Sıra dışı bilim kadını

YAZI: AINSLEY HARRIS

Lauren Gardner
Johns Hopkins Üniversitesi, Sistem Bilimi ve Mühendisliği Merkezi Eş Direktörü

“BU İŞİ YAPMAK İSTEMİYORUM.”
Mart sonlarıydı, Johns Hopkins Üniversitesi’nde mühendis ve epidemiyoloji uzmanı olan Lauren Gardner, dünyadaki COVID-19 vakalarını ve ölümlerini izlemek için çevrimiçi bir gösterge panosu oluşturma kararını sorguluyordu. Gardner ve ekibi, Ocak ayında Çin’deki yerel haber kaynaklarını tarayarak, diğer araştırmacıların kullanabileceği bir veri kümesi oluşturmak amacıyla neredeyse sabahlamıştı. Gardner, çalışmalarının internet bağlantısını Twitter’da paylaşmadan önce, incelemeyi kolaylaştırmak için verileri bir harita üzerinde görselleştirmeye karar verdi. “İnsanlar istatistik bilmiyor, ham sayıları sunmak gerçekten tehlikeli olabilir” diyordu.

Gösterilen ilgi, inanılmaz boyuttaydı. Kullanıcı dostu gösterge panosu, birkaç hafta içinde, sadece dünyanın dört bir yanındaki (İtalya’nın sağlık bakanlığından Connecticut valiliğine ve Beyaz Saray’a kadar) pandemi komuta merkezlerindeki takipçileri değil, aynı zamanda bilim adamlarının, gazetecilerin ve diğerlerinin artan vaka sayılarını endişeyle izlediği sosyal medya platformlarının kullanıcılarını da kendine çekti. Haziran ortası itibarıyla, gösterge tablosu 650 milyon kümülatif sayfa görüntülemesi toplayarak dünyanın en popüler sitelerinden biri haline geldi.

Ancak, Johns Hopkins’in Sistem Bilimi ve Mühendisliği Merkezi’nin eş direktörü ve hastalıkların yayılmasında hareketliliğin rolünü inceleyen Gardner için gösterge panosunun başarısı, özellikle Amerika Birleşik Devletleri’ndeki halk sağlığı altyapısındaki sorunların altını çizdi. Gardner, Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi’nin (CDC) verilerinin “Çok, çok zayıf” olduğunu söylüyor. “Merkezler veri toplamak ve almak için eyaletlere güveniyor ve tüm eyaletler bu isteğe uymuyor… Verileri nasıl toplayıp sunduğumuz ve paylaştığımız konusunda bazı dersler çıkararak daha iyi bir plan oluştursak çok daha iyi olurdu; böylece bununla bir daha uğraşmak zorunda kalmazdım” diyor.

Dünyanın en iyi tıp uzmanları bile yeni koronavirüs hakkında doğru verileri bulmak için uğraşmaya devam ediyor. Örneğin Mayıs ayında CDC, Kaliforniya’da 925 bin adet test yapıldığını bildirirken, Kaliforniya Halk Sağlığı Bakanlığı 1,1 milyondan fazla test yaptığını öne sürüyordu. COVID İzleme Projesi’ne göre, CDC’nin verileri ile Florida, Massachusetts ve Teksas eyaletlerinin kendi test sayıları arasında 150 binden fazla fark vardı.

Başkan Obama döneminde Medicare ve Medicaid Hizmetleri Merkezleri’nde yönetici vekili olarak görev yapan Andy Slavitt “CDC, ırka, yere ve yaşa göre ölümler de dahil olmak bütün bu verileri açıklamalı” diyor; “Mükemmeli istemiyoruz, sadece şeffaflık istiyoruz. Şu anda tıp hizmetleri ve hastaneler CDC’ye hangi tedavilerin işe yaradığına dair veri bile sağlamıyor.”
Bu durum, Gardner gibi girişimci araştırmacıları, koronavirüs verilerinin yerel kaynaklarını bulma, doğrulama ve ardından yeni sayılar geldikçe güncelleme gibi zahmetli bir görevle baş başa bıraktı. Bu, özellikle küresel ölçekte hiç bitmeyen bir süreç. Ancak Gardner kontrol panelini güncel ve herkes tarafından kullanılabilir durumda tutmakta kararlı. Gardner’ın ekibi önce iki yüksek lisans öğrencisinden oluşuyordu; şimdi ise ekipte iki düzine insan var.

Ayrıca, profesörler, üniversite personeli, haritalama yazılımı sağlayıcısı Esri ve Amazon Web Services’in de desteği söz konusu. Gardner, Şubat ayından bu yana uyandığında dünyanın dört bir yanından gelen yüzlerce e-posta ile karşılaşıyor. E-postaların kimisi övgülerle dolu; bazıları da hatalardan şikayet ediyor. (Fransa’daki site ziyaretçileri, Gardner’ın hesaplarındaki gecikmeler konusunda özellikle titiz davranıyor. Gardner, sosyal medyada aldığı eleştirilerden sonra, Tayvan gibi tartışmalı devletler için Dışişleri Bakanlığı’nın adlandırma kurallarını benimsedi.) Gardner’ın kendisi de sorunların epey farkında. Kontrol panelinde görüntülenen sayılar için “Bu sadece bildirilen vakalar; gerçek vakalar değil” diyor.

“Muhtemelen dünyada, kontrol panelimizde yazan sayının 10 ila 20 katı vaka var. Bundan neredeyse eminim” diyor. Gardner, ziyaretçilerin COVID-19’un yayılımını vaka oranları, ölüm oranları ve ABD’deki test ve hastaneye yatma oranları gibi daha yararlı ölçümlerle anlayabilmesi için verileri standart hale getirmeye başladı.

Güçlü ve merkezi bir halk sağlığı liderliğinin yokluğunda -ve yanlış bilgiyle beslenen dijital platformların varlığında- Gardner, ister televizyonda ister Twitter’da olsun, bilim adamlarının bireysel rolünün ses çıkarmak olduğuna giderek daha fazla inanıyor. “Çok zaman alıcı ve dikkat dağıtıcı olsa da, Jenny McCarthy gibi bazı ünlülerin insanlara aşı olmamaları gerektiğini söylemesini izlemek yerine bildiğim şeyleri paylaşmanın benim sorumluluğum olduğunu hissediyorum” diyor; “Kendimizi ortaya koymalıyız.”

Gardner, şimdi bilim insanlarının, halkın anlayabileceği bir tablo çizmek için istatistikleri -doğru ve bağlamsal istatistikleri – kullanmasının her zamankinden daha önemli olduğuna inanıyor. “Aşı için, bölge düzeyinde ulusal bir veri seti neden yok?” diye soruyor. Kendisi, geçtiğimiz günlerde kızamık için bir veri seti hazırladı.

İLLÜSTRASYON: ERICK DAVILA