Malzemede dönüşüm yaklaşıyor

BURAK ORHUN
SABANCI HOLDİNG MALZEME
TEKNOLOJİLERİ GRUBU BAŞKANI

YAZI: TALAT YEŞİLOĞLU

İklim krizi, ülkeleri ve şirketleri ‘sürdürülebilirlik’ odaklı üretime ve dönüşüme zorluyor. Mevcut üretim sürecinin daha az karbon yaratacak şekilde dönüştürülmesinin yanı sıra daha hafif ve dayanıklı yeni malzemelerin üretimi de şirketlerin hedefinde. Sabancı Holding, dünyadaki bu dönüşümün aktif bir oyuncusu olmak için yeni yapılanmaya gitti. 6 ay önce yaşama geçirilen kararla, Çimsa, Akçansa ve Kordsa’dan oluşan ‘Malzeme Teknolojileri Grubu’ kuruldu. Grubun başkanlığına da Burak Orhun getirildi.

Burak Orhun, bugün itibarıyla dünyada 60 milyar dolarlık büyüklükte olan ‘Malzeme teknolojileri’ pazarının 5 yıl içerisinde 100 milyar doları bulacağını söylüyor. Malzeme Teknolojileri Grubu’nun holding bünyesindeki varlık büyüklüğünün yüzde 15 olduğunu söyleyen Orhun, organik büyüme ve satın almalarla bu oranı yüzde 20’nin üzerine taşıma hedeflerini Fast Company’ye anlattı.

NEDEN YENİ MALZEME?

Yeni malzeme arayışının geçmişi, 10-15 yıl öncesine, ‘sürdürülebilirlik’ dalgasının başlangıcına dayanır. Önce Avrupa, ardından Amerika ve ardından da ülkemizde şirketlerin sürdürülebilirlik arayışının ardından ‘net sıfır karbon’ taahhütleri verildi, sonucunda da dönüşüm başladı. Birkaç sektörün hızlı bir şekilde dönüştüğünü görüyoruz. İlk sırada da enerji, mobilite ve inşaat sektörleri geliyor.

Enerji sektöründe yenilenebilir kaynaklara yönelik dönüşüm var. Beraberinde füzyon gibi yeni teknolojiler de ortaya çıkıyor.

Elektrikli araçlara çok hızlı bir dönüş başladı. Bunun yanında lojistik sektöründe de sürdürülebilir lojistiğe geçiş var. Bunları destekleyen dijital bir dönüşüm yaşanıyor. Yapay zeka çözümleri de bu dönüşümü destekliyor.

Bu iki alandaki dönüşüm çok hızlı giderken, bunların kullandığı malzemelerin de dönüşmesi gerektiği gerçeği ortaya çıktı. Çünkü, uzun yıllardan beri kullandığımız malzemeler bu iki alandaki dönüşümün hızına yetişemiyor.

Dünyada bildiğimizden daha çok malzeme üretiliyor. Buna rağmen hıza yetişilemiyor, dönüşümün istediği daha hafif, daha iyi performans gibi kriterlerini karşılamıyor. Bir de elektrikli araçların bataryalarında kullanılanlar başta olmak üzere önemli değerli malzemeler Çin gibi belirli bölgede toplanmış durumda.

YAPILANMANIN TARİHÇESİ

Bütün bu etkenleri topladığımızda artık konvansiyonel malzemeleri “nasıl ileri malzemeler haline dönüştürebiliriz” diye bir arayış yaşanıyor. Biz de yaşanan gelişmeler doğrultusunda 6 ay önce ana iş kollarımızı bu şekilde oluşturduk.

Mobilite çözümleri, iklim teknolojileri, malzeme teknolojileri ve dijital grup başkanlığı var. Bununla da yatırımlarımızı daha odaklı yapıp, bütünsel bakabilmeyi hedefliyoruz. Dolayısıyla biz şirket olarak değil ama ana temalar odaklı olarak ilerliyoruz.

Enerji ve mobilitedeki dönüşümü sağlamak için malzeme dönüşümü olmak zorunda ve oluyor. Bu sektör bugün 60 milyar dolar civarında. Bütün raporlara bakıldığında bu pazarın 5 yılda 100 milyar dolara çıkması bekleniyor.

Bu konuda önemli bir noktanın altını çizelim. İleri malzemeler, yepyeni malzeme çıkacağı anlamına gelmeyebilir. Çimento ya da metalin yerine geçecek yeni bir malzeme bekleniyor olabilir. Örneğin, dünyadaki yıllık çimento tüketimi 4 milyar ton. Bu kadar önemli malzemeyi, yenisiyle değiştirmek çok zordur.

