Yoksul Vietnam nasıl başardı?

YAZI: GÜLDENİZ AYRAL

Vietnam, son yıllarda bilgi ve iletişim teknolojileri (BT) alanında kaydettiği ilerlemeyle küresel rekabette gücünü artırdı. Bunun en önemli nedenlerinden biri BT’nin, Vietnam için yalnızca bir teknolojik gelişim alanı değil, aynı zamanda ekonomik büyüme ve toplumsal kalkınmayı da destekleyen stratejik bir sektör olarak benimsenmesi.

Hükümetin dijital dönüşüm vizyonu ve özel sektörle kurulan iş birliği sektörün dengeli bir şekilde büyümesinde önemli bir role sahip. ASEAN bölgesinde bir model olarak kabul edilen Vietnam’ın dijital ekonomisinin 2025 yılına kadar 43 milyar doları aşarak, ülkenin hem ekonomik hem de sosyal dinamiklerinde büyük bir dönüşüm yaratması bekleniyor.

Teknolojiyi, ekonominin kilit bir bileşeni olarak gören Vietnam hükümeti, dijital ekonomiyi büyütmek adına çeşitli stratejik adımlar atıyor. 2025’ten 2030’a kadar sürecek olan Ulusal Dijital Dönüşüm Programı kapsamında, havacılık, bankacılık, enerji, sağlık, kentsel altyapı gibi pek çok alanda dijital çözümler benimsenerek, kamu hizmetlerinin verimliliğinin artırılması hedefleniyor.

Singapur Ulusal Üniversitesi Lee Kuan Yew Kamu Politikaları Okulu’ndan Doçent Vu Minh Khuong ile Vietnam’ın teknoloji alanındaki başarısını konuştuk. Vietnam asıllı olan Vu Minh Khuong, Harvard Business School’da bu konuda araştırma yapmış, ülkenin başarısını ‘vaka’ olarak yazmış bir araştırmacı… İşte Türkiye için de mesajlar içeren görüşmeden öne çıkanlar…

BÜYÜME İÇİN TEK YOL

Vietnam’ın bilgi ve iletişim teknolojileri alanındaki başarısı gerçekten dikkate değer. Yalnızca teknolojik gelişim için değil, aynı zamanda ekonomik ve toplumsal kalkınma için de büyük bir potansiyele sahip. Vietnam bu potansiyelin farkına vardı ve küresel entegrasyona erişmek için dijital devrimi bir fırsat olarak değerlendirdi.

Biliyorsunuz Vietnam, geçmişte savaş ve izolasyon nedeniyle uzun bir süre küresel gelişmelerden uzak kaldı. Ancak, dijital devrim, gelişmekte olan ülkelerin bu açığı kapatmaları için muazzam bir fırsat sunuyor. Biz de bu fırsatı değerlendirerek, dünya ile eşit düzeyde bilgiye erişim sağlamak, hızla iletişim kurmak ve gelişmiş ülkelere ayak uydurmak için teknolojiyi kullanmaya karar verdik.

Bu süreçte, teknoloji sayesinde geri kalmışlığımızı avantaja dönüştürmek mümkün oldu. Çünkü, en güncel bilgi ve uygulamalara doğrudan erişim sağlayarak hızlı bir şekilde ilerleyebildik. Siyasi liderler de dijitalleşmenin ülkeyi yoksulluk ve izolasyondan kurtarmak için ne kadar önemli olduğunu gördü. Bu süreçte ayrıca özel sektör ve toplumun tüm kesimleriyle birlikte hareket etmesi gerektiğini anladık.

