Değere dönüş hesapları!

YAZI: GÜLDENİZ AYRAL

Donald Trump, ikinci kez ABD başkanlık koltuğuna oturduğu ilk günlerde, teknoloji gündemini sarsan Stargate adlı projesini açıkladı. 5 yıl içinde 500 milyar dolar gibi devasa bir yatırım bütçesiyle açıklanan Stargate, OpenAI, Oracle ve SoftBank gibi devlerin ortaklığıyla ABD’nin yapay zeka altyapısını yeniden inşa etmeyi hedefliyor. Stargate projesi tartışmalara yol açsa bile Trump bu konuda kararlı. Yapay zeka yatırımları, yalnızca Stargate gibi projelerle değil, tüm dünyada ciddi bir büyüme potansiyeli taşıyor.

PwC’nin analizlerine göre, yapay zeka 2030 yılına kadar küresel ekonomiye 15.7 trilyon dolar ek katkı yapabilir. Bu, küresel GSYH’de yüzde 14’lük bir artış anlamına geliyor. Yatırımlar, özellikle Çin ve Kuzey Amerika’da yoğunlaşırken, Çin ekonomisinin yapay zeka sayesinde yüzde 26, Kuzey Amerika’nın ise yüzde 14 büyüme kaydetmesi bekleniyor.

Danışmanlık şirketleri, yapay zeka pazarının 2027 yılına kadar yıllık yüzde 40-55 oranında büyüyerek trilyon dolarlık bir sektör haline geleceğini öngörüyor. Yani yapay zeka, yalnızca bir teknoloji trendi değil, aynı zamanda geleceğin ekonomisini şekillendirecek en büyük güçlerden biri olarak da görülüyor.

GELİRİN YÜZDE 3’Ü

Ancak, yatırımların büyüklüğü kadar, gelir dönüşümü konusundaki sıkıntılar da dikkat çekici. Bain & Company’nin 2024 Teknoloji Raporu, yapay zekanın potansiyel EBITDA artışını yüzde 20’ye kadar çıkarabileceğini belirtirken, şirketlerin süreç tasarımı, veri modernizasyonu ve yönetim stratejilerinde ciddi eksiklikler olduğunu vurguluyor. Özellikle büyük teknoloji şirketleri bile bu dönüşümde zorlanıyor. Microsoft, OpenAI yatırımlarına rağmen, yapay zeka gelirinin toplam gelirlerinin yalnızca yüzde 3’ünü oluşturduğunu açıklarken, Meta’nın yapay zeka projeleri, yüksek altyapı maliyetleri nedeniyle beklentilerin gerisinde kalıyor. Bain’in son küresel anketine katılanların yüzde 85’i için üretken yapay zekanın ilk 5 önceliklerinden biri olduğunu söyledi.

Üretken yapay zekaya 5 milyon dolardan fazla harcamayı planlayan şirketlerin 2023’teki yüzde 20’den 2024’te yüzde 33’e çıkması bekleniyor. Şirketlerin 3’te 1’i daha üretken yapay zeka denemelerine 1 milyon ila 5 milyon dolar arasında harcama yapacaklarını söyledi; bu oran 2023’te yüzde 15’ti.

600 MİLYAR DOLARLIK ALTYAPI

Silikon Vadisi liderlerinden Ayşegül İldeniz, yapay zekanın ekonomik etkisine dair önemli bir noktaya dikkat çekiyor. “Yapay zekanın, gelecek 10 senede 15-20 trilyon dolar arasında değer yaratacağı söyleniyor. Biraz spekülatif tabii ama insan hayatında Sanayi Devrimi kadar sıçrama yapması bekleniyor. O yüzden yapay zeka büyük fırsat.”

Ancak, İldeniz, mevcut yatırımların dönüşümü konusunda daha temkinli. Şimdiye kadar 250 milyar dolar harcandığını belirtiyor ve ekliyor: “Benim tahminim gelecek 1-2 yıl içinde toplam 600 milyar dolarlık bir altyapı yatırımı olacak. 600 milyar doların çıkarılabilmesi ve dönüşümü mümkün değil, imkansız. Yani otobanı döşedik, üzerinde gidecek araba da yok uçak da yok gibi düşünün.”

Yine de böyle bir altyapının yapılması sayesinde birçok yenilikçi gelişmenin önünün açılabileceğini ekliyor.