Dolayısıyla ileri malzemeler derken sadece yeni malzemeler bulmayı değil, konvansiyonel malzemelerin de daha sürdürülebilir bir şekilde üretimini hedefliyoruz.

ÇİMENTODA İNOVASYON

Çimentoyu daha sürdürülebilir şekilde, emisyonu düşük ve performansı daha yüksek bir şekilde üretme arayışındayız. Bunun yanı sıra bu malzemeyi kendi içinde dönüştürerek daha üstün bir çimento yapmaya çalışıyoruz. Şu anda bunu yapıyoruz. Örneğin, kuruma süresi normal çimentoda 28 gündür. Ama bizim ‘Flycrete’ adlı yeni bir ürünle süreyi 3 saate indirdik. Bu ürün, inşaat sürecine çok büyük bir hız kazandıracak.

Bu ürün deprem konutları gibi hız gerektiren alanlara önemli etki yapacak. Hasar gören uçak pistleri ile okul ve hastane gibi binaların birkaç gün sürecek onarım sürecini ise 4-5 saate indirebilecek.

Ancak, bu ürün, daha maliyetli olduğu için, 4 milyar tonluk dünya çimento üretiminin yerine geçiremezsiniz. Bunu, katma değerli, ileri bir malzeme olarak değerlendiriyoruz. Yani halen üretilen bir malzemenin, yeni teknoloji ve yenilenebilir enerjiyle üretilmesinden söz ediyoruz. İkincisi, çimentonun kendi içindeki farklı katkı maddeleriyle dayanıklılığını yükseltiyoruz. Böylece daha farklı, katma değerli bir ürün haline getirmiş oluyoruz.

İLERİ MALZEME ALANLARIMIZ

Çimento ve beton işlerimiz var. Beton her ne kadar çimentonun alt segmenti olsa da bizim için inovasyon geliştirme platformudur. Çimentoda yapamadığınızı betonda çok düşük emisyonlu ürünler için uygulayabiliyorsunuz.

Çimento ve betonun yanı sıra Kordsa ile birlikte ‘kord bezi’ üretimimiz var. Bu da ileri malzemedir. Yıllardan beri konvansiyonel kord bezi üretirken, şimdi dönüştürülmüş polyesterden yaptığımız ürünler var.

Bu sürdürülebilir üretimle yeni ürünler geliştiriyor ve lastiğin performansını düşürmeden daha ince ürün ve katma değerli ürünler üretebiliyoruz. Ama maliyetleri de yüksek olduğundan oluşan talep de bu doğrultudadır. Bu ürünleri de bildiğimiz büyük kuruluşlar talep eder.

Bu malzemeleri kendi içimizde dönüştürürken, bir de ‘ileri malzemeler’ olan işlere de elimizi uzatalım diye bu üçünün üzerine kompozit ve inşaat güçlendirme işlerini kurguladık ve bunları büyütmeye devam ediyoruz.

KOMPOZİT HIZLI BÜYÜYOR

Kompozit, bizim en ileri malzeme işimiz. Bütün dünya, malzeme dönüşümünde hafifliğin yanı sıra performansı düşmesin, hatta iyileşsin istiyor. Bütün bunların yanıtı ise kompozit.

Bugün biz karbon fiberden ve cam elyafından kompozit yapıyoruz. Çok daha ileri bazlı, seramik bazlı kompozitler üretebiliyoruz. Bu ürünler ile dünyanın önde gelen uzay ve havacılık şirketlerine ürün tedariki sağlıyoruz. Aynı zamanda otomotiv sektöründe elektrikli araçlara geçildikçe kompozit malzemeler ile ‘mühendislik plastikleri’ dediğimiz, daha hafif ama ısı yalıtımı daha yüksek ürünlere geçiş var.

Dolayısıyla biz de burayı büyütüyoruz. Bunun için son 3 yılda ABD’de 4 şirket, geçen yıl da İtalya’da 1 şirket satın aldık.

Bunun yanında faaliyetimiz olan inşaat güçlendirme tarafı da var. Kompozitten gelen bilgiyi, çimento ve betondan gelenle birleştirip, ‘fiber karbon’ bazlı inşaat güçlendirme için çalışıyoruz. Özellikle kentsel dönüşümde, yıkmak yerine ‘güçlendirme’ öne çıkacak. ABD’de de köprü ve baraj gibi önemli altyapı tesislerini bu şekilde güçlendiriyorlar.