ULUSAL DİJİTAL PROGRAM

Vietnam hükümeti, bilgi ve iletişim teknolojileri sektörünü geliştirmek için pek çok teşvik ve destek sağlayarak yerli ve yabancı yatırımcıların ilgisini çekmeye çalıştı. Vietnam’ın öne çıkmasını sağlayan en büyük etkenlerden biri, sektörde rekabeti teşvik etmek için hükümetin tekelleşmeden uzaklaşarak birçok oyuncuya alan açması oldu. Örneğin, Viettel gibi askeri kökenli bir şirketin sektöre girişi, ülkenin dijital altyapısında büyük yenilikler yapmasına katkıda bulundu. Bilgi teknolojileri alanında önemli bir kamu şirketi olan FPT’nin yeniden yapılanarak piyasaya girmesi de güçlü bir altyapı ve hizmet kalitesi sağlandı. Bu çeşitlilik ve rekabet ortamı, Vietnam’ın diğer ülkelere göre daha hızlı yol almasını sağladı ve rekabeti teşvik eden bir pazar yapısı oluştu.

Ayrıca, 2025-2030 yıllarını kapsayan Ulusal Dijital Dönüşüm Programı, Vietnam’ın teknoloji altyapısının gelişimine önemli katkılar sağlayacak. Vietnam, ASEAN ülkelerinin dijital dönüşüm hedeflerine ulaşmalarına da katkı sağlıyor. Hızla dijitalleşen ekonomi sayesinde hem gelişiyor hem de bölgesel bir liderlik örneği sergiliyor.

Dünya Bankası’na göre Vietnam’ın dijital ekonomisi 2025 yılında 43 milyar doları aşacak. Bu, Vietnam’ı yalnızca teknolojik bir merkez değil, aynı zamanda bölgesel bir dijital güç haline getiriyor.

UCUZ İNTERNETİN KATKISI

Vietnam’da internet erişiminin uygun maliyetli olması, sektörü olumlu yönde etkileyen bir başka önemli faktör… Dijital çözümlerden fayda sağladıkça Vietnam halkının bu teknolojilere ilgisi arttı. Örneğin, internet ve sosyal medya gibi araçlar, ülkemizin savaş sonrasında dünyada geniş bir diaspora ağına sahip olması nedeniyle, halkın akrabalarıyla kolayca iletişim kurmasını sağladı.

Dijitalleşme, Vietnam halkı için bir eğitim aracı haline geldi. Artık insanlar dünya genelinde olan bitenden haberdar ve eğitim alanında önemli bir atılım yaşıyoruz. Bu dijital açılım, geçmişte Kuzey Kore ile kıyaslanabilecek bir kapalılıktan çıkarak daha dayanıklı ve eğitimli bir topluma dönüşmemizi sağladı.

Vietnam nüfusunun internet ve sosyal medya erişiminin yüksek olduğunu anlatmak için Türkiye ile şöyle bir karşılaştırma yapabiliriz: Kişi başına düşen gelir açısından, 100 milyon nüfuslu Vietnam, Türkiye’nin yaklaşık yüzde 40’ı kadar bir seviyeye sahip. Örneğin, Vietnam’ın 5 milyon kayıtlı aracına karşın, Türkiye’de 23 milyon araç var. Bu da Türkiye’nin daha zengin olduğunu gösteriyor. Ancak, internet ve sosyal medya kullanım oranlarında iki ülke de neredeyse benzer oranlarda kullanıcıya sahip. Bu da, Vietnam halkının dijitalleşme sürecine güçlü bir şekilde dahil olduğunu gösteriyor. (Statista’ya göre Türkiye yüzde 86.5, Vietnam yüzde 79.3 oranına sahip.)

İNSAN KAYNAĞI ZORLUĞU

Tüm bu ilerlemeye rağmen, yaşanan önemli zorluklar da var. Her gelişmekte olan ülke gibi, Vietnam da büyümenin sürdürülebilirliği için insan kaynağı gelişimi, eğitim reformu ve altyapı yatırımları gibi alanlarda bazı engellerle karşı karşıya. Vietnam’da 100 milyonluk bir ülkede yüksek kaliteli insan kaynağı geliştirmek o kadar da kolay değil.