‘YAPAY ZEKA KIŞI’ OLUR MU?

Ancak, geçen yıl Nobel ödülü alan ekonomist Daron Acemoğlu, yapay zeka yatırımlarına yönelik daha sert bir uyarıda bulunuyor. Acemoğlu’na göre, yapay zeka yatırımlarının büyük bir kısmı “boşa gidebilir.” Bloomberg’e verdiği röportajda, “Yapay zeka altyapısına dökülen yüz milyarlarca dolar, yatırımcıların kâr beklentilerini karşılamayabilir,” diyerek, bu alandaki “abartılı beklentilere” dikkat çekiyor.

Ayrıca, yapay zekanın önümüzdeki 10 yıl içinde işler üzerinde sınırlı bir etkisi olacağını ve insanların yaptığı işlerin yalnızca yüzde 5’lik bir grubunun yapay zeka teknolojileri tarafından devralınabileceğini veya önemli ölçüde desteklenebileceğini tahmin ediyor. “Bu yüzde 5’lik kesimle bir ekonomik devrim yaratamazsınız” diyerek, yapay zekanın beklenen devasa dönüşümü yaratmasının zaman alacağını ifade ediyor.

Hatta Acemoğlu, yatırımcılar ve teknoloji liderlerinin, yapay zekanın vaat ettiği getirilerin gerçekleşmediğini fark edip “yapay zeka baharı ardından yapay zeka kışı”na yol açabileceği ‘dot.com’ benzeri bir çöküşe de işaret ediyor: “Hype bu kadar yoğun olduğunda, düşüşün yumuşak olma ihtimali düşük,” diyerek, yapay zeka yatırımları konusunda ciddi bir gerçeklik kontrolüne ihtiyaç olduğunu vurguluyor.

TÜRKİYE’DE DURUM NE?

Türkiye’deki şirketlerin birçoğu hem genel yapay zekayı hem de üretken yapay zekayı verimlilik ve maliyet optimizasyonu sağlamak için aktif şekilde kullanmaya başlamış durumda. Fast Company Türkiye’nin anketine katılan 66 CEO’nun yüzde 51’i, son 1 yılda yapay zeka projelerinden sonuç alıp almadıkları sorusuna ‘evet’ yanıtını verdi. Yüzde 28’i ‘hayır’ cevabını verirken ‘sonuç alamadık’ diyenlerin oranı da yüzde 21 oldu. Aslında bu veriler, Türkiye’de yapay zeka projelerinin, uygulanmasına rağmen hâlâ etkili sonuç alma konusunda tam bir başarı sağlanamadığını gösteriyor.

Pek çok projede yapay zeka kullanımı yaptıklarını belirten Mavi CEO’su Cüneyt Yavuz şu bilgileri veriyor: “Özellikle AI/ML (makine öğrenimi) algoritmalarını kullanarak ürünlerin hangi mağazada kaç adet satacağını tahminleyip buna göre ürünlerin mağazalara dağılımını gerçekleştiriyoruz. Ayrıca mağazalar arasındaki transferi de aynı yapay zekayı kullanarak yapıyoruz. Üretken yapay zeka konusunda da çalışmalarımız var. Pilot projemizde, mavi.com’daki müşteri deneyimini geliştirmek için ürün fotoğraflarının zenginleştirilmesinden ürün açıklamalarının yazılmasına kadar farklı adımları ‘üretken AI’ ile gerçekleştiriyoruz” diyor.

Eczacıbaşı Topluluğu’nun endüstriyel mineral ve metalik mineral üretici ve ihracatçılarından olan Esan’ın CEO’su Emre Kayışoğlu, maden aramalarında yapay zeka tahminlemelerini kullanarak alan küçülttüklerini ve böylece maliyeti büyük ölçüde düşürdüklerini belirtiyor.

