR MI?
Koç Holding’in yüksek teknoloji yatırım şirketi İnventram’ın CEO’su Cem Soysal, “kârsız dönemin” sektöre, teknoloji altyapısına ve pazar dinamiklerine göre değiştiğine dikkat çekiyor. Ancak, genelde hızlı büyümeye odaklı şirketlerin daha fazla “para yakma” eğiliminde olduğunu söylüyor ve ekliyor:
“Globalde yatırımcılar, bir şirketin 3 veya 4 yılda kârlılığa geçmesini bekler. Ancak bazı durumlarda bu süre 7 ila 10 yıla kadar da uzar. Örneğin Facebook (Meta) 5 yılda kâr ederken, Amazon 7 yılın sonunda ufak miktarlarda kâr elde ederek bugüne geldi.”
Proptech alanında faaliyet gösteren Endeksa’nın Kurucusu Görkem Öğüt, “son kullanıcıya” odaklı işlerde “kâra ulaşmanın” daha uzun sürdüğüne dikkat çekiyor. Endeksa’da ise hedeflerinde emlak danışmanları var. Bu nedenle kâra ulaşmalarının daha kısa sürdüğünü söylüyor:
“Endeksa 2 yılı aşkın süredir kârlı bir şirket. Gelirimizin tamamını tanıtıma harcıyoruz. Pivot sürecimizi saymazsak, 5 yıllık bir şirket olarak 2.5-3 yılda kâra geçtiğimizi söyleyebilirim.”
KÂRA GİDİŞTE KRİTİK ZORLUKLAR
Küresel düzeyde faaliyet gösteren girişimlerden Massive Bio’nun kurucusu Selin Kurnaz, kurumsal satış modeline geçtikten 2 yıl sonra kârı yakaladıklarını söylüyor. “Ben özel sermaye (private equity) tarafından geldiğim için finansal disipline önem veriyorum. O nedenle kârsız bir dönem planlamıyorum” diyor. Kâra geçmenin önündeki zorlukları ise, deneyimleri ışığında şöyle özetliyor:
- İyi insanları işe almak ve tutmak, yükselen ücretler nedeniyle zorlaşıyor. Çünkü, emeğin maliyeti giderek artıyor.
- Girişimlerde genelde her şey bir defada başarıya ulaşmıyor. Başarıya giderken, yapılan hataları da hesaplayınca, maliyet düzeyi artıyor.
- Startup kuranların önemli bölümü sıkı bir finansal disiplinden gelmiyor. Bu tip girişimciler, hesaplarını piyasadaki bol paradan yararlanıp, büyüme üzerine yapıyor.
Albert Health’in Kurucusu Recai Serdar Gemici, 3 önemli zorluğa dikkat çekiyor: Birincisi, “uzun satış döngüleri”. Ona göre, özellikle büyük şirketlerde satışı tamamlamak ve ciroya dönüştürmek çok uzun sürüyor.
İkinci sorun ise “düzenleyiciler” ve “standartlar”. Özellikle de sağlık sektöründe bu iki faktör ciddi zorluklar yaratabiliyor.
Gemici’nin paylaştığı üçüncü zorluğu ise “pazarda güven yaratmak” oluşturuyor. Gemici, “Bu faktör, girişimciyi ilk birkaç yılında önemli ölçüde yavaşlatabiliyor” diye konuşuyor.
“ÖLÜM VADİSİNE” DİKKAT!
SmartOpt’un Kurucusu Prof. Dr. Metin Kurtay, yola çıkarken “kârsız” dönemi 2 yıl olarak planladıklarını söylüyor. Şu anda 1’inci yılı doldurduklarına, hedefe ulaşacaklarına dikkat çekiyor: “2 yıl sonra ulaşmayı planladığımız gelirin yüzde 50’sine ulaşmış durumdayız.”
Prof. Metin Kurtay, kendi deneyimlerinden ve gözlemlerinden yola çıkarak paylaştığı zorlukları ise şöyle ortaya koyuyor:
- B2B hizmet sunan bir girişim olarak 3 önemli zorlukla karşılaştık. Birincisi, ürüne dönüştürme aşamasında yaşanıyor. Önce ürünü yüzde 70-80 oranında ortaya koyuyor, ardından müşterilerle geliştiriyorsunuz. Müşteri, kendi süreçlerine göre özelleştirme isterse, onun projesine dönüşüyor ve “çoklama” yapmak zorlaşabiliyor.
- İkinci sırada ise “erişim engelleri” var. Ürünü, en üst düzeydeki şirket liderlerine anlatmak gerekiyor. Burada da bir “duvara” çarpabiliyorsunuz. Bu nedenle startup’ların üst kademe yöneticilerle çalışmayı iyi kurgulamaları gerekiyor.
- Ekip oluşturma, bir başka önemli zorluğu oluşturuyor. Başlangıçta girişimin bir parçası olma heyecanını paylaşanlar oluyor. Startup, ‘ölüm vadisinden’ geçerken ise ciddi insan kaynağı kayıpları yaşanabiliyor.
KÂRSIZ DÖNEMİN SÜRESİ VAR MI?
CEM SOYSAL
İnventram CEO
Bizim portföyümüzde derin teknolojiler geliştiren şirketler yer alıyor. Ürün geliştirme ve büyüme süreleri, diğerlerine kıyasla uzun oluyor. Bu doğrultuda ortalama kâr beklentimiz 3-5 yıl arasında değişir.
BAŞAR BAŞARAN
Kunduz Kurucu Ortağı
En erken zamanlarımızda da kârlılığı yakaladığımız oldu ancak her yatırım turunun büyüme odaklı bir amacı oluyor ve bu amaç maliyetleri belli ölçekte artırıyor. Yatırım turunda ne kadar yatırım aldığımıza bağlı olarak o yatırım tükenene kadar amacımızı gerçekleştiriyor, kârlılığa geçecek bir plan kurguluyoruz.
BANU TURGUT
Nobium
Biz kâra geçme süresini 2 yıl olarak planlamıştık. 9’uncu ayda ilk faturamızı kesebildik. Başa baş gelmemiz 13’üncü ayda oldu. Kârı ise 15’inci ayda yakalayabildik. Bu dönemde en önemli sorun, Türkiye’de denenmemiş bir uygulama için markaları ikna etmekti. Bunun için neredeyse sıfır kârla ürünü vermeniz gerekiyor.
TÜRKER OĞUZ
Venture Science Kurucusu
Kâr için genel bir süre biçmek zor olacaktır. Ancak, bu Ar-Ge süreci ve startup’ın içinde bulunduğu sektör/teknolojiyle ilgili. Otonom araçlar, radar ve lidar gibi uzun Ar-Ge çalışmaları gerektiren işlerde süre çok uzundur. Bu alanlarda kâr da yüksek olduğu için yatırımcılar uzun süre bekleyebiliyor.