MÜHENDİSLİK PLASTİKLERİ

Mühendislik plastikleri dediğimiz elektrikli araçlardaki kullanımı için de şunu söyleyebiliriz: Bugün normal otomobillerde naylon bazlı mühendislik plastikleri 9 kg kullanılır. Elektrikli araçlarda ise bu iki katına çıkıyor. Çünkü, daha hafif ve metale göre de ısı yalıtımları çok daha yüksek. Elektrikli araçlarda bataryalar çok ısındığı için kullanılan malzemelerin yalıtımının yüksek ve hafif olması gerekiyor. Bu çözümü sağlayan da bizim de ürettiğimiz mühendislik plastikleri dediğimiz ürünler. Bunlar yine bildiğimiz ürünlere göre daha katma değerlidir.

Normali 1 birim ise bunlar 4,8 birim şeklinde gidiyor. Bütün dünyada olduğu gibi bizim de amacımız üretim maliyetlerini düşürerek, kullanım alanlarını artırmak, büyütmek. Biz bunu talep edersek, bu malzemelerin kullanımı artar. Burada üretici olarak bize daha çok görev düşüyor.

3 YILLIK STRATEJİMİZ

Malzeme grubu olarak baktığımızda holding içinde net varlık değeri olarak yüzde 15’e denk geliyoruz. Biz bunu önümüzdeki 3-4 yıl içerisinde yüzde 20’lerin üzerine çıkarmayı hedefliyoruz. Bunu 3 yolla yapacağız.

Birincisi, çimento ve beton gibi geleneksel olan iki ürün grubu kendi içinde dönüşüyor. İkincisi, Kordsa ile kord bezi işlerimiz de kendi içinde bir dönüşüm yaşıyor. Bunun yanında, iki şirketin de ileri malzemelere elini uzattığı ‘kompozit’ ve ‘katma değerli çimento’ gibi ürünler var.
Bizim önümüzdeki 3 yıl için ana stratejimiz, ana işlerimizdeki dönüşümle şirketlerimizin değerini artırıp, organik olarak büyürken, ileri malzemelerde inorganik büyüme fırsatlarını değerlendirmek.

ABD’deki satın almalar, o işe girişin ilk adımlarıydı ve bir miktar küçük çaplıydı. Ancak, bundan sonraki adımlarımızda ise portföyümüzü dönüştürecek, net varlık değerimizi büyütecek, daha büyük çaplı alımlar yapacağız.

60 MİLYAR DOLARIN DAĞILIMI

ABD, ileri malzemeler sektörünün amiral gemisi konumunda. Onu, Avrupa izliyor. Asya, yüksek bir bant üretimine sahip ve bütün dünyaya bunu satmaya çalışıyor. Çin, her şeyde olduğu gibi geliştirme çalışmaları yapıyor ama ileri malzemelerde ABD önde. Çünkü, bu tarz ileri malzemeler, uzay havacılık çalışmalarındaki denemelerle başlıyor. Burada başarılı olduğunda, ardından ticari havacılıkta kullanılmaya başlanıyor.

Şu anda da kompozit ürünlerimiz, tedarikçisi olduğumuz Boeing’in 787 Dreamliner modelinde kullanılıyor. Bu uçakta malzemelerin yüzde 50’si kompozittir ve en yüksek orandır. Yeni malzeme, uçağın yakıt tüketimini yüzde 20 düşürüyor. Çünkü, uçağı hafifletiyor ve daha verimli çalışmasını sağlıyor. Bundan sonra da Boeing ve Airbus’ta daha çok kompozitin kullanıldığı uçaklara geçişler olacak. Oradan da diğer sektörlere yayılım olacak.

Bizim İtalya’da satın aldığımız şirket, lüks grubundaki otomobil markalarına kompozit ürün tedarik ediyor. Ancak gün gelecek günlük yaşamda kullandığımız otomobillerde, araçlarda kullanılmaya başlanacak.

 

ÇİMENTODA KATMA DEĞER HESABI

Gri çimentonun katma değeri 1 olarak kabul edildiğinde, diğerlerinin düzeyini gösteriyor.

• GRİ ÇİMENTO – 1
• BEYAZ ÇİMENTO – 2
• KALSİYUM ALAMİNATLI – 4
• FLYCRETE – 8

 