VERİMLİLİK PEŞİNDEKİ ŞİRKETLER

Yapay zekadan en çok faydanın elde edildiği alanlar süreç optimizasyonu ve verimlilik. Fanuc Türkiye’nin ‘Predictive Maintenance’ (öngörücü bakım) çözümleri, üretim hatlarındaki sensörlerden gelen verileri analiz ederek arızaları önceden tespit ediyor. Bu sayede, arıza oranlarında yüzde 70’e kadar azalma sağlanıyor ve üretim duruş süreleri minimuma indiriliyor. Fanuc Türkiye Genel Müdürü Teoman Alper Yiğit, şöyle devam ediyor: “FIELD System platformumuz sayesinde, üretim hatlarından gelen verileri analiz ederek hata ve duruş öncesi uyarılar sunuyoruz ve bakım maliyetlerinde yüzde 20’ye varan tasarruf sağlıyoruz. AI destekli Robomachine ve Roboshot ürünlerimizle enerji tüketimini yüzde 10-15 arasında düşürdük, bu da müşterilerimizin operasyonel verimliliğini artırdı.”

Alarko Holding’in enerji dağıtım şebekelerinde uyguladığı dijital ikiz teknolojisi, arızaları birkaç dakika içinde tespit ederek kesinti sürelerini 50 dakikadan 2-3 dakikaya indiriyor. Alarko CIO Serkan Demir, “Yıllık yaklaşık 2 milyar TL’lik yatırımımızı, dijital ikiz sistemi üzerinde simüle ediyoruz. Bu eskisine oranla 25 kat daha hızlı bir çözüm imkânı sunan bu teknoloji, enerji akışını gerçek zamanlı olarak izleyerek anormal durumları önceden tespit ediyor ve kalıcı hasarların önüne geçiyor” diyor.

3 ŞİRKET NE YAPTI?

Pfizer Türkiye Ülke Başkanı Metin Hullu’ya göre yapay zeka şirkette bir kaldıraç etkisi yarattı: “Türkiye’de 2024 yılında oluşturduğumuz Yapay Zeka Takımımız, VOX ChatGPT çözümleriyle yaklaşık 5000 saat tasarruf sağladı. Bu kazanımlar, ekiplerimizin daha stratejik iş girişimlerine odaklanmasına olanak tanırken, yapay zekanın iş süreçlerimizi hızlandırma ve maliyetleri düşürme konusundaki güçlü potansiyelini de açıkça ortaya koyuyor. Şu anda gelirden çok süreç optimizasyonuna odaklanmış durumdayız.“

MediaMarkt Türkiye CEO’su Hulusi Acar da insan kaynakları alanında elde ettikleri verimliliğe değiniyor: “Yapay zekâ, insan kaynakları süreçlerimizi de dönüştürüyor. Yapay zekâ entegrasyonlu işe alım sistemimiz AI’M Hiring ile işe alım süreçlerimiz hızlanıyor ve en uygun adayları daha verimli bir şekilde belirleyebiliyoruz. İşe alım uzmanlarımız da zamandan tasarruf sağlayabiliyor. AI’M Hiring sayesinde yüzde 34 operasyonel verimlilik kazandık, yüzde 69 daha fazla adaya ulaştık, yüzde 50 aday verimliliği artışı sağladık ve yüzde 70 oranında aday memnuniyeti sağladık.”

Katıldığı CEO anketinde görüşlerini belirten Jotun CEO’su Serdar Puntar ise “Kritik olmamakla birlikte, UiPath ile robot servisi kullanımıyla ilgili bir çalışma başlattık. Bazı prosesleri hızlandırma ve verimlilik elde ettik” sözleriyle yine yapay zeka yatırımlarından elde ettikleri verimlilik üzerinde duruyor.

YENİ GELİR FIRSATLARI

Yapay zeka, sadece verimlilik değil mevcut iş modellerine yenilikçi çözümler ekleyerek yeni gelir akışları da oluşturuyor. Mplus Türkiye’nin Allspace çözümü, çağrı merkezi operasyonlarını optimize ederek müşterilerine yüzde 25 maliyet avantajı sağladı. Mplus Türkiye Genel Müdür Yardımcısı ve CTO’su Erçin Öztuncel, yarattıkları farkı şöyle anlatıyor: “Yapay zeka yatırımlarımız sayesinde, müşteri geri bildirimlerini hızla değerlendirebiliyor ve ürün geliştirme süreçlerimize entegre edebiliyoruz. Bu yaklaşım, müşteri deneyimini iyileştirirken operasyonel verimliliği artırıyor. Şu anda 10 bine yakın lisanslı kullanıcıya hizmet veren Allspace, çağrı merkezi operasyonlarında süreçleri optimize ederek, müşterilerimizin yüzde 25’e varan bir maliyet avantajı elde etmesini sağladı. Ayrıca, yapay zeka tabanlı veri analitiği çözümleri sayesinde müşteri etkileşimleri sırasında yüzde 30 daha hızlı işlem yapılabiliyor.”