Bu alanlarda bazı adımlar da atıldı. Özellikle yarı iletkenler, elektronik ve yetenek geliştirme alanlarında stratejiler geliştirdik. Yakın zamanda yürürlüğe giren SET Stratejisi bu hedefler doğrultusunda oluşturuldu. Bu stratejiyle, yarı iletken sanayisinde ilerleme kaydetmek, elektronik sektöründe ihracat hedeflerini artırmak ve insan kaynağını teknolojiye uyumlu bir hale getirmek amaçlanıyor.

Bu girişimler, Vietnam’ın, teknoloji alanında sağlam bir altyapı kurma yolunda olduğunu gösteriyor.

Vietnam’ın insan kaynağını geliştirmek için ABD’dekiler başta olmak üzere birçok yabancı üniversite ile iş birliği yapıyoruz. Bu ortaklıklar sayesinde Vietnam’da teknoloji alanında yüksek lisans ve doktora seviyesinde eğitim veren programlar açıldı ve donanımlı bir iş gücü yetiştirmeye odaklanıldı.

Ayrıca, uluslararası şirketlerin tedarik zincirlerindeki dayanıklılığı artırmak için Vietnam’ı tercih etmeleri de stratejik bir avantaj sağlıyor. Ancak bölgesel ve küresel istikrarsızlıklar, Vietnam’ın teknoloji sektöründeki büyümesini engelliyor.

Aslında “orta gelir tuzağı” dediğimiz bu durum, Vietnam için de geçerli. Orta gelir seviyesine ulaştığınızda, büyüme sürecini sürdürebilmek için çok daha koordineli ve ileri düzey stratejiler gerekiyor.

GELECEĞİN TEKNOLOJİLERİNE YATIRIM

Vietnam’ın, bilgi ve iletişim sektöründeki büyümesini sürdürebilmek ve rekabet gücünü artırabilmek için geleceğin teknolojilerine güçlü bir şekilde odaklanması gerekiyor. Özellikle yapay zeka, 5G ve Nesnelerin İnterneti (IoT) gibi teknolojiler, Vietnam’ın gelecekteki dijital dönüşüm sürecinde büyük rol oynayacak. Bu alanlarda yapılacak yatırımlar, Vietnam’ın dijital ekosistemini genişletmekle kalmayacak, aynı zamanda yeni bir dijital ekonomi merkezi haline getirecek.

Özellikle yapay zeka Vietnam’ın dijital dönüşümünde devrim niteliğinde bir rol üstlenebilir. Yapay zeka sayesinde veri analitiği, otomasyon ve karar verme süreçlerinde büyük ilerlemeler kaydediyoruz. Özellikle kamu yönetiminde AI çözümlerinin kullanımı, verimliliği artırmak ve hizmet kalitesini yükseltmek açısından önemli bir fırsat sunuyor. Ülkede yapay zekanın yaygınlaşması, sağlık ve eğitim gibi kamu hizmetlerinde de iyileşmeler sağlayacak.

Vietnam, 2030’a kadar nüfusun yüzde 90’ına 5G hizmeti sunmayı hedefliyor. Bu hedef, Vietnam’ın dijital ekonomisinin büyümesini hızlandıracak ve özellikle IoT, endüstriyel otomasyon gibi alanlarda önemli adımlar atmayı sağlayacak.

VİETNAM’IN FARK YARATTIĞI ALANLAR

• FINTECH Özellikle genç ve teknolojiye yatkın nüfusu sayesinde fintech alanı çok hızlı gelişiyor. Dijital ödeme sistemleri, blockchain çözümleri ve varlık yönetimi gibi alanlarda birçok girişim, Vietnam’da büyük bir başarı yakaladı ve büyüklüğü 18 milyar dolara yaklaştı.
• DIŞ KAYNAK KULLANIMI Düşük maliyet avantajı ve geniş yetenek havuzu sayesinde Vietnam, iş süreçlerinde dış kaynak kullanımı (BPO) yazılımları pazarında payını artırıyor. Bu alandaki şirketler ABD, Japonya, Güney Kore ve Avrupa’daki müşterilerine hizmet veriyor.
• E-TİCARET İnternet penetrasyonunun yüksek olması sayesinde özellikle Ho Chi Minh City ve Hanoi gibi büyük şehirlerde e-ticaret hızlı büyüyor.
• SAĞLIK/EĞİTİM VE GÜVENLİK Sağlık sektörü, teknolojiye giderek daha fazla entegre oluyor ve sağlık hizmetlerinin kırsal alanlara ulaşmasını kolaylaştırıyor. Eğitim teknolojileri ise pandemi sonrası dönemde öğrencilerin dijital çözümlerle eğitim almalarına olanak sağladı. Siber güvenlik alanında da hem kamu hem de özel sektörde önemli yatırımlar yapılıyor.