AJANDA YÖNETİMİ

• YÖNETİCİLERİN ÖNÜNÜ AÇIYORUZ Grup şirketlerinin kendi profesyonel yöneticileri var ve günlük işleri onlar takip ediyor. Dolayısıyla grup başkanı olarak bizim işimiz, onların önünü açmak, işlerine karışmak değil.
• ODAK NOKTALARIM Benim odağımda, yeni alanlarda fırsatları izleyerek nerelerde büyüyebileceğimiz var. Varlıklarımızı da bu şekilde büyütebiliriz. Dolayısıyla iş seyahatlerimi de bu şekilde planlıyoruz.
• SEYAHAT PROGRAMI Ayın yarısı seyahatlerle geçiyor. Diğer yarısı da buradaki şirketlerle birlikte geçiyor. Dolayısıyla merkezde ancak Sabancı Holding Yönetim Kurulu’yla toplantılar veya önemli randevular için bulunuyorum. Onun dışında hep, şirketlerimizin merkezlerinde oluyorum. Sahadayız diyebilirim.
• YENİ FIRSATLAR ARAYIŞI Ya mevcut işlerimizi nasıl büyütürüz ya da yeni işler olarak ne katabiliriz diye Londra, New York’ta yatırım bankacılarıyla birlikte yeni fırsatları değerlendirip yönetim kuruluna sunmaya çalışıyoruz.

 

3 HIZLI BÜYÜME ALANI

• KOMPOZİT
  En hızlı büyümenin kompozitte olmasını bekliyoruz. Hızı tartışılabilir ama önümüzdeki 20 yıla bakacak olursak, kompozit malzemelerin ve mühendislik plastikleri dediğimiz ürünlerin kullanımının çok arttığını göreceğiz. Bu ürünlerin birçok metalin yerine geçtiğini göreceğiz. Örneğin GE, uçak motorlarında titanyum yerine seramik bazlı kompozit ürünler denemeye başladı.
• ÜRETMEDİĞİMİZ MALZEMELER
  Bizim üretiminde olmadığımız ama hızlı bir şekilde ilginin arttığını gözlemlediğimiz 2-3 malzeme daha var. Bir tanesi grafen. Bu da karbon bazlı bir malzemedir. İlk kullanım olarak akülerde başladı ama çok farklı yerlerde kullanımı olacak.
• AEROJEL
  Çok hafif ama çok yüksek ısı yalıtımı sağlayan bir malzemedir. Hem çok hafif, hem de bugüne göre 30-40 kat ısı yalıtımı yapabiliyor. Buna ‘bulut malzeme’ de denilebiliyor, çünkü baktığınızda duman gibi görebiliyorsunuz. Çok ileri bir teknoloji ve ilk olarak NASA kullanmaya başladı. Bunlar ileride çok daha fazla kullanılan malzemeler haline gelecek. Biz de yatırım yapalım diye bakıyoruz.

 

STARTUP’LARA YATIRIMA DEVAM

• 5 STARTUP İleri malzeme şirketlerimiz kendi içlerinde organik büyüme için yatırımların yanında startup’lara da yatırım yapıyor. Biz de yurt dışındaki 5 tane startup’a doğrudan yatırım yaptık.
• VENTURE CAPITAL Bir tane de malzeme odaklı bir ‘venture capital’e bir yatırımımız var. Onun üzerinden yatırım yaptığımız da çok sayıda startup var. Türkiye’de de olabilir. Örneğin, Sabancı Ventures, Türkiye’de ileri malzemeler alanındaki bir startup’a yatırım yaptı.
• İSVİÇRE’DE YATIRIM Yatırım yaptığımız startup’lar da belki bugün değil ama 10 yıl sonra çok daha fazla kullanılacak teknolojiler üzerinde çalışıyor. Örneğin İsviçre’de yatırım yaptığımız startup, maden ile mineral atıklarından ısı ve ses yalıtımı için insülasyon malzemesi yapıyor. Biz bunun pilot fabrikasını İspanya’da kuruyoruz.

 

KONUT ÜRETİM MALİYETİ NASIL YARIYA DÜŞER?

1. Eskişehir Teknik Üniversitesi’nde ‘Çimsa Teknoloji ve Etki Merkezi’ni’ açtık. Merkez, 3D yazıcıyla, normal koşullarda yapılacak bir binanın yarı maliyetine yapıldı. Ayrıca, üzerine solar paneller yerleştirilerek enerjide kendine yeter bir yapı haline getirildi.
2. Çelik yerine, fiber güçlendirmelerle, 3D yazıcıların kullanılmasıyla, su tüketimi, efor, çalışan sayısı, kamyonların gidip gelmesi gibi konular asgari seviyelere indiriliyor. Buna da “Modüler inşaat” diyoruz. Bunların yaygınlaşmasıyla benim öngörüm, konut üretim maliyetlerinin yarıya düşeceğidir.
3. Buna sadece malzeme kullanımı değil, bütünsel bakmak gerekiyor. Yasal düzenlemelerin de buna uygun olması gerekiyor. Bunun ayrıca bireysel girişimlerle değil, şehir planlaması olarak ele alınması gerekiyor.