Kolay İK COO’su Tunca Üçer ise geliştirdikleri yapay zeka destekli İK platformuyla, şirketlerin işe alım ve çalışan yönetimi süreçlerini daha hızlı ve daha verimli hale getirerek müşterilerine zaman kazandırdıklarını ekliyor. “Biz yapay zekayı önde değil, ‘arkada’ çalıştırıyoruz. Ürün ve hizmetlerimizin her alanında yapay zeka arkada harıl harıl çalışıyor. Bir de LLM’leri (Büyük Dil Modeli) ürün/hizmet üretirken kullanıyoruz. Yazılım tarafında tahmini yüzde 40 verimlilik artışı sağlıyoruz” diye konuşuyor.

AGENT’LAR FARK YARATACAK

Üretken yapay zeka, müşteri deneyimini dönüştürme potansiyeline de sahip. Inspark CEO’su Serdar Susuz, bu sene yapay zeka ‘agent’ların müşteri deneyiminde büyük fark yaratacağını söylüyor. “Özellikle çağrı merkezlerinde 7/24 çalışan, insana ihtiyaç duymayan ama müşteriyle insan gibi konuşabilen, duygusunu yansıtabilen, anlayabilen ‘agent’larımız var. Hatta ürünün adı da ‘agent force’. Bunlar hem müşteriyle hem ekibinizle hem de birbirleriyle konuşuyor. Yani yapay zeka bizim için ‘pattern’ler çıkarıp, veriyi işleyip doğrudan bize getiriyor” diyor.

MediaMarkt Türkiye CEO’su Hulusi Acar da yapay zeka tabanlı dijital asistanı Sandy ve mağaza içi hizmet robotu Emmy’nin, müşterilere kişiselleştirilmiş öneriler sunarak alışveriş deneyimini daha akıcı hale getirdiğini belirterek ekliyor: “Bu çözümler, müşteri sadakatini artırırken satışları da olumlu etkiliyor.”

Global sağlık teknoloji lideri DocPlanner grubunun bir parçası olan DoktorTakvimi’nin yeni lanse ettiği Noa adını verdiği yapay zeka tabanlı asistanı, doktorların hasta ilişkilerine daha fazla odaklanmalarını sağlıyor. Ülke Müdürü Hakan Türkoğlu “Noa adlı yapay zeka tabanlı asistanımız, doktorların iş yükünü azaltarak hasta ilişkilerine daha fazla odaklanmalarını sağlıyor. Noa Notes teknolojisi, doktor-hasta görüşmelerini belgeleyerek işleri 10 kat daha hızlı yapıyor” diyerek doktorların da kullandığını belirtiyor.

Pfizer Türkiye Ülke Başkanı Metin Hullu da hastalara yenilikçi tedaviler sunmak için global tarafta da çalışmaların yapıldığını belirterek “Pfizer Globalde Ar-Ge ve tedarik süreçlerinin iyileştirilmesinde yapay zeka optimizasyonları kritik bir rol oynuyor. Bu sayede, yakın gelecekte hastalara daha yenilikçi tedaviler sunmayı ve bu tedavileri dünyanın dört bir yanına daha hızlı bir şekilde ulaştırmayı hedefliyoruz” diyor.

PERAKENDEDE NASIL FARK YARATIYOR?

“VERİMLİLİK İÇİN KULLANIYORUZ” Yapay zeka ve makine öğrenimi algoritmalarını kullanarak ürünlerin hangi mağazada kaç adet satacağını tahminliyor ve buna göre mağazalara ürün dağılımını gerçekleştiriyoruz. Üretken yapay zekada ise müşteri deneyimini geliştirmek için pilot projemiz var. mavi.com’da ürün fotoğraflarının zenginleştirilmesinden ürün açıklamalarının yazılmasına kadar farklı adımları üretken yapay zeka kullanarak yapmaya başladık.
CÜNEYT YAVUZ
Mavi CEO