“Hükümetler dijitalleşmeyi kalkınma politikalarının merkezine yerleştirir, tüm toplumu bu sürece dahil eder ve eğitim sistemlerinde yenilikçi yaklaşımlar benimserse, dijitalleşmenin faydalarını hızlı bir şekilde göreceklerdir.”

TÜRKİYE’YE 3 ÖNERİ

1. İNSAN KAYNAĞINA YATIRIM Vietnam’da iş gücünün teknolojiye uyum sağlaması için önemli adımlar atıldı ve bu destek devam ediyor. Ülkenin tüm kesimlerinde teknoloji okuryazarlığı artarken, kırsal kesimlerde bile dijital ürünlerin nasıl kullanılacağına dair eğitimler düzenleniyor. Türkiye gibi ülkelerin de dijital iş gücünü geliştirmesi ve toplumsal düzeyde teknolojiye uyum sağlaması için yatırımlara öncelik vermesi gerekiyor.
2. REFORM YAPMA CESARETİ Dijital devrim döneminde ülkelerin hızlı değişimlere uyum sağlaması ve mevcut sistemlerini yeniden gözden geçirmeleri gerekiyor. Vietnam’ın başarısının ardında, ülkenin küresel ekonomiye entegrasyonu ve kapsamlı reformlar yapma cesareti yatıyor. Vietnam, bu sürece sadece teknoloji yatırımlarıyla değil, aynı zamanda kurumsal reformlarla da uyum sağladı. Türkiye de benzer bir yolda ilerlemek için bu tür reformları dikkate alabilir. Ayrıca reformlar toplumun her kesimini kapsayacak şekilde yapılmalı.
3. ÖNCELİKLENDİRME Vietnam hükümeti, dijital devrimi, ülkenin yoksulluk ve geri kalmışlıktan kurtulması için bir fırsat olarak gördü. Bu sürece olan inanç, tüm sektörlerin bu dönüşümü desteklemesiyle güçlendi. Eğer dijitalleşmeye ve yenilikçiliğe dair sağlam bir vizyonunuz varsa, ülke genelinde bir destek kazanabilirsiniz.

DEV BİR EKONOMİYE DOĞRU

Global ve yerel veriler, yoksul bir ülkenin büyük dönüşümüne işaret ediyor.

• %1.34
  Sektörün ülke milli gelirine katkısı yüzde 1.34’lük bir yıllık büyümeyi yansıtarak yaklaşık 36.9 milyar doları aştı. Sektörde toplam çalışan sayısı 1.76 milyonu geçti.
• 200 milyar dolar
  Dünya Bankası’na göre, Vietnam’ın dijital ekonomisi yıllık yüzde 10 oranında büyüyor ve 2025 yılında 43 milyar dolara ulaşacak. 2045 yılında 200 milyar doları aşma potansiyeli de var.
• %130
  Vietnam’da 2023 sonunda 131 milyon mobil telefon abonesi vardı ve bu da yüzde 130’un üstünde bir penetrasyona işaret ediyordu. Telekom şirketlerinin 5G teknolojisi için yatırım bütçesinin 2.5 milyar dolar olduğu tahmin ediliyor.
• %90
  Vietnam, 2030’a kadar nüfusun yüzde 90’ına 5G hizmeti sunmayı hedefliyor. Bu hedef, Vietnam’ın dijital ekonomisinin büyümesini hızlandıracak.