MÜŞTERİ SADAKATİNİ GÜÇLENDİRİYOR
Yapay zeka ile yaptığımız projeler sadece müşteri memnuniyetini artırmakla kalmıyor, aynı zamanda marka sadakatini de güçlendiriyor. Her ay 30 bine yakın müşteri yorumu alıyoruz. Yapay zeka destekli veri analitiği uygulamamız sayesinde geri bildirimleri hızlıca analiz ederek aksiyon alabiliyoruz. Müşterilerimizin deneyimlerini ölçümlediğimiz online kanallarımızın Müşteri Tavsiye Skorunda (NPS) yaklaşık 18 puanlık bir artışla, yakalanması güç bir başarı elde ettik.
HULUSİ ACAR
MediaMarkt Türkiye GM

 

ALARKO HOLDİNG’İN VERİMLİLİK STRATEJİSİ

SERKAN DEMİR
Alarko Holding CIO

1. MİLYON KWH ENERJİ TASARRUFU Enerji dağıtım şirketimizde kullandığımız Kayıp Kaçak Projesi’nde, yapay zekâ, makine öğrenmesi algoritmalarını ve veri madenciliği teknikleri sayesinde şüpheli kullanım desenlerini ve olası kaçak durumlarını erken aşamada tespit ettik. Yıllık yaklaşık 600 kaçak kullanımı ortaya çıkardık, 1 milyon kWh’lik tasarruf sağladık.
2. %95 DOĞRULUK ORANI Yapay Zekâ Destekli Veri Dijitalleştirme Projesi ile manuel veri girişinden kaynaklanan zaman kaybını ve hataları minimize ettik. Optik Karakter Tanıma (OCR) teknolojisi sayesinde el yazısı metinler yüzde 95’in üzerinde doğruluk oranıyla dijitalleştiriliyor.
3. ÜRETİMDE MAKSİMUM VERİM Üretimde Yapay Zekâ Kullanımı projemiz kapsamında, Cenal Elektrik Üretim Santrali’nde yapay zekâ tabanlı sensörler ve otomasyon sistemleriyle hammaddenin maksimum verimle enerjiye dönüşümünü sağladık. Bu yaklaşım, yıllık 4 milyon dolar tasarruf etmemize olanak tanıdı ve üretim süreçlerimizde dikkate değer bir verimlilik artışı sağladı.

“ŞİRKETLERİN %1’İ ÖNE ÇIKACAK”

Baıdu ABD CEO’su, yapay zekayı, 1990’ların sonundaki dot.com balonuna benzetiyor, ancak bunun sağlıklı olduğuna dikkat çekiyor: “Yapay zeka pazarı, tüketici talebine uygun olmayan tüm sahte yenilik ve ürünlerden temizlenecek. Muhtemelen şu andaki şirketlerin sadece yüzde 1’i öne çıkacak ve çok büyük olacaklar. Bu şirketler muazzam değer yaratacaklar. Yapay zekanın insan işlerinin yerini alması ise en az 10 ila 30 yıl sürecektir.

YÜKSEK MALİYET, DÜŞÜK KÂRLILIK

• %4
  Boston Consulting Group’a göre (BCG), büyük yatırım yapan şirketlerin sadece yüzde 22’si bir ‘değer yaratabilecekleri’ konusunda ortaya kanıt koyabildiler. Sadece yüzde 4’ü önemli bir değer yaratabildi.
• 292 MİLYAR DOLAR
  Meta ve Oracle gibi büyük teknoloji devleri, 2025’e kadar yapay zeka altyapısına, yüzde 88’lik artışla 292 milyar dolar harcamayı planlıyor.
• %3
  Yatırım bankası Jefferies’e göre, Microsoft’un yapay zeka geliri, toplam içinde %3 paya sahip. Snowflake ve Salesforce, 2025’te yapay zekadan önemli bir gelir beklemiyor.
• %14
  PwC ‘ye göre, global milli gelir, yapay zeka sayesinde 2030 yılında %14’e kadar artabilir. Bu da 15.7 trilyon dolar ek değer yaratılması anlamına geliyor.
• 100 MİLYON DOLAR
  Yapay zekada geliştirme ve uygulama için büyük bütçeler harcanıyor. Meta’nın Llama modeli ve Microsoft’un OpenAI için, sadece model eğitimine 100 milyon dolardan fazla harcandı.
• 1-5 MİLYON DOLAR
  Bain&Company raporuna göre, küresel şirketlerin yüzde 33’ü, 2024 yılında üretken YZ projelerine 5 milyon dolardan fazla harcama yaptı. 2023’te bu oran yüzde 20 idi.